Streven. Jaargang 21

[p. 289]

Politiek overzicht

Internationaal

Europese Economische Gemeenschap

Op 24 en 25 oktober vergaderde de ministerraad van de Europese Gemeenschap in het gloednieuwe Centre Europeén te Luxemburg, waar de Engelse toetreding natuurlijk het voornaamste onderwerp van bespreking was. Zoals te verwachten stelde de Franse minister, Couve de Murville, een aantal eisen waaraan moest zijn voldaan voordat onderhandelingen met Engeland zouden kunnen beginnen; eerst moest Engeland een evenwicht in zijn betalingsbalans tot stand brengen en het pond sterk maken; tegelijkertijd, maar liever vervolgens, moesten de Zes grondig de problemen bestuderen verbonden aan Engelands toetreding, te weten: behalve genoemde twee de gemeenschappelijke landbouwfinanciering, de Britse handel met het Gemenebest en de internationale rol van het pond. Eerst als de Zes het hierover volledig eens waren geworden kon er met Londen worden gesproken.

Lijnrecht hiertegenover stonden de Beneluxlanden; vooroverleg tussen de Zes zou eventueel leiden tot het opstellen van voorwaarden voor Engelands toetreden, waardoor dit voor nieuwe leden moeilijker zou worden dan het voor de oude leden was geweest. Dat Engeland nu in economische moeilijkheden verkeerde, kon geen overwegend bezwaar zijn, daar in 1956 ditzelfde het geval was met Frankrijk. Ook Italië wenste een spoedig begin van de onderhandelingen en verklaarde zich akkoord met een compromisvoorstel, dat voor 1 januari a.s. moet zijn beslist of er met Engeland en de andere kandidaatleden zal worden onderhandeld. Tot op zekere hoogte kreeg Couve steun van de West-Duitse minister Brandt, die wel voelde voor een grondig onderzoek van de problemen door de Zes. Er is echter een verschil tussen de Duitse en de Franse opvatting; Brandt wil Engeland wel in de EEG, maar wil ook de Gaulle niet van zich afstoten, terwijl de laatste eigenlijk een onuitgesproken veto wil doorzetten. Op 20 november zal er te Brussel opnieuw over worden gesproken, maar het is de vraag of men er dan uitkomt.

Er wordt weer gesproken over een dreigende crisis in de EEG, maar eigenlijk is er een permanente crisis tussen Frankrijk en de vijf anderen. Alleen als de vijf het onderling volledig eens zijn, zal de Gaulle toegeven, want ook Frankrijk kan zich de weelde niet veroorloven de EEG te laten springen. Er is van de eenmaal ingeslagen weg geen terug meer mogelijk, maar aangezien de Gaulle

[p. 290]

precies weet wat hij wil en de vijf anderen niet, zullen de laatsten - zoals bij vorige gelegenheden - wel weer moeten toegeven.

Eind oktober bezocht kanselier Kiesinger Londen en maakte daar nog eens duidelijk, dat Bonn Engeland wel wil toelaten maar hiervoor geen conflict met de Gaulle wenst te riskeren; tevens waarschuwde hij de Engelse regering niet te proberen de Gaulle onder druk te zetten, daar dit een averechtse uitwerking zou hebben. Intussen is de houding van de Engelse regering minder duidelijk geworden. Bij monde van minister Brown verklaarde zij in het Lagerhuis, dat zij zich zonder speciale voorrechten bij de gemeenschappen wenste aan te sluiten en volgens prime-minister Wilson werkte de tijd voor Engeland. Anderzijds verwachtte men, dat Londen op de EVA-conferentie te Génève zou proberen deze organisatie zó te versterken, dat zij een beter tegenwicht tegen de EEG zou gaan vormen. Dit was echter ook bij de oprichting bedoeld en het staat te bezien of dit nu wel zou lukken.

Er gebeurde echter nog iets anders. De speciale Britse onderhandelaar met de EEG, lord Chalfont, sprak op een persconferentie te Lausanne over een mogelijke wijziging van de Britse politiek t.a.v. Europa als Engeland opnieuw zou worden afgewezen; hij speelde met gedachten over terugtrekking van het Britse Rijnleger, opzeggen van de viermogendheden-overeenkomst voor Berlijn, erkenning van de DDR en van de Oder-Neisse grens. Met het laatste zou men zich kunnen verenigen, maar dit alles op dit ogenblik zo duidelijk uit te spreken was uiterst onhandig, daar het weinig minder is dan chantage tegenover Bonn. Het is tevens koren op de molen van de Gaulle, die nu weer eens kan wijzen op de geringe Europese gezindheid van Londen. Wijst dit op meningsverschillen binnen de Engelse regering? Of is het een zuiver persoonlijke blunder van Chalfont? Ook in het laatste geval is het voor Wilson erg vervelend, daar alle officiële ontkenningen korter zullen leven dan de woorden van Chalfont.

Ofschoon deze zijn ontslag heeft aangeboden, heeft Wilson gemeend het te moeten weigeren; de journalisten - Chalfont was vroeger een van hen - hebben de woorden verkeerd begrepen en helemaal niet de hypothetische opzet van het gesprek dat zij met de Britse vertegenwoordiger voerden.

Midden-Oosten

Terwijl zes niet-permanente leden van de Veiligheidsraad nog steeds probeerden een voor beide partijen aanvaardbare ontwerpresolutie op te stellen, waardoor een einde zou komen aan de oorlogssituatie tussen Israël en de Arabische staten, bracht Egypte op 21 oktober een Israëlische torpedobootjager, de ‘Elath’, tot zinken in de buurt van Port Saïd. Het is mogelijk, dat deze zich - al dan niet met opzet - binnen de Egyptische territoriale wateren bevond en dat Nasser deze situatie heeft aangegrepen om zijn in de laatste oorlog geschonden prestige onder de Arabische bondgenoten te verbeteren, maar het blijft de vraag of zijn optreden taktisch was. Hij had kunnen verwachten, dat Tel Aviv dit niet zonder meer zou laten passeren, en het antwoord kwam dan ook enkele dagen later, toen de Israëliërs olieraffinaderijen en opslagplaatsen in Suez in brand schoten, waardoor Egypte ernstige economische schade leed.

[p. 291]

De schuldvraag bij het eerste incident is moeilijk te beantwoorden; in het tweede geval begon volgens V.N.-waarnemers Israël de strijd en was duidelijk uit op revanche. Zo werken beide partijen de vredespogingen tegen; het wordt steeds onwaarschijnlijker, dat bovengenoemde zes nu nog succes zullen hebben met hun plan om vrede tot stand te brengen op voorwaarden als terugtrekking van Israëlische troepen uit de bezette gebieden in ruil voor erkenning van de staat Israël door de Arabieden en vrije vaart door het Suezkanaal.

Ook nu kwam de Veiligheidsraad bijeen. Resultaat: alle bestandsschendingen in het Midden-Oosten werden veroordeeld; beroep op beide partijen ‘alle militaire activiteiten’ onmiddellijk te staken. Daarnaast bepleitte Oe Thant doeltreffender handhaving van het bestand door vermeerdering van het aantal waarnemersposten en snellere verplaatsingsmogelijkheden voor deze waarnemers. Maar wat wil men daarmee bereiken? Egypte boorde de Elath in de grond met Russische raketten, geleverd na de recente Egyptische nederlaag, de Russische onderminister van defensie vloog ijlings aan het hoofd van een militaire missie naar Caïro en een Russische vlooteenheid bracht onmiddellijk een ‘vriendschapsbezoek’ aan Egypte; daartegenover hervatten de Verenigde Staten de wapenleveranties aan Israël en enkele Arabische staten in het Midden-Oosten op ‘selectieve basis’. Uiteindelijk wordt het een strijd tussen de twee grootmachten; daarom is het belangrijker, dat deze twee blijven proberen met elkaar tot een akkoord te komen om een nieuwe bewapeningswedloop in het Midden-Oosten te voorkomen. Als zij hierin slagen en gezamenlijk invloed uitoefenen op de strijdende partijen, dan kan er vrede in het Midden-Oosten komen. En anders...?

Vietnam

Nguyen Van Thieu werd gisteren beëdigd als president van Zuid-Vietnam. Bij deze gelegenheid herhaalde hij zijn aanbod aan de Noord-Vietnamese regering te onderhandelen over beëindiging van de oorlog, maar hij wees er tevens op, dat Hanoi tot nu toe elk vredesaanbod had afgewezen. Dat hij de leden van de Vietcong voor de keuze stelde naar het Noorden te gaan als zij in het marxisme geloofden of te blijven en samen te werken, had beter een royaal aanbod kunnen zijn tot samenwerking met de Vietcong in het Zuiden; de gedachtengang van Thieu gaat te veel uit van de mening, dat de Vietcong in zijn geheel pro-communistisch is.

Tegelijkertijd trad vice-president Ky af als premier en verdween het oorlogskabinet, dat nu twee jaren had geregeerd. Tot premier werd benoemd de advocaat Nguyen Van Loc; het is te hopen, dat hij er in slaagt een burgerregering te vormen, die het Vietnamese volk representeert, maar gezien de huidige situatie lijkt daar niet veel kans op.

Intussen wordt overal ter wereld steeds heftiger geprotesteerd tegen het optreden van de Verenigde Staten in Zuid-Vietnam. De moeilijkheid is, dat praktisch iedereen vrede wil in Vietnam, maar bijna niemand een reële mogelijkheid aangeeft om deze te verwezenlijken.

[p. 292]

Spanje

Voor het eerst sedert het einde van de Spaanse burgeroorlog hebben op 10 oktober in het land van Franco rechtstreekse verkiezingen plaats gehad, nl. voor 104 van de 564 leden tellende Cortez; de overige 460 werden indirect gekozen. Actief kiesrecht bezaten gezinshoofden, zelfstandige vrijgezellen en gehuwde vrouwen, terwijl men kandidaat kon worden gesteld als men oud-lid van de vorige Cortez was, of door 5 parlementsleden of door 7 leden van de provinciale raden of door 1000 kiesgerechtigden als zodanig was voorgesteld; bovendien moesten alle kandidaten de eed van trouw aan de Nationale Beweging afleggen. Nauwelijks een milimeter in de richting van een democratie. De voornaamste ondergrondse politieke partijen boycotten de verkiezingen dan ook en blijkbaar met succes, daar slechts 60% der kiezers verscheen en dit percentage in Catalonië en Baskenland nog lager was.

Vooral twee groepen der bevolking eisen democratie, nl. arbeiders en studenten, terwijl ook in kerkelijke kringen het besef begint door te dringen, dat een sociale omwenteling noodzakelijk is en dat deze op meer democratische wijze zou moeten worden verwezenlijkt. Het gaat bij de arbeiders niet zozeer om hogere lonen en afremmen van de prijsstijgingen of om het sluiten van onrendabele bedrijven; het verkrijgen van stakingsrecht - waarvan overigens toch gebruik wordt gemaakt, al is het officieel verboden -, het recht van vrije vakverenigingen en de eis om medezeggenschap in het ontwerp nieuwe wet op de vakbonden - nu heeft alleen de officieel erkende Falange invloed - zijn voor hen belangrijker. Verheugend is het, dat de studenten hun plaats in de maatschappij blijken te begrijpen; zij komen op voor de rechten van de arbeiders naast hun eigen strijd voor vrije studentenvakverenigingen, onafhankelijk van regeringsbemoeiing. Vele hoogleraren staan aan de kant van de studenten, maar het resultaat van dit alles is tot nu toe de herhaalde sluiting van universiteiten en gevangenneming van studentenleiders.

In hoeverre Franco door van te voren aangekondigde proteststakingen, die ondanks regeringsverbod en gevangenneming van arbeidersleiders toch doorgingen, en door herhaalde arbeiders- en studentenonlusten wordt beïnvloed, is natuurlijk moeilijk te zeggen, maar is misschien op te maken uit het resultaat van een in november verwachte regeringswijziging, waarbij een nieuw departement voor zaken betreffende de syndicaten zou worden ingesteld. Dit zou komen te staan onder leiding van minister Giron, een der weinige populaire leiders der nationale beweging; hij zou als taak krijgen het gezag der syndicaten, zwaar aangetast door de ondergrondse arbeiderscomité's weer te herstellen. Als hij er hierbij van kan uitgaan, dat de heersende onrust niet kan worden afgedaan met de goedkope en uiterst onverstandige dooddoener van communistische activiteit, en dat ook Franco er niet aan zal kunnen ontkomen het patriarchale verlichte despotisme te vervangen door een parlementaire democratie, zou dit voor de ontwikkeling in Spanje zeer belangrijk zijn. Wat in 1939 hier niet mogelijk was, omdat het volk er niet rijp voor was, zal nu - nu de omstandigheden veranderd zijn - moeten gebeuren.

3-1-'67

J. Oomes