Streven. Jaargang 22

[p. 305]

Politiek overzicht

Internationaal

Mexico

De Olympische Spelen, die in oktober in Mexico-city plaats hadden, horen eigenlijk geen politiek nieuws te zijn, maar ieder weet, dat politieke rivaliteit hier een rol speelt en dat vele regeringsleiders nauwlettend toezien of hun staat wel de vereiste gouden enz. medailles behaalt, die in overeenstemming zijn met de politieke status van hun land. Voor wie daarvan niet overtuigd zou zijn, verwijzen wij naar een uitlating van Brezjnew eind oktober waarin hij de Russische atleten kapittelde over hun teleurstellende resultaten en hun te verstaan gaf, dat zij hun vaderland en het communisme een slechte dienst hadden bewezen.

Er zijn echter andere redenen, waarom wij er hier over menen te moeten schrijven. Reeds lang was het in Mexico onrustig; dit land, dat verkeert in de tussenfase van ontwikkelingsland naar ontwikkeld land, kent de uitbuiting van de onderste bevolkingslagen, die door de Mexicaanse bisschoppen werd gekarakteriseerd als binnenlands kolonialisme; het heeft nog steeds grote behoefte aan een agrarische hervorming en aan de politieke ontwikkeling van de massa. De studentenbeweging greep nu de gelegenheid aan om deze problemen voor het wereldforum te brengen. Zij hadden deze reeds eerder aan de orde gesteld, maar hun activiteiten zinden de regering o.l.v. president Diaz Ordaz niet. Hun vreedzaam bedoelde betogingen werden uiteengeslagen en er vielen gewonden en doden met als gevolg, dat er een chaos dreigde. De studenten formuleerden hun eisen, waaronder vernietiging van het grondwetsartikel waarin straffen werden gesteld op de regering onwelgevallige uitlatingen, vrijlating van politieke gevangenen en handhaving van de autonomie der universiteiten.

Succes heeft deze beweging niet gehad; het werd geen sociale revolutie, daar zij te weinig steun kreeg van de arbeiders en boeren. De moeilijkheid was, dat men ook hier tweeërlei eisen stelden namelijk enerzijds die welke betrekking hadden op hervormingen op universitair gebied, waarvoor de arbeiders weinig of geen belangstelling hadden, en anderzijds algemene sociale eisen, die echter naar de mening van de arbeiders te veel naar de achtergrond werden gedrongen door de eerste. Vlak voor de Olympische Spelen staakten de studenten voorlopig hun activiteiten. In de hierop betrekking hebbende verklaring verzetten zij zich fel tegen de bewering dat zij onder communistische invloed stonden. Dit werd beaamd door verschillende hoogleraren, die ook inzake andere programma-

[p. 306]

punten hun zijde hadden gekozen, al keurden zij de middelen waarmee de studenten hun doel wensten te bereiken niet steeds goed.

Rhodesië

Ondanks de mededeling van prime-minister Wilson, dat economische sancties tegen Rhodesië dit land snel zouden dwingen weer in het Londense gareel te lopen, is het geschil nu bijna drie jaren later nog steeds niet geregeld. Dat de economische boycot door het land wordt gevoeld, kan zonder meer aangenomen worden, maar blijkbaar is dit niet sterk genoeg om Ian Smith de steun van de blanke bevolking voor zijn plannen te doen verliezen, die duidelijk gaan in de richting van een principiële apartheid. Een meningsverschil binnen de blanke groep ontstond pas over de vraag of deze onmiddellijk moest worden gerealiseerd, zoals een uiterst rechtse groep wenste, of dat deze nog enkele jaren moest worden uitgesteld om in die tussentijd alsnog te proberen een akkoord met Engeland tot stand te brengen, zoals Smith c.s. wenste. De premier zou in dezen de steun krijgen van de Unie van Zuid-Afrika, die in een poging om tot betere verstandhouding met de Afrikaanse republieken te komen gaarne de Rhodesische kwestie op een voor alle partijen aanvaardbare wijze geregeld zou zien. De moeilijkheid was echter de uitdrukkelijke Engelse eis van een gegarandeerde voortgang naar een meerderheidsregering, met andere woorden naar een regering met een groeiende invloed van de inheemse bevolking.

In de loop der jaren bleven echter contacten bestaan tussen de Engelse en Rhodesische regeringen, die leidden tot een ontmoeting tussen Wilson en Smith op de Britse kruiser Tiger in de buurt van Gibraltar in december 1966; het toen opgestelde werkdocument, waarin het laatste Britse aanbod vervat was, werd echter door Smith, die het zelf een ultimatum noemde, verworpen. Desondanks bleef men proberen het geschil alsnog te regelen en nu - bijna twee jaren later - had er van 9 tot 13 oktober een nieuwe bijeenkomst plaats op de Fearless wederom in de buurt van Gibraltar. Het resultaat was weer nihil. De schijn van totale mislukking werd slechts vermeden doordat Wilson op de valreep aan de Rhodesische delegatie nog voorstellen overhandigde die Smith beloofde thuis ernstig te zullen bestuderen. Engeland is Rhodesië zover mogelijk tegemoet gekomen; wil zelfs een regering door Smith gevormd aanvaarden mits dit zal leiden tot een kabinet op brede basis en er dus een aantal Afrikanen in worden opgenomen, maar het blijft vasthouden aan de eis, dat er gewerkt moet worden in de richting van een meerderheidsregering, dat Rhodesië het gezag van de Privy Council (de hoogste instantie voor beroep van het Gemenebest) aanvaardt en dat 25 direct gekozen leden van het Huis van Afgevaardigden en de Senaat in Rhodesië Afrikanen moeten zijn, zodat in de toekomst een voor de negers nadelige grondwetsherziening geblokkeerd zou worden. Smith heeft al duidelijk gezegd, dat deze punten onaanvaardbaar zijn. Alhoewel niet te zien is hoe men tot overeenstemming moet komen, blijft Londen het proberen.

Vietnam

Reeds vanaf 13 mei hebben er Amerikaans-N.-Vietnamese besprekingen plaats

[p. 307]

in Parijs; tot voor kort zonder enig resultaat. Hanoi bleef eisen dat de bombardementen op N.-Vietnam en alle andere oorlogshandelingen tegen dit land eerst moesten worden gestaakt voor er over andere punten zou kunnen worden gesproken en de Verenigde Staten eisten dat hiertegenover een duidelijke tegenprestatie van Hanoi moest staan. In deze starheid is nu enige verandering gekomen; half oktober kwamen geruchten dat Washington bereid was de bombardementen te staken als N.-Vietnam zijn troepen terugtrok uit de neutrale zone, de Vietcong haar aanvallen in het Z. zou staken en de regering van Saigon aan de besprekingen in Parijs zou kunnen deelnemen. Alhoewel geen bevestiging hiervan door een van beide partijen werd gegeven, bleken kort daarop grote eenheden van de Vietcong en het N.-Vietnamese leger zich terug te trekken achter de demarcatielijn en werden drukke contacten gemeld tussen de Amerikaanse ambassadeur in Saigon en de Z.-Vietnamese regering.

Tegelijk kwamen de moeilijkheden van de zijde van Saigon; president Nguyen Van Thieu voelde toch al niet veel voor stopzetting der bombardementen, maar deed dit nog veel minder toen bleek dat de Verenigde Staten ook met de Vietcong wilden praten; uitdrukkelijk verklaarde hij niet akkoord te gaan met besprekingen waaraan ook de Vietcong zou deelnemen. Trouwens laatstgenoemde wenste ook niet te praten met Saigon, terwijl Hanoi evenmin met deze marionettenregering wenste te onderhandelen.

Na vele tegenstrijdige berichten van beide zijden besliste president Johnson uiteindelijk toch dat de bombardementen op 1 november zouden worden gestaakt en dat op 6 november - de dag na de Amerikaanse verkiezingen - de vredesbesprekingen zouden geopend worden, waaraan dan ook door de Vietcong en Saigon zou worden deelgenomen. Het is te verwachten dat de verdere ontwikkeling niet vlot zal verlopen. Hanoi is reeds bezig de afgelopen gebeurtenissen als een overwinning voor te stellen, maar vermeldt niet dat het toegeven niet van één kant is gekomen, daar ook Hanoi heeft toegestemd in de deelname van Saigon. Deze laatste blijft roet in het eten gooien door nog steeds te weigeren met de Vietcong te praten en zich op het standpunt te stellen als enige vertegenwoordiger van Z.-Vietnam te kunnen optreden. Ook wanneer deze tegenstand overwonnen is, kunnen er nog taaie en lange onderhandelingen verwacht worden, maar winstpunt is, dat er althans voorlopig een einde is gekomen aan het jarenlange lijden van de bevolking in Vietnam.

Verenigde Staten

Vanzelfsprekend werd de afkondiging van de bomstop in verband gebracht met de presidentsverkiezingen. Bij de verschillende opinie-onderzoekingen bleek Nixon veruit favoriet te zijn met de extreem rechtse Wallace op de tweede plaats en Humphrey als laatste. Wel passeerde deze later in de strijd Wallace maar hij bleef ver achter bij Nixon en men beschouwde het stopzetten als een laatste poging om Humphrey alsnog een meerderheid te bezorgen. Het leek inderdaad te helpen; de laatste dagen stegen de kansen van de democraten en op 5 november werd het een spannende strijd, waarbij Nixon en Humphrey lange tijd gelijk op gingen en pas op het allerlaaste ogenblik de beslissing viel

[p. 308]

ten gunste van Nixon. Al die tijd vreesde men dat geen van beiden de vereiste meerderheid van 270 kiesmannen zou behalen en Wallace op de wip zou komen te zitten, waardoor hij zijn aanhang zou kunnen verkopen - liefst aan Nixon - natuurlijk in ruil voor invloed in de komende regering. Deze blamage bleef de Verenigde Staten echter bespaard; het was zo trouwens al erg genoeg.

De krappe overwinning van Nixon tengevolge van de grote verdeeldheid onder de kiezers en de relatief grote aanhang van Wallace heeft de aandacht gevestigd op mogelijke moeilijkheden bij volgende verkiezingen. Wallace behaalde in 5 staten een meerderheid en kreeg daardoor 45 kiesmannen achter zich; dit is het grootste aantal ooit door een derde kandidaat behaalt. Men vraagt zich af in wat voor constitutionele moeilijkheden de Verenigde Staten verzeild zouden raken, als bij volgende gelegenheden zo'n derde kandidaat een grotere aanhang zou verkrijgen en op welke manier dit kan voorkomen worden. Ook acht men de meerderheid van Nixon te gering om in de komende periode een krachtige regering te kunnen verwachten, maar men vergeet hierbij dat in 1960 Kennedy met een nog kleinere meerderheid won en men toen niet sprak over een komende zwakke regeringsperiode. Kwestie van sympathie en antipathie?

Wel heeft Nixon de extra moeilijkheid dat tegelijk met een republikeinse president een Huis van Afgevaardigden met een democratische meerderheid werd gekozen, terwijl ook de Senaat - zoals was verwacht - een democratische meerderheid behield. Sommigen zien hierin een tegenwicht tegen al te kras optreden van de president, die dan in zijn buitenlandse politiek binnen de perken zou worden gehouden door de democraat Fulbright als voorzitter van de uiterst belangrijke Senaatscommissie voor buitenlandse zaken.

In de binnenlandse politiek verwacht men een meer conservatieve koers van Nixon, maar in de buitenlandse politiek zouden weinig veranderingen komen. Toch zal men het niet onprettig hebben gevonden, dat de eerste bijeenkomst tussen de vier partijen in Parijs om een begin te maken met de vredesbesprekingen in Vietnam op 6 november door de weigering van Z.-Vietnam niet door kon gaan. Dit geeft enige tijd om de gevolgen van de regeringswijziging te bestuderen. Sommigen verwachten dat de Gaulle beter met Nixon zal kunnen opschieten dan met Johnson of Humphrey. Wij geloven niet dat het veel zou hebben uitgemaakt; de Gaulles politiek van toenadering zoeken tot Rusland is door het Russische ingrijpen in Tsjecho-Slowakije in het slop geraakt en al wil de Gaulle het niet bekennen, hij zal het wel in de richting van de Verenigde Staten moeten zoeken, te meer daar de gedurende de laatste maanden gesignaleerde groeiende Russische vloot in de Middellandse Zee ook voor Frankrijk minder aangenaam is. Ook met Humphrey zou hij daarom contact hebben gezocht om eventueel de NATO te versterken; met Nixon zal dit makkelijker gaan, daar deze zich reeds heeft uitgesproken voor deze versterking. De Gaulle wil echter een sterkere Franse positie in de Europese NATO-tak. Worden de andere Europese NATO-landen ook geraadpleegd als het eventueel zou komen tot een Frans-Europese NATO?

9-11-'68

J. Oomes