Streven. Jaargang 7

[p. 452]

Kerkelijke kroniek
De Kerk in West-Europa
door J. van Torre S.J.

MET een bewonderenswaardige energie heeft de H. Vader, nauwelijks van zijn zware ziekte hersteld, zijn werkzaamheden hervat. In Zijn Paasboodschap drukte Hij nogmaals Zijn grote bezorgdheid uit over een onverantwoord gebruik van de atoomwapens, die hele gebieden voor de mensheid blijvend onbewoonbaar en onvruchtbaar kunnen maken. Tevens wijst Hij in dit verband op het gevaar van proefnemingen om ‘mutagenisch’ in te grijpen in de erfelijke factoren van de mens, hetgeen aanleiding kan geven tot pathogene gevolgen voor heel het nageslacht.

Op 1 Mei vaardigde Hij een Encycliek uit over de volmaakte zuiverheid van priesters en van kloosterlingen. Het blijft de onveranderlijke leer van de Kerk dat het celibaat in verhevenheid het huwelijk overtreft. Dit geldt echter niet voor degenen die van het huwelijk alleen afzien om aan de lasten ervan te ontkomen of die trots te koop zouden lopen met hun lichamelijke ongeschondenheid. De wezenlijke kern van de christelijke maagdelijkheid bestaat er in God in alles te willen behagen, Hem lichaam en ziel geheel toe te wijden om aldus alle krachten onverdeeld te wijden aan eigen volmaaktheid en aan het zieleheil van de anderen. Streng blijft de Westerse Kerk vasthouden aan de verplichting van het priestercelibaat. Niemand mag tot de H. Wijdingen of tot de religieuze professie worden toegelaten, indien er ernstige twijfel bestaat aan de geschiktheid van de candidaat om de weg der onthouding tot het einde toe getrouw te bewandelen. Anderzijds mogen zij, die na ernstig overleg aan Christus' uitnodiging gehoor hebben gegeven, ook rekenen op de genade Gods om in hun voornemen te volharden.

Op 30 Mei vonden op het Sint Pietersplein de plechtigheden plaats van de Heiligverklaring van Pius X. Deze is de 77ste paus die tot de eer der altaren werd verheven; de laatste was Pius V geweest, gestorven in 1572. Voor de eerste maal werden bij deze gelegenheid en op de uitdrukkelijke wens van de H. Vader, speciale tribunes gereserveerd voor de vertegenwoordigers van de arbeiderswereld. Op 12 Juni daaropvolgend vonden nog 5 heiligverklaringen plaats zodat het aantal gecanoniseerden tijdens het pontificaat van Pius XII reeds is gestegen tot 33. Pius XI verrichtte 30 canonisaties. De Compagnie van Jesus hecht een uitzonderlijk belang aan de heiligverklaring van Josephus Maria Pignatelli, een Spaanse Jezuïet, gestorven in 1811. In 1767 uit Spanje verbannen bij de verdrijving van de Compagnie uit dat land, maakte hij in 1773 de opheffing van zijn Orde mee. Onverdroten bleef hij ijveren voor haar herstel en mocht aan het eind van zijn leven zijn wens althans in Italië in vervulling zien gaan. Drie jaar na zijn dood volgde in 1814 het herstel der Sociëteit over de hele wereld. Zoals de H. Vader in Zijn homilie verklaarde vormt de H. Josephus Pignatelli de schakel, die over de opheffing heen, de nieuwe Compagnie met haar oorsprong verbindt. Gedurende de audiëntie, welke de Paus verleende aan 40 kardinalen en meer dan

[p. 453]

500 bisschoppen, die voor de heiligverklaring van Pius X naar Rome waren gekomen, hield Hij een belangrijke toespraak. Hij wees er op dat het leergezag in de Kerk uitsluitend berust bij de Paus en de bisschoppen, dat de waakzaamheid van de bisschoppen zich ook dient uit te strekken tot de theologieprofessoren, die van hen hun vertrouwensvolle opdracht ontvingen, dat ook leken, mannen en vrouwen, door de Kerk kunnen geroepen worden om mede te helpen bij de verdediging van het Geloof, maar dat voor ‘lekentheologen’, die zich zouden beroepen op een charisma om op te treden zonder de goedkeuring en buiten het toezicht van het Leergezag, nooit plaats is geweest in de Kerk en ook nooit plaats zal zijn.

Het is met dit Leergezag dat het Nederlands Episcopaat opgetreden is bij het uitvaardigen op 1 Mei van een mandement over ‘De Katholiek in het openbaar leven van deze tijd’. In enkele dagen waren meer dan 300.000 exemplaren van deze brochure verspreid. Ook in het buitenland - hoewel de verhoudingen in ieder land verschillend zijn - heeft deze gezaghebbende stellingname grote indruk gemaakt.

Uit Italië, langs Duitsland om, hebben in Nederland eerst de Franciskanen, vervolgens ook anderen, een nieuwe preekmethode, de zg. twee preekstoelgesprekken, ingevoerd om in een meer aantrekkelijke vorm geloofsmoeilijkheden zoals deze onder het volk besproken worden, te beantwoorden. De toekomst zal uitwijzen of deze vorm vruchtbaar is en aan de bedoeling zal beantwoorden.

In België heeft Kardinaal van Roey, ter gelegenheid van het Congres van het katholiek middelbaar onderwijs, een plechtig beroep gedaan op de nieuwe socialistische en liberale bewindvoerders. Hij vroeg dezen in een geest van rechtvaardigheid en verdraagzaamheid de staatssubsidiëring van het katholiek middelbaar onderwijs, door de voorgaande katholieke Minister Harmel in de wet vastgelegd, ongewijzigd te handhaven.

Tot een prachtige manifestatie van echt christelijke gezindheid is uitgegroeid de bedevaart naar O.L. Vrouw van Edegem (bij Antwerpen) van de Anti-Haat Liga. Zij groepeert gemeenschappelijk Vlamingen, die tijdens de oorlog te lijden hadden van de bezettende macht, en Vlamingen, die na de oorlog getroffen werden door een vaak in het wild slaande repressie.

Uit Frankrijk valt vooral te melden de Vergadering van het voltallig Frans episcopaat van 26 tot 28 April. Een dergelijke bijeenkomst werd voor de eerste maal gehouden in 1906, voor de tweede maal in 1951. Zes kardinalen, 17 aartsbisschoppen en 87 bisschoppen namen er deze keer aan deel. De laatste dag werd een leerstellige Verklaring gepubliceerd o.a. aangaande het sociaal probleem. De misbruiken van het moderne kapitalisme worden er onomwonden in aangeklaagd en het systeem met name veroordeeld. Met nadruk wordt er op gewezen dat de Kerk steeds geweigerd heeft zich bij een anti-communistische politiek aan te sluiten welke de sociale ongerechtigheden zou ontkennen, hoewel juist deze onrechtvaardige toestanden de werkelijke oorzaken van het communisme zijn. Anderzijds verwerpt het episcopaat de klassestrijd en richt een dringende oproep tot geestelijken en gelovigen om de ontkerstende massa met echt apostolische geest te gemoet te treden. De ‘priesters van de arbeidersmissie’ zijn bestemd voor de arbeidersbevolking; maar ook de andere van de Kerk vervreemde milieu's, zoals de plattelandsbevolking in vele streken, mogen niet verwaarloosd worden.

De Duitse Bondsrepubliek heeft een ambassadeur benoemd bij de H. Stoel.

[p. 454]

Tot ontstemming van vele katholieken viel de keuze op een protestant. Beieren, dat in 1924 een eigen concordaat afsloot met de H. Stoel, zou nu ook zijn eigen katholieke ambassadeur benoemen.

Een groter probleem vormt de schoolkwestie in Neder-Saksen. Katholieken en Protestanten verzetten zich samen tegen de beslissing van de sociaal-democratische Landsregering interconfessionele scholen te openen waar enkel het godsdienstonderricht gescheiden zal zijn.

De Katholieken en een aantal groepen Protestanten hebben te Erfurt luisterrijk de 1200ste verjaring herdacht van de dood van de H. Bonifatius. Bij deze gelegenheid kreeg de Pauselijke Nuntius in Duitsland voor de eerste maal toestemming van de Oost-Duitse Volksrepubliek zich op haar grondgebied te begeven.

In Italië heerst een gespannen toestand op katholiek gebied. Bij iedere verkiezing maken de communisten er vorderingen. In 1946 behaalden zij 11,6% der stemmen; in 1953, samen met de Nenni-socialisten, 34,3%. In het Noorden schijnen zij hun maximum te hebben bereikt. In het arme Zuiden echter stijgt hun aanhang van jaar tot jaar. Zij doen zich daar trouwens voor als vrienden van de Kerk, doch niet van de priesters, en zij nemen ijverig deel aan processies en andere kerkelijke plechtigheden. Hun grote werfkracht vinden zij in de al te reëele ellende, die in het land heerst. Volgens een officiële enquête zouden in Italië 1.357.000 families gehuisvest zijn in grotten, barakken of krotwoningen, waarvan 1.161.000 in het Zuiden en op Sicilië. De Democrazia christiana schijnt over de te volgen politiek verdeeld te zijn evenals de Katholieke Actie, die trouwens op verschillende plaatsen door dezelfde mannen geleid wordt, al is het dan op een ander plan. Prof. Gedda, de voorzitter van de Katholieke Actie, geldt eerder als conservatief. Op politiek plan zou hij voorstander zijn van een samengaan met de Neo-Fascisten en met de Monarchisten, dit in tegenstelling met Gronchi, Fanfani en La Pira, de welbekende burgemeester van Florence. Dr Rossi, voorzitter van de afdeling mannelijke jeugd in de Katholieke Actie, heeft nu, te gelijk met ongeveer 25 hogere leiders, ontslag genomen, zoals verleden jaar zijn voorganger, Prof. Ceretti, was heengegaan tezamen met een even groot aantal hogere leiders van een andere afdeling. Dr Rossi bewoog zich in het vaarwater van de Franse ‘Témoignage chrétien’ en was georiënteerd op het linkse Centrum. Op de algemene vergadering van de Italiaanse Katholieke Actie op 1 en 2 Mei, waar de 300 hoogste instanties van de beweging samen kwamen, beklemtoonde Voorzitter Gedda dat de Katholieke Actie steeds onvoorwaardelijk te gehoorzamen had aan de richtlijnen haar verstrekt door de H. Stoel. De Katholieke Actie wil resoluut sociaal gericht zijn, maar men moet tevens genoeg realiteitszin hebben om de problemen niet al te zeer te vereenvoudigen. Dezelfde strekking sprak uit het begroetingsschrijven, dat Mgr Montini, die men eerder als progressief beschouwt, als Pro-Staatssecretaris tot het Congres had gericht. De toestand schijnt nu eenmaal zo te zijn dat ook met de beste regeringspolitiek op geen onmiddellijke verbetering van de misstanden te rekenen valt en dat enkel maatregelen op lange termijn een oplossing kunnen brengen.

Ondertussen is te Florence, na de zaak Pignone, een nieuw conflict uitgebroken tussen de eigenaars van de firma's Giuori en Manetti en 1022 werklieden die werden ontslagen. Wederom heeft burgemeester La Pira beslist partij gekozen voor de weggezonden arbeiders. De heer Costa, voorzitter van de Confederatie der Italiaanse Industrie, verwijt La Pira zich te verzetten tegen de ‘goddelijke

[p. 455]

wetten van de Economie’ en don Sturzo, de grondlegger en grijze voorvechter van de Democrazia christiana, werpt La Pira voor de voeten dat deze de rechten van het privé-initiatief miskent en de weg opgaat naar een volslagen staatssocialisme. La Pira heeft hierop vriendelijk geantwoord: Kom zelf even naar Florence en zeg mij dan wat een katholiek burgemeester moet doen in een stad waar nu reeds 10.000 arbeiders zonder werk zitten en 40.000 mensen ten laste zijn van maatschappelijk hulpbetoon. Wat moet zo'n burgemeester zeggen aan die werk- en daklozen, wanneer hij weet dat in zijn stad tal van luxe-appartementen leeg staan en de bezittenden weigeren hun geldreserves te investeren?

In Spanje ondervindt de Kerk de zegeningen maar ook wel enige nadelige gevolgen van het heersende regime. De aloude Universiteit van Salamanca heeft aan Generaal Franco het doctoraat ‘honoris causa’ toegekend in het Kerkelijk Recht. Het Spaanse Staatshoofd, tevens traditioneel ere-kanunnik van Santa Maria Maggiore te Rome, gaf bij deze gelegenheid een uiteenzetting over de betrekkingen tussen Kerk en Staat en poneerde dat in een katholiek land als Spanje beide machten niet te scheiden zijn. De Spaanse Phalanx is niet bepaald voorstander van de christelijke democratie. Toch heeft Mgr Morcillo, bisschop van Bilbao, in een herderlijke brief vrijmoedig er op gewezen dat iedere materiële en meer nog iedere geestelijke onderdrukking van het proletariaat een flagrante overtreding betekent van de goddelijke wet.

De godsdienstige gezindheid van de Spaanse arbeiderswereld wordt door sommige vooraanstaande priesters, die het weten kunnen, niet zeer optimistisch gezien. Men zal hieraan niet veel verbeteren door in de fabrieken en werkplaatsen vastenpreken te laten houden, die de arbeiders vaak met tegenzin ‘ondergaan’, al was het alleen al omdat zij die meestal staande naast hun machines moeten aanhoren.

Herderlijke brieven als die van Mgr Morcillo, die blijk geven van een ware bezorgdheid om hun materieel en geestelijk welzijn, zullen veel meer bijdragen om het nodige contact te verzekeren. Dit jaar werden ook vastensermoenen gehouden in bioscoopzalen. Voordat de priester aan het woord kwam, sprak een arbeider om bij het gehoor de predicatie in te leiden. Meer heil verwachten sommigen nog van preken voor de radio omdat deze volkomen vrij, in een gemakkelijke houding en niet beïnvloed door menselijk opzicht worden beluisterd. Sinds 1943 werkt aan de herkerstening van de Spaanse arbeiderswereld de ‘Hermandad di Cristo Trabajador’, de Broederschap van Christus-Arbeider. Zij bestaat uit priesters en leken, met ook gehuwde medewerkers. Door contemplatief gebed, catechetische en sociale werkzaamheid en ook door zelf deel te nemen aan de arbeid in fabriek en op het land willen ze het voorbeeld geven van een consequent christelijke opvatting van de arbeidsplicht en daardoor apostolaat uitoefenen.

In Spanje heerst een groot tekort aan priesters en kloosterlingen. Dit is nog een gevolg van de burgeroorlog. De laatste jaren evenwel is de recrutering bemoedigend al staat men er relatief toch slechter voor dan in Frankrijk. Nu heeft de Pauselijke Nuntius de oversten van de religieuze orden en congregaties dringend aangespoord zoveel mogelijk missionarissen te zenden naar de Spaans sprekende landen van Zuid-Amerika. Men kan dit natuurlijk een ‘onvoorzichtige’ edelmoedigheid noemen, maar het kan wellicht het providentiële redmiddel blijken te zijn voor de tragische nood aan geestelijke roepingen in Zuid-Amerika en het zal dan ongetwijfeld Spanje zelf tot zegen strekken.