Streven. Jaargang 23

[p. 28]

Meer dan een prijs
Ben Hemelsoet

De hunkering naar het Boek, alweer, dat alle boeken overbodig maken zou, is bekroond met de P.C. Hooftprijs. Een prijs is toegekend en gegeven aan een verlangen, in woorden gezet, naar de ontroering van God zelf, die bij sommige stukken zou moeten huilen: omdat eindelijk de woorden van dat boek mogelijk hebben gemaakt dat de zon is opgegaan voor Jacob, toen hij ging door Pniel, het aangezicht Gods; dan is een zonsopgang te zien als nog nimmer is waargenomen. Hij mag dan een muziek horen waarin de naam van Israël klinkt: want gij hebt u vorstelijk gedragen.... De reis is ondernomen, op weg naar het einde, en de auteur wil met zijn werk komen nader tot u. Hij wil schrijven verder dan de woorden reiken: alles samenvatten in zijn opdracht ‘voor de Oneindige. Zonder Woorden’. Dit is meer dan een bizarre droom: het heeft te maken met die heimelijke doortocht, de geheime opening, waardoorheen alles zichtbaar zijn zal, waar de weg omhoog verder stijgt dan het slaapkamertje, waar woorden tekortschieten, omdat zij overbodig moeten zijn, omdat al die woorden niet reiken kunnen tot waar het Woord wordt ingelost, de Belofte gerealiseerd.

De Bijbelse associaties zijn sterk, onontkoombaar vanzelfsprekend omdat de schrijver schrijven wil van zijn woorden en het Woord, en omdat hij weten wil dat ook het beste niet van hemzelf is.

Een beoordeling naar de bedoelingen van deze auteur is een heilloze onderneming. De wereld van misverstand, opgeroepen destijds tijdens het proces, en wat daaraan voorafging, getuigt daarvan. De bekronende ministeriële woorden, ‘met u meen ik dat de bedoelingen van de auteur en niet de opvattingen van bepaalde lezers prevaleren’ hebben weinig te maken met het bekroonde werk. Het oeuvre, als geheel, is immers bekroond, voor goede bedoelingen alleen is nog nooit een prijs gegeven. Goede bedoelingen leiden de aandacht van het werk weg. Daarom is een lezing van het werk van Van 't Reve naar de persoon van Gerard Kornelis Franciscus, een onmogelijkheid, en een hinderlijke nieuwsgierigheid, een poging tot letterlijkheid alle letterlievendheid ter zijde.

[p. 29]

Op die wijze wordt het werk teruggebracht tot het moment van zijn ontstaan, het wordt teruggevoerd in het hart en de vurigheid van de schrijver. De lezer is dan met stomheid geslagen....

Maar de lezer heeft geen beroep nodig op de bedoelingen van de schrijver, hij mag, hij moet het doen met het boek dat hem ter hand is gesteld dat hij ter hand heeft genomen.

Nieuwsgierigheid die niet het werk zelf betreft, maar de bekende auteur, doet aan het werk te kort; een dergelijke curieuze belangstelling drijft niet tot een aandachtige lezing van hetgeen geschreven staat, en kan niet het vermoeden krijgen voor die muziek ruisende als van verre, hij is dan afgesloten voor wat de schrijver heeft beschreven als muziek die hij nog nooit gehoord had, maar toch kende. De nog niet bekende ontroering van God is dan niet te ontwaren; de toekomst is dan toegedekt.

Als het werk van deze bekroonde auteur gelezen wordt vanuit hetgeen allang bekend is, van hetgeen ‘men’ weet aangaande seksualiteit èn aangaande God, uit zichzelf, uit anderen hoofde, dan is de tijd aan de lezing van deze werken besteed overbodige moeite, tijdverlies.

De schrijver weet hiervan, want de prijs is toegekend aan de hunkering naar het Boek dat alle andere boeken overbodig maakt. De kans van dit verlangen wil hij waarnemen, het onmogelijke waarmaken, de woorden ten laatste, definitief, besluitend zo rangschikken, zo schrijvend bijeenbrengen dat de kans aanwezig is dat er iets onzegbaar nieuws gehoord kan worden, waarin alle verlangen tot stilstand komt. Deze droom, dit verlangen, romantisch getint, decadent beschreven laat de woorden voor zich uit gaan, exploreren waar ze ogenschijnlijk niet kunnen gaan, volgens sommigen niet mogen gaan.... en er worden woorden gesproken, in zinsverband gezet, die van God meer waar willen hebben dan de overgeleverde beelden, naar het heet, toestaan.

Maar wat weten wij, tenzij schrijvers in hun werk toegangen ontsluiten, ja, zelfs de Geheime Opening in bezit willen geven?

God is De Liefde, en het bepalend lidwoord is door deze schrijver met zorg gekozen, die met bekroonde pen, woord voor woord, schrijft aan het boek van het Violet en de Dood, van de ontcijfering van dat ene raadsel, God alles in allen.