Streven. Jaargang 22

[p. 115]

Editoriaal

In het augustus-septembernummer schreef J. Kerkhofs een artikel over ‘De leken en de vernieuwing van de Kerk in Vlaanderen’. Daarin constateerde hij een ernstige communicatiestoornis tussen de institutionele kerk en de leken. Zijn stelling was, dat er een andere vorm van kerk-zijn moet komen, aangezien de bestaande instituten en de echt levende groeperingen van gelovigen volledig langs elkaar heen werken. Die nieuwe vorm van kerk-zijn kan er niet komen ‘zonder een versoepeling van de verhouding met Rome’, zonder ‘een periode van creatieve distantiëring, zoals in een noot gezegd wordt.

Het interessante feit doet zich nu voor, dat ‘progressieve’ kranten enthousiast zijn over dat artikel, omdat ‘de auteur afstand neemt van de paus’, terwijl men van uiterst rechts bezwaren hoort tegen hetzelfde stuk op grond van dezelfde voetnoot. Beide ‘lezers’ zijn blijkbaar blind geworden voor de werkelijke opzet en de teneur van het artikel.

Hetzelfde kan worden opgemerkt over het editoriaal van oktober. Men is enthousiast omdat eruit blijkt dat de jezuïeten zich tegen hun Generaal keren, of men is verontwaardigd over een vergelijking die de schijn kan wekken tegen de paus als persoon gericht te zijn. In beide gevallen blijven de werkelijke gedachten, de genuanceerde reflecties over de functie van het leergezag buiten het gezichtsveld.

Dit jaar kenmerkt zich - dat heeft onderhand iedereen wel gezien - door een geweldige ruk naar rechts. De ‘gevestigde posities’ verzetten zich tegen veranderingen die hun macht in gevaar brengen. Het optreden van Rusland tegen Tsjechoslowakije, de keuze van de presidentskandidaten in de Verenigde Staten, de nederlaag van de Franse studenten tegenover de Gaulle, maar misschien wezenlijker nog tegenover de arbeiders zijn daarvan de klassieke voorbeelden. Ook de strijd die in de katholieke kerk gevoerd wordt ter verdediging van een ‘gevestigde’ theologie of gestabiliseerde posities, zoals de kwesties Schillebeeckx en Bluyssen, of de manipulaties die zich rond de encycliek afspelen, behoort in dezelfde categorie.

Al deze gebeurtenissen kunnen zo gezien worden, dat een nieuwe, vitale beweging aanvallen doet op het ‘establishment’ en door datzelfde establishment hard wordt teruggeslagen. Al deze gebeurtenissen kunnen op die manier vrij

[p. 116]

gemakkelijk op één noemer worden gebracht. Vraag is slechts, of er dan niet een simplificatie plaatsvindt, die niet alleen schadelijk is voor het beoordelen van de feiten, maar tegelijk de weg naar een verbetering blokkeert.

Er is fel kritiek geoefend op het feit dat de paus tijdens zijn bezoek aan Bogotà zich tegen het gebruik van geweld heeft uitgesproken. In de analyse die Andrès Mendoza van het bezoek van de paus geeft, merkt hij echter op dat de harde historische realiteit uitwijst, dat tot nu toe - behalve in Cuba - alle revoluties in Zuid-Amerika telkens opnieuw door een oligarchie omgebogen zijn tégen de armen. Al kan men dus in principe, zoals Arona deed in ‘De christen en de revolutie’ (juli 1968), de deur voor geweld openzetten, in de praktijk moet men, zoals bijvoorbeeld een Helder Camara doet, die toch onbetwist tot de voorvechters van een ware democratie gerekend dient te worden, rekening houden met de reële effecten.

Er is fel kritiek geoefend op de encycliek Humanae Vitae, zoals we hebben laten horen ons inziens terecht. Maar dat ontslaat ons niet van de plicht, te wijzen op de werkelijke problemen die zich naar aanleiding van de encycliek stellen: hoe kan de mens léven met geboorteregeling, artificieel of niet?

Feiten en ideeën kunnen pas worden geïnterpreteerd en beoordeeld, wanneer men er, voor zover mogelijk, van nabij kennis van heeft kunnen nemen. Hier doen zich vaak de ellendige gevolgen van een communicatiestoornis voelen. Van de ene kant wordt soms wezenlijke informatie achtergehouden, van de andere kant geeft een detail soms aanleiding om een gebeurtenis, een gedachte, een mens direct te ‘etiketteren’ en zo netjes in een bepaalde hoek te drijven. Het lijkt ons niet de taak van een maandblad als het onze daaraan mee te doen. Communicatie kan bevorderd worden zowel door informatie als door deskundig commentaar. Het is niet onze taak de oordeelsvorming van de lezer over te nemen, maar wel hem materiaal daarvoor te geven. Dat is de reden waarom in dit nummer gesproken wordt over het recht op informatie en de taak van de communicatiemiddelen. Daarom ook worden de ideeën van Marcuse, die wellicht veel van de verontrusting welke overal leeft, heeft weten te formuleren, van twee kanten nader geanalyseerd. Het is evident dat zulke uiteenzettingen tegelijk een keuze inhouden en een beoordeling bevorderen. Een goed voorbeeld van wat onze bedoeling is, lijkt het artikel waarin door een erkend vakman de kerkelijke wetgeving op een zo delicaat terrein als de onontbindbaarheid van het huwelijk niet zonder meer wordt aangevallen of opzijgezet, maar - zoals de auteur zelf aanduidt - consequent wordt doorgedacht.

Er wordt op het ogenblik van ieder verwacht dat hij onmiddellijk en heel duidelijk kleur bekent, positie kiest. Het bovenstaande moge dienen als een verklaring van ónze fundamentele keuze: voor een genuanceerde oordeelsvorming op grond van betrouwbare informatie en deskundige kritiek. Dat is een moeizame en beslist geen opvallende weg, maar ons inziens een juiste.

Namens de redactie,

G.J. Adriaansen S.J.