Streven. Jaargang 14

[p. 191]

Forum

Geloven en geloven

We vonden in Ruimte no. 8 - een nummer dat de aandacht verdient - een korte beschouwing van L.C. Baas over ‘Verlossingsnood’. De schrijver vermeldt een jeugdherinnering die hem ter ore kwam. Een jongeman praat met zijn geestelijke raadsman, en zegt openhartig: ‘Ik voel niets meer voor de Kerk’. Eens was dit - zo zegt hij verder - voor mij een vertrouwde omgeving, die een gevoel van veiligheid en geborgenheid gaf, maar nu is dat voorbij. Men zegt dat de godsdienst nodig is om te voldoen aan een diepere nood van het hart, dat zij alleen de mens verlossing kan doen toekomen. Het verlost-worden is blijkbaar wezenlijk in de godsdienst. ‘Maar ik heb nooit de ervaring, dat ik door de Kerk verlost moet worden uit een nood....’. De raadsman antwoordt tenslotte hierop: ‘Je ziet het teveel als een kwestie van gevoel. Maar je moet geloven dat je verlossing nodig hebt’.

Schrijver zegt dan nog dat zich hier haast een machteloosheid van de zielzorg uit, om met traditionele middelen sommige jongeren nog werkelijk te ráken in hun diepere zieleleven. En wij voegen toe: ‘Inderdaad wordt hier eerlijk en duidelijk een pijnlijk vraagstuk aangeduid, dat zeker ook een grote rol speelt bij veel geruisloze afval van de Kerk, die al lang gaande is en nog steeds voortduurt. Want hoe vaak is dit niet een gevolg van een langdurige negatief gerichte ontwikkeling, die niet tot openlijke afval voert, maar tot geruisloos uittreden - of beter gezegd: tot een simpel constateren, op een gegeven ogenblik, dat men buiten de Kerk gekomen is?’

Zeker speelt hier ‘machteloosheid van de zielzorg’ een rol; maar men is er o.i. tegenwoordig wel eens wat eenzijdig toe geneigd ook álle schuld aan deze zijde te zoeken. Overigens vaak voor een deel als gevolg van een zielzorger-houding als boven beschreven, waarbij een ‘formule’ wordt geboden voor zielebrood. En dat geeft ontgoocheling, waardoor later de overtuiging groeien kan dat ‘die zielzorg ernstig faalt’. Er is echter bij deze medaille ook een duidelijke keerzijde: een moderne levenssfeer die de ‘verlossingsnood’, welke zeker in ieder mensenhart schuilt, als het ware langzaam verdooft. Mede door toedoen van Marxistisch denken en streven, waarbij godsdienst tot opium voor het volk werd verklaard, is er een technische en sociale ontwikkeling opgekomen die in vele opzichten moet worden geprezen, maar tenslotte voert naar een maximum aan comfort en sociale verzekerdheid in een moderne ‘welvaartsstaat’. Wie durft nog ontkennen dat dit zelf een nieuwe vorm van psychische verdoving met zich kan meebrengen, waardoor de mens zich veilig en gerust gaat voelen in een kunstmatig ‘paradijs’?

Er zijn echter ook symptomen dat men de leugenachtigheid van zulk een pseudoluk begint te doorzien, óók in milieu's die niets anders dan dit lijken te kennen. Want het eindprodukt is hier vaak niet een hogere vorm van bevredigdheid, maar juist diepe onbevredigdheid. Het voldoen aan allerlei behoeften, die ver boven de noodzaak uitgaan, het wegnemen van direct gevaar van armoede en onzekerheid voor de toekomst, van ziekte en lijden ook in vele gevallen, gaat vaak samen met een opleven van sterke genotzucht en verslaafdheid aan allerlei prikkels. De ‘probleemloze wereld’ die men zich dacht te bouwen verschaft werk aan een leger van psychiaters die moeten proberen psychische scheuren te hechten. Een land als Zweden met zijn ‘rode’ en grotendeels verheidenste cultuur toont dit heel duidelijk; ook is hier het percentage gevallen van zelfmoord bijzonder hoog.... En verder is daar de evidente angst van de huidige mens temidden van zijn eigen grootse scheppingen.

Zo toont zich bij een ontwikkeling, die de reële verlossingsnood van de mens tracht uit te schakelen, in de ontsporingen hoe irreëel zulk een streven is. Het diepe woord van Nietzsche wordt hier op paradoxal wijze bewaarheid: ‘Alle Lust will Ewigkeit’. De innerlijke ineenstorting, die een opgedreven lust-streven tenslotte noodzakelijk met zich meebrengt, vormt hiervoor een onmiskenbaar bewijs. En het

[p. 192]

lijkt wel of een deel der mensheid eerst door deze fase heen zal moeten gaan om weer te komen tot besef van de eigen diepste ziele-noden, en weer rijp te worden voor de vervulling hiervan in Christus.

Maar nu wij dit neerschrijven overvalt ons ook een huiver om het ‘gemak’ waarmee we dit ‘even’ constateren.... Want wat is dit, als we ‘Christus’ zeggen? Is dat het woord - want feitelijk was het vaak niet veel meer dan dat - wat zijn diepe inhoud grotendeels verloren had voor hem die het uitsprak of thans uitspreekt? Inderdaad. hoezeer is vaak ‘Christus’ niet tot een begripmatig gegeven geworden, een rationeel passende sleutel op menselijke problemen! Hoezeer niet in feite vaak het begrip van ‘de Kerk’, waarin de Christus thans voortleeft: tot dat van een indrukwekkend historisch instituut met geestelijk ‘etiket’! Zo dreigen ook de hoogste, schoonste en diepste waarden af te slijten, te worden ‘uitgehold’ doordat we ze achteloos hanteren. Wél heeft God een groot waagstuk ondernomen door zulke schatten in zulke lemen vaten te bergen! Anderzijds heeft Hij dit dan toch gewaagd, en zal dus ook Zijn hulp ons niet ontbreken als we ootmoedig en oprecht trachten in een vaak ‘geverbaliseerde’ sfeer weer diepere inhouden te ontdekken.

Dat geldt zeker ook voor ‘verlossing’. Om een eigen jeugdherinnering aan te voeren: ik herinner me hoe ik in mijn gymnasiumjaren als door een gelukkige ontdekking - na het lezen van enkele passages uit Augustinus' Belijdenissen - tot het inzicht kwam, dat ‘erfzonde’ en ‘verlossing’ geen abstracte gegevens zijn, maar diep onze eigen persoonlijkheid raken, in zijn volle concreetheid, en juist betrekking hebben op reële zielenood en -angst die ieder wel eens ondervindt. Ik beschouw dit nog als een genade, want bij alle catechismusonderricht had ik dat als ‘begrippen’ leren hanteren, en ook de vage indruk overgehouden dat men min of meer ‘protestant’ of ‘vrijzinnig’ dacht als men hier lette op subjectieve behoeften.... Maar is dit dan niet een eis van de eerste orde bij alle godsdienstonderricht: de aansluiting te kunnen leggen tussen de waarheden des geloofs en behoeften van geest en hart, zoals die werkelijk zijn?

Het Evangelie bevat hiervoor gegevens genoeg. Maria van Magdala was vóór haar bekering geen heiligenprentje, maar een echte hoer zoals nu op de Walletjes leven, en ná haar bekering zal ze ook niet dadelijk heilig zijn geweest. Maar vanuit haar eigen zonde-problematiek vond ze toch de weg naar het Licht, door zich vol geloof over te geven aan de Beminde, die haar met volkomen zuivere liefde had ontmoet. Onder de apostelen waren opscheppers en lafaards, maar in eerlijk zondebesef en verlossings-behoefte konden ze toch, in omgang met en overgave aan de Meester, de weg naar Licht en Leven opgaan.

Natuurlijk: de Christus zelf trad in hun leven binnen, en dit was een uitzonderlijke genade. Maar Hij heeft ook gesproken over de voorrechten van hen die niet zagen en toch geloofd hebben, en dat om juist óns te bemoedigen. Wel mag men vragen dat ieder, die over Geloof en de zaken des Geloofs spreekt, op een of andere wijze op de Meester lijkt. Hij zal eerst moeten ‘payer de sa personne’: dan zal de jeugd van onze dagen, hoe onverschillig en kritisch die zich vaak moge voordoen, toch worden ‘geraakt’. Als ze maar zien dat er behalve een ‘geloven’ volgens het boekje ook een ‘geloven’ bestaat dat heel de levende mens met zich meevoert tot bovenmenselijke hoogte.

M. Bruna

Duitse katholieke jeugd en ‘Sowjetzonale terminologie’

De veelvuldige en vaak onoplosbare problemen waartoe de verdeling van het Duitse vaderland aanleiding heeft gegeven, zijn niet alleen van economische, financiële of commerciële aard, doch met de toevloeiing van steeds nieuwe vluchtelingen uit het Oosten slibt in het Westen zelfs zuiver taalkundige afval mede aan.

Aan gene zijde van de Vorhang dreigt bij de Oost-Duitse jeugd een eigen nationaal bewustzijn te ontstaan, waarvoor de S.E.D. (Sozialistische Einheitspartei Deutschland) natuurlijk duchtig de trom roffelt. Volgens schattingen van publicisten vorig jaar zouden 10 à 15% van de arbeiders en 20% van de jongeren in Oost-

[p. 193]

Duitsland hierdoor reeds aangetast zijn. Wie zal echter uitmaken of het hier gaat om ideologische ‘bekeringen’ ofwel om machtsopportunistische berekeningen.

Dat het Oosten eenzelfde taal spreekt als het Westen, wordt door de S.E.D. in deze ideologische strijd als een machtig psychologisch wapen aangewend. Slaagt de Volksrepubliek erin om de Duitse taal met haar communistische ideologie te kleuren, om neologismen te smeden welke deze ideologie in de taal zelf einheimisch maken, of om onder bestaande woorden en termen een geheel andere semantiek te schuiven, dan wordt door middel van een nieuwe taal de communistische leer opgedrongen. Ook Hitler smeedde zulke Doppelgänger: zijn beroep op ‘Gott’ en ‘göttliche Vorsehung’ bedoelde een heel andere wereldbeschouwing dan de christelijke.

De westerse jeugd is zich helder van dit gevaar bewust. Zelfs bij vriendschappelijke besprekingen tussen jeugdgroepen van Oost en West verstaan zij elkaar niet meer helemaal, zij spreken langs elkaar heen, gebruiken dezelfde woorden met een heel andere, soms zelfs tegengestelde bedoeling. De grap wordt dan ook verteld van de jonge man die zich bij de S.E.D. aanbiedt voor een baantje als vertaler en op de vraag hoeveel talen hij beheerst, antwoordt: Deutsch, nur Deutsch! Reeds zijn er lexica in omloop, nog wel in 2 Bände. over Oost-Duitse terminologie, zoals gebruikelijk in S.B.Z. (Sowjetisch Besetzte Zone) d.i. in Polnisch Verwaltete Ostgebiete, in Sowjetisch Ostpreussen, in Sowjet Sektor Berlin.

Een duidelijk voorbeeld van de spraakverwarring ligt al in het woord Volksdemokratie: voor 't Westen 'n tautologie als volks volksbeheer, voor 't Oosten eenvoudig het totalitair dwangregiem sedert 1945 door de Sovjets opgedrongen. Andere voorbeelden zijn: Sozial-Demokratie (in het Oosten zoveel als verraad aan Marx en Lenin), vrije verkiezingen (in het Oosten verkiezingen op één enkele toegelaten lijst). Nog dieper taalverschillen ontstaan waar het Oosten in zijn pers en publikaties allerhande nieuwvormen gaat invoeren als b.v. Westler, Intelligenzler, Neuerer, Stahlwerker, Hochöfner. Het gerecht onder ideologische dwang heet in het Oosten Gerechtigkeit, menselijkheid en vrede zijn er synoniem van sozialistischer Friedenswille en sowjetischer Humanismus. Neologismen met het achtervoegsel ismus worden er bijzonder graag aangewend in de met pejoratieve gevoelswaarde belaste benamingen voor anti-sovjetische geestesrichtingen: Revisionismus, Inhaltismus, Banditismus, Revanchismus (dit laatste bedoelt de zeer vreedzame heimwee-aspiraties van de miljoenen met geweld Vertriebene uit Schlesien, Sudetenland enz.). De West-Duitsers zijn vooral ontstemd over de directe invloed van de Russische taal b.v. in het drukke gebruik van het sterk ontkennende voorvoegsel ‘Un’ als in Undemokratisch, Unkonkret, Unkühn, eine Unzeitschrift, eine Nichtplanerfüllung.

Tegen deze immer voortschrijdende taalverwildering hebben de Duitse katholieke jongeren op hun landdag in juni ll. luid geprotesteerd. Zij wezen op de tegenstelling tussen enerzijds het onbeduidende spraakverschil in het gehele Duitse taalgebied (Oostenrijk, Zwitserland, Luxemburg en Elzas-Lotaringen) en anderzijds de systematisch doorgevoerde taalafwijkingen in Duitsland zelf, en brandmerken deze taalverwarring als een verraad aan de zaak der Duitse vrijheid en eenheid. Zolang niet alle Duitsers vrijheid van handelen en spreken hebben verworven, blijft voor deze jeugd de westerse Bondsrepubliek de enige vesting en de laatste toevlucht voor alle positieve waarden van de Heimat, voor het vrije recht en alle vrij politiek streven. Alleen de Bondsrepubliek vertegenwoordigt in de kring der vrije volken het echte Duitse vaderland. Dientengevolge verwerpt de jeugd de door de Russen met opzet ingevoerde en verwarrende benamingen als: die beiden deutschen Staaten of die zwei Deutschen Teilstaaten of die Deutsche-Demokratische Republik (D.D.R.). Vooral deze laatste benaming is voor de westerse jeugd een grove leugen: het sovjetbezette gebied is noch Duits, noch democratisch noch republikeins, maar alleen een stuk gekneveld Duitsland waarvan de bestuurders nooit vrij gekozen zijn door het Duitse volk.

[p. 194]

De jeugd betreurt het dat thans reeds woorden als nationaal, vaderland en vrede van hun traditionele vrijheidsgedachte beroofd, verdraaid worden tot begrippen die niets anders bedoelen dan anti-westers, totalitair, volksdemocratisch. Zo spruiten ook de benamingen Oost-Duitsland, Oost-Zone beide duidelijk genoeg uit de zorg om achter het gordijn een geheel nieuw Duits vaderland op de kaart en in de harten te situeren. West-Duitsland zal nooit het recht verzaken om alleen in naam van het gehele Duitsland, maar dan een vrij en verenigd Duitsland, te spreken.

Noch de Regering in de westerse Bondsrepubliek, noch een groot deel van de pers, noch radio, noch T.V. in het Westen zien voldoende het gevaar in van hun taalonverschilligheid; zij werken er onwillekeurig aan mee om in het bezette gebied, op de lange duur - en daarop rekenen de Sovjets - een spreekgewoonte aan te kweken die het familiegevoel van het ene Duitse vaderland stilaan zal verwoesten. De westerse jeugd vraagt dan ook dat de betrokken instanties hun vocabularium zouden herzien.

Heel duidelijk is deze jeugd meer beducht voor het ontstaan van een afwijkend nationaal bewustzijn dan voor louter taalvervalsing. De eenheid van taal zal steeds luider spreken in het Duitse gemoed dan enkele neologismen of semantische verwringingen ten dienste van een vreemde ideologie. De Muster-Aussprache, spraakkunst en spelling liggen in het Duits zo gründlich vast dat een taalscheiding of zelfs een spellingverwarring als bij ons tussen Noord en Zuid, hier tot de onmogelijkheden schijnen te behoren. Een gelukkig verschijnsel is het evenwel dat de katholieke jeugd zo nadrukkelijk de eenheid van beschaving, van levensbeschouwing en geloof tussen West en Oost wil bevestigen: de bindende kracht van hun aller Christendom. Waar is, wat een Engels publicist eens schreef: een verknocht en verzwakt volk is als een kankerlijder: beiden spreken over niets anders nog dan over hun kwaal.

J. Keunen