Streven. Jaargang 21

[p. 712]

Forum

Newman-bibliografie 1967

Dat Newman niet vergeten wordt - al is hij volgens sommigen niet meer actueel - bewijzen de publikaties van het vorig jaar. Hieronder worden de voornaamste aangegeven. Het zijn alle belichtingen van speciale perioden en speciale aspecten uit Newmans leven.

De uitgave van zijn brieven en dagboeken door de oratoriaan Father Dessain is verreweg de uitstekendste prestatie¹. Dit zevende deel - de eerste tien delen, 1804-1845, zullen na de publikatie van de katholieke brieven pas verschijnen - beschrijft vooral de grote moeilijkheden bij de oprichting van de katholieke universiteit van Dublin en de onenigheid tussen Newman en de Londense oratorianen. De brieven maken Newman tot een levende persoon zoals geen levensbeschrijving dit zou kunnen. Zij geven de achtergronden van zijn leven in pakkende bijzonderheden. Wanneer de duidelijkheid dit vereist, verklaart Father Dessain de omstandigheden in voetnoten, met korte samenvattingen van de brieven en zo nodig de volledige brieven van Newmans correspondenten. Zo ziet men als het ware aanschouwelijk afgebeeld wat hij in de jaren 1855 - 1857 te verduren had en hoe hij er zich met zijn typische karaktereigenschappen doorheen sloeg. De wetenschappelijke wijze van uitgeven is uitmuntend.

Een andere periode van Newmans leven, de anglicaanse tijd, 1801-1845, wordt beschreven in de min of meer autobiografische Apologia², het talloze malen herdrukt verhaal van zijn godsdienstige opvattingen en hun ontwikkeling. Deze herdruk is een heel bijzondere vanwege de zeer lange verklarende inleiding en een nog langere reeks aantekeningen. De Apologia is nu meer dan een eeuw oud. Wij kennen de godsdienstige en politieke toestanden niet meer waaronder het boek geschreven is. Het klassieke werk wordt daardoor steeds moeilijker te begrijpen. Hierin heeft Svaglic ons tegemoet willen komen. Wel had de inleiding eenvoudiger en duidelijker moeten zijn, want zelfs hierbij wordt veel kennis verondersteld. - Svaglic erkent dat de onuitgegeven notities over de Apologia, verzameld door de grote Newman-ken-ner, wijlen Father Henry Tristram, hem goede diensten hebben bewezen.

Het derde werk³ werpt licht op weer andere aspecten. Het heet ook: de herontdekking van Newman, en is eigenlijk de neerslag van het Oxfordse Newman-Symposium, gehouden in 1966, door vooraanstaande anglicanen en katholieken, en door gerenommeerde Newman-kenners in Engeland en daarbuiten. Dr.

1 The Letters and Diaries of John Henry Newman. Volume XVII. October 1855 to March 1857.
Edited at the Birmingham Oratory by Charles Stephen Dessain of the same Oratory, Thomas Nelson Ltd, London, 1967, 126/-.

2 John Henry Cardinal Newman, Apologia pro Vita Sua. Being a history of his religious opinions. Edited, with an introduction and notes, by Martin J. Svaglic, Clarendon Press, Oxford, 1967, 105/-.

3 John Coulson and A.M. Allchin, The Rediscovery of Newman: An Oxford Symposium, Sheed and Ward, and S.P.C.K., 1967, 45/.

[p. 713]

Ramsey, de aartsbisschop van Canterbury, en bisschop Butler, de benedictijn, waren erbij tegenwoordig en hielden een voordracht. Omdat de sprekers wisten van elkanders werk, vormen de lezingen één geheel, de samenhangende hoofdstukken van een boek. De aartsbisschop opent het boek met een beschrijving van Newmans actualiteit. Zes andere sprekers beschrijven de bronnen van zijn invloed, waarna weer zes andere de ontwikkeling van zijn invloed beschouwen. Onder deze laatste is ook de Nederlandse Newmankenner Dr. A.J. Boekraad. Bisschop Butler behandelde Newmans ideeën in het licht van het Tweede Vaticaans Concilie.

Newman had geen grote gedachte van zichzelf en durfde zich geen theoloog, geen filosoof en geen geestelijk schrijver noemen. Er ligt echter in zijn werken een schat van steeds meer gewaardeerde theologie en filosofie, maar ook van geestelijk leven. Hilda Graef wil Newmans religieuze persoonlijkheid afschilderen en met enkele trekken een beeld geven van zijn geestelijke leer⁴. De schrijfster weet kort en bondig en dikwijls met grote scherpzinnigheid de achtergronden en diepe motieven van Newmans geestelijk leven op te sporen. Zij maakt echter ook fouten. Zo bagatelliseert zij wel wat al te drastisch Newmans klachten over zijn jeugdzonden, terwijl zij toch moest begrijpen dat de nuchter denkende Newman niet zonder grond heel zijn leven daarover getreurd heeft. Ook beschouwt zij hem als een mysticus, terwijl toch alle mystieke ervaringen in de strikte zin van het woord hem onbekend bleven. Het prettig leesbare boek is in het Engels vertaald.

Christopher Hollis, de katholieke politicus, wil Newmans leven zijn historische achtergrond geven en zijn betekenis voor onze tijd aantonen⁵. Hij heeft zijn uitgebreide kennis van de politiek en staats-aangelegenheden benut om Newman ook van die zijde te belichten, terwijl hij in zijn slothoofdstuk aanknopingspunten opspoort tussen Newmans ideeën en de constituties en decreten van Vaticanum II. Dit is het minst indrukwekkende van genoemde publikaties.

Zeno O.F.M. Cap.

4 Hilda Graef, Gott und mein Ich. Die Spiritualität John Henry Newmans. Joseph Knecht, Frankfurt am Main, 1967.
Hilda Graef, God and Myself: The Spirituality of J.H. Newman. Translated by Peter Davies, 1967, 42/-.

5 Christopher Hollis, Newman and the Modern World. Hollis and Carter, 1967, 30/-.

Nieuws in de Nederlandse literatuur

Op het moment dat u dit leest is de Boekenweek (30 maart tot en met 6 april) al weer begonnen. Als u gedurende deze week voor f7,50 aan boeken besteedt krijgt u het gratis boekenweekgeschenk. Dat is ditmaal een novelle van Max Dendermonde getiteld Kom eens om een keizer, waarin beschreven wordt hoe aan het einde van de Eerste Wereldoorlog verschillende Europese landen pogingen doen om de Duitse keizer Wilhelm II te ontvoeren.

De zogenaamde speciale uitgave ter gelegenheid van de Boekenweek heet Het argument van Solimon en is geschreven door W.A.C. Whitlau en Drs. H. van Praag. Het boekje dat f 1,90 kost behandelt het ‘gevaarlijke’ boek. Men noemt die boeken ‘gevaarlijk’ die de lezer aan kunnen vallen in zijn persoonlijke zekerheden, zoals bijvoorbeeld de Bijbel, 1984, Mao's Rode Boekje, Lady Chatterley's Lover en Das Kapital.

Enige tijd geleden verscheen een aflevering van het literaire tijdschrift Tirade geheel gewijd aan ongepubliceerd werk van Nescio. Dat nummer is nu onvindbaar. Het was daarom een goede gedachte van uitgever Van Oorschot dat nummer nog eens als boekje te herdrukken. Het heet Heimwee en andere fragmenten. Men vraagt zich trouwens na lezing af hoe lang het nog zal duren voordat het verzamelde werk van Nescio in één deel verkrijgbaar zal zijn.

Lessen in overlevering (Arbeiderspers) is het debuut van Steve Davidson waarin

[p. 714]

deze zijn gevangeniservaringen beschrijft. Hij kwam daar terecht door het gebruik van verdovende middelen. In zijn eentje heeft hij ook een nieuw tijdschrift opgericht, OM genaamd, waarvan zojuist het eerste nummer verschenen is.

Hooft en Dia (Polak en Van Gennep) is het nieuwe boek van Prof. Dr. W.A.P. Smit. De volledige ondertitel luidt: ‘Een onderzoek naar Hooft's verzenbouquet van 1608-1609 voor Dia, de identiteit van deze geliefde, andere verzen van Hooft voor haar en de implicaties van dit alles’.

Jacques den Haan bundelde weer een aantal beschouwingen over boeken en schrijvers, ditmaal in Monnikje Lederzak en andere driestheden (Bezige Bij).

In de serie Schrijversprentenboeken (Bezige Bij) verscheen deel 13 dat gewijd is aan E. du Perron.

Van C. Buddingh verscheen een nieuwe bundel gedichten Wil het bezoek afscheid nemen? (Bezige Bij). Alle gedichten hierin zijn gewijd aan dieren.

Dezelfde Buddingh stelde voor een andere uitgever, Van Ditmar, een Lexicon der poëzie samen. Ook trefwoorden uit de buitenlandse poëzie ontbreken niet. Van de dichter Hans Verhagen, tevens een van de samenstellers van het geruchtmakende t.v.-programma Hoepla, een nieuwe bundel Sterren Cirkels Bellen (Bezige Bij) met een bijzonder omslag van mede-samensteller Wim T. Schippers.

Riekus Waskowsky die voor zijn eerste bundel veel lof oogstte, het nu een tweede bundel gedichten het licht zien met de intrigerende titel Slechts de namen der grote drinkers leven voort (Bezige Bij). Bij uitgeverij Heideland ook twee bundels poëzie Escalade van Marcel Coole en Het uur van de wesp van Rene Verbeeck.

Isaac Faro publiceert nu na een historische roman, een detectiveroman en een bundel ‘damesverhalen’ een bedrijfsspionageroman, Inspio-Lisa (Querido).

De blindganger (Bezige Bij) van Harry Ikink is een jongeman die een kamer zoekt in Amsterdam en zo in contact komt met een vrouwelijke sekte die in hem hun leider zien.

Alfred Kossmann bundelde drie verhalen waarin liefde en masochisme spelen, tot De vrouwenhaters (Querido).

Atman is het filosofische romandebuut van L.H. Ferrier dat zojuist verscheen bij de Bezige Bij. Ferrier groeide op in Suriname en woont nu in Amsterdam. Atman betekent o.a. Kennis van het Zelf.

Kom mij niet te na (Querido) is de titel van de nieuwe autobiografische roman van Adriaan van der Veen.

J. Groot