Streven. Jaargang 22

[p. 284]

Nederland op Expo '70
Gesprek met Commissaris-Generaal mr. J.M.L.Th. Cals
Paul Mertz

Om kwart voor twaalf moet ik weg. Anders ben ik niet op tijd voor de vergadering over het derde Expo-plan.

Waarom het derde plan?

Het eerste en het tweede plan waren te duur. We moesten drastisch beperken. We zitten vast aan een beperkt budget. Voor Montreal was (in 1967) f 12 miljoen uitgetrokken. Voor Osaka (1970) werd aanvankelijk slechts f 10 miljoen beschikbaar gesteld. Dit bedrag zal wellicht enigszins worden verhoogd, maar zeker niet in belangrijke mate. Japan is een duur land geworden. De lonen bestaan er al lang niet meer uit een handje rijst! De bouwkosten zijn de laatste jaren onevenredig gestegen, wel met 50 à 60%. Dat is niet zo verwonderlijk in een land dat achtereenvolgens Olympische Spelen (1964), wereldtentoonstelling (1970) en Olympische Winterspelen (1972) herbergt. Er komt nog bij dat het paviljoen air-conditioned moet zijn en dat er speciale voorschriften gelden i.v.m. aardbevingen en tyfoons.

Hoe zit het met de voorbereidingstijd?

We zijn laat, maar niet tè laat. Het bouwen gaat snel in Japan. Er wordt hard en door veel mensen gewerkt. Er is ook niet voor elk onderdeel een aparte vakman nodig.

Waarom is professor Bakema als architect aangewezen?

Het moest meteen goed zitten, de tijd is te kort om risico te lopen. Wij zijn erg gelukkig met onze keuze: Bakema blijkt ook in Japan zeer bekend te zijn, o.m. bij de hoofd-architect van de Expo, Kenzo Tange. Naast Bakema treedt ook ir. Carel Weeber als architect op, een bekwame jongeman met ongelooflijke werkkracht.

Waar komt het paviljoen te liggen?

Nederland komt op een prachtige plaats, dank zij een oude claim, tussen Amerika en Rusland, vlakbij het centrale gedeelte van de Expo en met een fantastisch uitzicht op een paar grote, kunstmatige meren. In de buurt komt ook een station van het ‘trottoir roulant’, dat direct met ons paviljoen wordt verbonden.

[p. 285]

Heeft de ligging grote invloed op de opzet van onze inzending?

Ja. We hebben 4000 m², die aan 3 zijden omringd zijn met water. We zijn van plan ook nog driekwart van ons eigen terrein onder water te zetten om een duidelijke visuele aansluiting te krijgen bij de meren, waardoor onze inzending een veel royaler aanzien krijgt. De grond die vrijkomt door het uitgraven van ons terrein wordt gebruikt om een terp te maken met een boomgaard en een buitenrestaurant. Het paviljoen komt in het water te staan en zal ongeveer 30 m hoog worden.

Kunt u iets zeggen over het paviljoen zelf?

De bezoekers komen door lange ‘wachtstraten’ a.h.w. onder water binnen. In de welkomstruimte wordt een beeld gegeven van de ligging van Nederland en de andere delen van het koninkrijk. De onderbouw bevat verder een theater, een restaurant, een ruimte voor ontvangsten, enz. In de bovenbouw zijn drie zalen geprojecteerd, waarin aandacht wordt besteed aan onderwerpen die naar wij hopen de Japanners interesseren. Het water natuurlijk, maar ook het bevolkingsvraagstuk, ruimtelijke ordening, sociale voorzieningen, industrialisatie en de geestelijke aspecten van onze samenleving. Bij de Japanse bezoeker zal de indruk achter moeten blijven van een volk dat op een kruispunt van wereldverkeerswegen levend, het contact met anderen als een levensvoorwaarde beschouwt. De grootste kunst is het aantal onderwerpen binnen de perken te houden. Iets overdreven: mijn voornaamste taak bestaat uit nee zeggen!

Onze presentatie en inrichting in Montreal waren uitgesproken slecht. Hoe zit dat nú?

Er wordt geen of weinig gebruik gemaakt van maquettes en wandstatistieken, maar wel - op zeer ruime schaal - van films en dia's, ook in de wachtstraten bij het binnenkomen. Alles is ingesteld op een vlotte doorstroming van het publiek. Er komen brede paden en roltrappen. Er wordt gerekend op 20.000 bezoekers per dag, in de spitsuren 5.000 per uur, veelal in grote groepen. Ik hoop dat er geld is voor een elektronische verkeersgeleiding.

In Montreal waren in andere paviljoens (Tsjecho-Slowakije, Verenigde Naties bijv.) fantastische staaltjes van presentatievernuft te zien. Projectie op zes doeken, films op schermen van 360°, films en dia's op dozijnen bewegende kubussen etc. Wordt het Nederlands paviljoen in Osaka ook spectaculair?

Onze ontwerpers staat geen ‘spektakelstuk’ voor ogen, maar wel een inzending die kwalitatief en creatief het hoogst mogelijke peil bereikt. We moeten echter accepteren, dat anderen ons op bepaalde punten vooruit zijn en meer geld ter beschikking hebben.¹

1 Op de Expo 1958 in Brussel was het Philips-paviljoen nog een door velen bewonderde uitschieter op (presentatietechnisch gebied.

Hoe werkt u?

Met een kleine groep zeer enthousiaste mensen. Dat geldt zowel voor het bestuur als voor het team vormgevers.

[p. 286]

Plattegrond terrein Expo '70 te Osaka

1:	Administratiegebouw
2:	Recreatiecentrum
3:	Busstation
4:	Spoorwegstation
5:	Espositiehal waar het thema wordt uitgebeeld
6:	‘Festival Plaza’
7:	Theater (voor diverse bestiemmingen)
8:	Museum voor beeldende kunsten
9:	Japanse tuinen
10:	Vijvers
11:	Noordelijke ingang
12:	Westelijke ingang
13:	Zuidelijke ingang
14:	Oostelijke ingang
15:	Rollende trottoirs
16:	Nederlandse paviljoen

[p. 287]

[p. 288]

Wie zitten er in die groepen?

Professor Idenburg, voorzitter van de Raad voor de Kunst, Sidney van den Bergh (voorzitter Centrale Raad voor Handelsbevordering), jonkheer De Graeff (Algemene Bank Nederland) en burgemeester Thomassen van Rotterdam. Ik vond dat er - anders dan vroeger - ook een meisje in de commissie moest zitten. Dat is mevrouw Kloosterman-Fortgens (vice-voorzitster van het Nederlands Vrouwencomité) geworden.

Voor de dagelijkse leiding der werkzaamheden word ik bijgestaan door de heer Van Gemert, directeur Verre-Oosten van Philips (speciaal hiervoor vrijgemaakt), die een grote organisatorische ervaring in Japan heeft.

En dan natuurlijk vooral het team vormgevers: de architecten Bakema en Weeber, de cineast Jan Vrijman en de graficus Wim Crouwel (Total Design). Daarmede hebben we zeer veelvuldige en intensieve besprekingen.

In Canada is 7% van alle Expo-bezoekers in het Nederlands paviljoen geweest. Denkt u in Japan reclame te gaan maken om daar een hoger percentage te bereiken?

Er is geen geld voor een echte reclame-campagne in t.v. en pers. We hebben wel een Japans public-relations bureau ingeschakeld en zoeken contacten met reisbureaus en organisaties om te proberen onze inzending zoveel mogelijk in de routes opgenomen te krijgen.

Er zullen relatief weinig Nederlanders in staat zijn ons paviljoen te bezoeken. Vindt u het nodig het Nederlandse volk een verantwoording af te leggen?

Beslist. Uiteraard door een officieel rapport aan de regering, maar ik denk ook aan pers, radio en televisie.

U bent dan aangewezen op de redactionele medewerking van de publiciteits-organen. Zoudt u zich kunnen voorstellen dat de overheid haar onderdanen voorlicht d.m.v. eigen publikaties, bijvoorbeeld in de vorm van advertenties in de dagbladen?

In principe zeker. Maar laat ik mij nu bepalen tot mijn eigen taak. Wij hebben ook in Nederland een public-relations bureau in de arm genomen. Een eerste contact met pers, radio en t.v. vond op 31 oktober plaats. Daarna zal regelmatig documentatie verstrekt worden over de Expo in het algemeen en over de Nederlandse inzending in het bijzonder.

Welke bijzondere eisen stelt Japan?

Japanners bezoeken veelal in grote groepen (vaak met vlaggetjes voorop) allerlei evenementen. Daarom moet het paviljoen ruim zijn en is een goede doorstroming van belang. Maar veel belangrijker is, dat de Japanners zéér leergierig zijn èn verwend door precisie-arbeid, dienstbetoon en verfijnde perfectie. Daarom moet onze inzending veel informatie geven - en tegelijkertijd tot in de puntjes zijn afgewerkt. Tenslotte moet alles dichter bij de grond zitten dan in andere landen. Een hele Expo naar mijn maat!