Streven. Jaargang 9

[p. 457]

Kroniek der economie
De Economische Raad voor Vlaanderen
door Mr. Fernand Piot

DE na-oorlogse problemen die de meeste West-Europese landen gekend hebben, zijn wellicht niet vreemd aan de groei van een nieuwe tak der economische wetenschap, de space economics. Zeker, het idee van een regionale economische actie had reeds vóór 1940 in bepaalde kringen ingang gevonden, maar het systematisch streven naar een ensemble van practische verwezenlijkingen is een tamelijk recent verschijnsel.

Ten grondslag daaraan ligt de vaststelling dat de sinds de moderne tijden gevoerde centralisatiepolitiek een onevenwicht laat bestaan - en soms geschapen heeft - tussen de verschillende provincies van de nationale Staten. Nu bleek het dat een gezonde economische en sociale politiek vooronderstelt dat geheel het nationaal patrimonium gevaloriseerd wordt. Hiertoe wordt een ‘regionale planning’ wenselijk geacht.

Aldus werden in Groot-Brittannië, waar decentralisatie een sterk gevestigde traditie is, reeds in de dertiger jaren regionale comité's opgericht die tot doel hadden de Regering adviezen te verstrekken en maatregelen aan te bevelen welke een zekere geografische spreiding van de investeringen zouden tot stand brengen.

In Frankrijk merkt men sinds de oorlog een gelijklopende tendens. Het Monnet-plan dat een ontwikkeling van de energie-bronnen beoogde, werkte de regionale planning in de hand. In 1943 waren overigens, naar het voorbeeld der Engelse raden, de eerste ‘Comités d'étude pour la mise en valeur de la France’ gesticht.

In België werd in 1939 de Conseil Economique Wallon opgericht; deze organisatie is echter eerst in actie getreden in 1945 en pas twee jaar later zijn de Gouverneurs der Waalse provincies tot de Conseil toegetreden.

Van Vlaamse zijde werd ook wel sinds geruime tijd de behoefte gevoeld om te werken aan een ontwikkeling van verscheidene gewesten waarvan de economische structuur talrijke leemten en zwakke punten vertoonde. Doch pas einde 1952 slaagde men erin een organisme tot stand te brengen dat de steun zou genieten van bevoegde personen en tevens met voldoende gezag zou bekleed zijn om de gestelde problemen aan een ernstige studie te onderwerpen en de betrokken overheden tot krachtdadige actie aan te zetten.

De ERV (Economische Raad voor Vlaanderen) werd inderdaad officieel gesticht op 17 december 1952, tijdens een luisterrijke academische zitting, waarop de inaugurale rede werd uitgesproken door Prof. Dr G. Eyskens, gewezen Eerste Minister.

De structuur van de Raad was nog niet definitief bepaald en voorlopig nam hij de vorm van een feitelijke vereniging aan. Hij werd samengesteld enerzijds

[p. 458]

uit de Gouverneurs der Vlaamse provincies (de Gouverneur van Brabant neemt deel aan de activiteit van de Raad ten titel van waarnemer) en anderzijds uit afgevaardigden van de werknemers, van de werkgevers en van de christelijke, liberale en socialistische economisch-sociale organisaties. Zo hebben het Algemeen Christelijk Werkgeversverbond en het Algemeen Belgisch Vakverbond beide 8 vertegenwoordigers en de liberale syndicaten 2; het Vlaams Economisch Verbond telt 10 afgevaardigden in de schoot van de Raad; de Belgische Boerenbond, de Christelijke Middenstand en het Vlaams Liberaal Verbond van Werkgevers zijn elk door 3 personen vertegenwoordigd.

Tot eerste Voorzitter werd aangesteld de Heer Van den Boogaerde, Gouverneur der Provincie Oost-Vlaanderen. Deze werd begin 1954 opgevolgd door de Heer Declerck, Gouverneur der Provincie Antwerpen.

De ERV had echter nog met allerlei moeilijkbeden te kampen voordat hij definitief van wal steken kon.

Doch in 1954 scheen tenslotte de rodageperiode beëindigd. Inmiddels was de organisatorische uitbouw voltooid; het secretariaat werd toevertrouwd aan de Heer J. van Waterschoot, hierin bijgestaan door Dr J. Geluck; in het eerste nummer van de ‘ERV-Mededelingen’ (mei 1954) kon Gouverneur Declerck noteren: ‘De secretariaatsarmatuur is er thans; reeds zijn belangrijke opdrachten verdeeld; commissies werden geïnstalleerd; verslaggevers zijn aan het werk geschoten’.

Hoewel de Raad zich in den beginne beperkte tot het onderzoek van enkele concrete vraagstukken, waarvoor door de verscheidene componerende tendensen niet te zeer uiteenlopende oplossingen werden voorgesteld, werd het actieterrein geleidelijk uitgebreid. Op de eerste plaats beoogt de ERV het bevorderen van de streek-economie, alsook het behartigen van de Vlaamse belangen, door het nastreven van een behoorlijke deelneming der Vlamingen in de leidende officiële en officieuse organen van de Belgische economie. Doch de aandacht van de Raad gaat ook uit naar de practische uitbouw van het Vlaamse bedrijfsleven. Hiertoe verstrekt hij adviezen aan de overheid; deze bestrijken zeer verscheiden domeinen: het bevorderen van de Vlaamse uitgeverij, het ontwikkelen van een nationale filmindustrie, het doorvoeren van een politiek van openbare werken, de gezondmaking van de waterzieke gronden, enz. Doch hij wil ook van buiten uit initiatieven uitlokken en tot de materialisering ervan bijdragen. Aldus heeft de ERV onmiddellijk de aandacht van alle betrokkenen gevestigd op de wenselijkheid van een politiek die de vreemde investeringen zou aanmoedigen en die vooral zou gericht zijn op de vestiging van Amerikaanse ondernemingen in België. Onder de impuls van de ERV en dank zij de onderhandelingen gevoerd door Oud-Minister P. Heymans werd tenslotte het geschikte instrument geschapen: het Belgisch-Amerikaans Comité voor Economische Samenwerking, ‘dat de officiële goede wil, die thans aan beide zijden van de Oceaan bestaat, weet te benutten ter bevordering van concrete verwezenlijkingen’¹⁾. Andere activiteiten van de ERV verdienen nog een bijzondere vermelding. Aldus werd op verzoek van de Raad een enquête over de beschikbare industriegronden en industriegebouwen in het Vlaamse land ondernomen door de Algemene Economische Inspectie van het Ministerie van Economische Zaken. Maatregelen ten gunste

1) John van Waterschoot, ‘De vestiging van Amerikaanse Ondernemingen’, ERV-Mededelingen, Mei 1954, blz. 4.

[p. 459]

van de vlasnijverheid werden aan de Regering gesuggereerd. Nieuwe bedrijvigheden worden eveneens in de hand gewerkt, o.a. de industrialisatie van de ziekenvoeding. Ook aan de toeristische uitbouw van Vlaanderen wordt ernstig gearbeid²⁾.

* * *

Het heeft geen zin nu reeds een balans van de activiteiten van de ERV te willen opmaken. Instellingen van dit soort kennen meestal een moeilijk debuut. De ERV blijkt nochtans vrij spoedig tot een volwaardig organisme te zijn uitgegroeid. Hierbij past het te wijzen op het feit dat de ERV op zichzelf niet mag vergeleken worden met de Conseil Economique Wallon, hoewel beide, theoretisch gezien, op dezelfde voet staan. De CEW is ontstaan als enig economisch orgaan van de Waalse provincies. De stichting van de ERV daarentegen was bedoeld als een poging tot coördinatie van de reeds bestaande verenigingen. Eén dezer laatste, het VEV (Vlaams Economisch Verbond), dat de werkgevers groepeert, had in 1952 reeds een lange en vruchtbare activiteit achter de rug. Daar waar soms gewezen wordt op de ‘intense’ activiteit van de CEW mag wel degelijk gerepliceerd worden dat voor Vlaanderen de globale actie én van het VEV én van de ERV én van de regionale raden moet worden beschouwd, wil men een vergelijking maken die steek houdt.

Overigens mag van de ERV niet verwacht worden dat hij zou slagen waar én Regering én parastatale instellingen tekortschieten. De ERV is geen wonderdoener. Hij heeft een ruime taak die met beperkte middelen moet vervuld worden. Financieel is hij totaal afhankelijk van de vrijwillige bijdragen van de provincies en gemeenten en van de steun van individuele sympathisanten. Hij blijkt dienvolgens hoofdzakelijk te moeten fungeren als coördinator van allerhande initiatieven, als catalysator, enigszins ook als whip.

Het lijdt geen twijfel dat in de Vlaamse gewesten nog steeds heel wat fundamentele problemen verwaarloosd worden³⁾. Maar juist daarom verdient de actie van de ERV de steun van allen die wensen dat binnen afzienbare tijd voor deze problemen een ernstige oplossing gevonden wordt.

Nu reeds mag worden gezegd dat de ERV in Vlaanderen een aanzienlijke plaats heeft weten te veroveren, en dit in een zeer korte tijdspanne. Geen enkele zijner resoluties wordt veronachtzaamd. Slechts zelden kon een Vlaams organisme op zo'n morele kracht bogen.

‘Vlaams realisme is even noodzakelijk als Vlaams romantisme; beide samen, het koel verstand en nuchter overleg enerzijds, het geestdriftig en bezielend sentiment anderzijds, moeten de volledige Vlaamse Beweging vormen’⁴⁾.

In minder dan drie jaar is de ERV tot één der belangrijkste componenten van het Vlaamse streven uitgegroeid.

2) M. de Bruycker, ‘De Uitbouw van het toerisme in Vlaanderen’, ERV-Mededelingen, Februari 1955, blz. 7-9.

3) A. Leeman, ‘Spanning op de arbeidsmarkt’, De Gids op Maatschappelijk Gebied, Augustus 1955, blz. 620.

4) Dirk Volckaert, ‘Economische perspectieven in Limburg’, De Nieuwe Gids, 12 September 1955.