Streven. Jaargang 7

[p. 173]

Politiek Overzicht

Internationaal

DE regering-Laniel heeft in de maand Augustus geen schitterend figuur geslagen. Het was een psychologische fout het bezuinigingsprogram in te zetten met een aanslag op de toch al te lage lonen der ambtenaren van de P.T.T. Het feit immers, dat de staking geproclameerd werd door de christelijke syndicaten (C.F.T.C.) en door de socialistische ‘Force Ouvrière’, waarbij eerst later de communistische C.G.T. zich aansloot, maakt de rechtsgrond van hun verzet aannemelijk. Deze staking, die weken lang het gehele openbare verkeer heeft vastgelegd en het land op 30 milliard francs te staan is gekomen, was de grootste sinds de sit-down-staking van 1936. Het was van de regering niet minder psychologisch onjuist dreigementen te uiten, die zij niet kon waar maken. Laniel's houding was niet verstandig. Eerst verklaarde hij per radio, dat de regering niet kon toegeven aan de door de staking uitgeoefende druk, daarna eiste hij, dat het werk onmiddellijk moest worden hervat. In plaats van af te nemen, breidde de staking zich over andere staatsbedrijven uit en het gevaar ontstond, dat ook de particuliere bedrijven in deze crisis zouden betrokken worden. Op dat moment traden enige Kamerleden der M.R.P. bemiddelend op en bereikten, dat de regering met de ambtenarenbond der P.T.T. en met die van de spoorwegambtenaren tot een bespreking kwam. De regering ging door de knieën. Laniel beloofde de vakbonden te zullen raadplegen, alvorens de voorgenomen bezuinigingen toe te passen, hij zou de lage lonen en de werkeloosheid onder de ogen zien en uiterlijk 30 September de commissie voor collectieve contracten bijeenroepen. Onder deze beloften kwam een voorlopig accoord tot stand. Het werk werd hervat en de communisten, die hadden getracht de staking uit te buiten, moesten zich ook nu naar de andere bonden voegen. Daarop pakte de regering die zaken aan, waarmee zij had moeten beginnen. Op het voetspoor van Pinay streefde zij naar een prijsverlaging van levensmiddelen en begon een onderzoek naar belasting-ontduikers, waarbij zij in korte tijd een bedrag van 35 milliard op het spoor kwam, ruim voldoende om het verlies door de staking geleden te dekken.

Ernstiger nog was wat zich tegelijkertijd in Marokko afspeelde. De sultan, Mohammed Ben Joessoef, onder invloed geraakt van de anti-Fransgezinde nationale beweging, de ‘Istiqlal’, had zich de laatste jaren steeds onwilliger getoond om met de Fransen samen te werken. Daarentegen was de Berber, El Glaoel, pasja van Karrakesj, sterk pro-Frans. Op een vergadering van 300 kaids werd eerst besloten de sultan zijn geestelijke waardigheid van Imam te ontnemen. Vervolgens trokken de opstandelingen tegen de hoofdstad Rabat op. Toen het conflict zich zodanig had toegespitst kwam generaal Guillaume, resident-generaal in Marokko, tussenbeide en dwong de sultan afstand te doen van de troon. Hij werd met zijn twee zonen naar Corsica overgebracht. De Makhzen, de troonraad, koos daarop tot sultan de 64-jarige Sidi Mohammed Moela ben Arafa. Hij behoort tot hetzelfde huis der Alaoeiten en is een oom van zijn voorganger. Om de gemoederen te kalmeren heeft de Franse regering een volledige hervorming van het bestuur beloofd, gericht op een grotere mate van democratie. Vele Fransen, o.a. Mauriac, beschouwen dit ingrijpen als een verdragsbreuk van de protectoraatsovereenkomst van 1911. 15 Aziatisch-Afrikaanse landen hebben een beroep gedaan op de Veiligheidsraad. De Franse regering staat op het standpunt, dat het hier om een louter binnenlandse aangelegenheid gaat en kon om redenen, buiten deze zaak gelegen, rekenen op de steun van Groot-Brittannië en de V. Staten. Om de kwestie op de agenda te krijgen waren 7 van de elf stemmen nodig. Het voorstel behaalde er slechts vijf.

Twee maanden na de uitslag der verkiezingen in Italië kon de christen-democraat,

[p. 174]

Pella, dank zij de onthouding van in zich vijandige partijen, er in slagen een ‘tijdelijk zaken-kabinet’ te formeren. Het ‘zaken-kabinet’ raakte echter plotseling beklemd in het meest actuele, politieke probleem, waarmee Italië te worstelen heeft: nl. Triëst. Deze havenstad, gelegen in zone-B, voorlopig toegewezen aan Joego-Slavisch bestuur, is, volgens de verklaring, door de drie westerse mogendheden aan de vooravond van de verkiezingen in 1948, ‘Italiaans en dient terug te keren onder Italiaanse souvereiniteit’. Italië meende symptonen te bespeuren, dat Tito bezig was Triëst geruisloos te annexeren. Langs de grens werden troepen en oorlogsschepen samengetrokken, er hadden, volgens de Joegoslavische regering, grensincidenten plaats gehad, die tot scherpe nota-wisselingen aanleiding gaven. Dulles sprak, niet voor de eerste maal, ontactische woorden ten nadele van Italië. Het hoogtepunt werd bereikt, toen Tito, in Okroglica, niet ver van de Italiaanse grens, verklaarde, dat Joegoslavië nooit zou toestaan, dat zone-A door Italiaanse troepen zou worden bezet. Triëst moest een internationale stad worden en de omgeving aan Joegoslavië komen. Na deze krasse woorden achtte Pella de mogelijkheid tot rechtstreekse besprekingen geheel uitgesloten. Op een voorstel tot het houden van een plebisciet reageerde Tito door te zeggen, dat het gebied vroeger Joegoslavisch was geweest.

Na een felle grootscheepse verkiezingsstrijd, waarin de bejaarde Adenauer zijn krachten niet gespaard heeft, bracht de stemming van 6 September een uitslag, die aller verwachting verre overtrof. Van de 17 partijen zijn er slechts 6 over. Communisten en neo-nazis en enige andere kleine partijen bleven beneden de vereiste 5%. De socialisten, die een overwinning gehoopt hadden, handhaafden zich met 151 zetels. De coalitie-genoten: de liberalen (F.D.P.) en de Duitse Partij brokkelden af. De grote overwinning viel ten deel aan de partij van Adenauer, de C.D.U., die met 244 zetels de absolute meerderheid in de Bondsdag van 487 afgevaardigden veroverde. Men kan dit succes aan verschillende factoren toeschrijven. Een bedenkelijke zou zijn, dat de Duitse kiezers nog altijd zo weinig democratisch zijn, dat zij aan de sterke man de voorkeur geven boven beginselen. Een gunstige is, dat het besef van Adenauer's verdiensten voor de economische herleving en voor het verhoogde aanzien, dat West-Duitsland door zijn beleid internationaal heeft verworven, ook buiten zijn eigen partij is doorgedrongen. De kanselier zal zich door zijn succes niet van de wijs laten brengen. Ondanks zijn absolute meerderheid zet hij de coalitie voort, hoewel de bondgenoten een toontje lager zullen moeten zingen. Buitenlandse zaken blijft hij beheren, bijgestaan door Brentano. Adenauer is slim genoeg zich niet te verspreken. Wanneer hij gezegd heeft, tot ergernis van Britten en Fransen: ‘Voortaan moet niet meer van de hereniging van Duitsland, maar van de bevrijding der Oostelijke Duitse gebieden gesproken worden’, bedoelde hij volgens commentaar, niet het gebruiken van geweld maar het uitoefenen van een humanitaire missie om de Oost-Duitsers uit hun slavernij te bevrijden. Evenwel leek deze uitspraak verdacht veel op wat Dulles had verkondigd: ‘Het ijzeren gordijn moet teruggerold worden’.

Moskou had dan ook geen middel onbeproefd gelaten een succes van Adenauer te voorkomen. Enige duizenden geïnfiltreerde Oost-Duitse communisten, met de opdracht de verkiezingen in de war te sturen, werden tijdig opgevangen. Grotewohl naar het Kremlin ontboden, kreeg er te horen, dat de Sovjet-regering zoveel van de Duitsers hield, dat zij van herstelbetalingen afzag, een lening van 485 millioen roebel zou verschaffen en de Duitse oorlogsmisdadigers zou vrijlaten, concessies, die wel Grotewohl ontroerden, maar die op de West-Duitsers geen indruk maakten.

Tegenover de geallieerden zijn Malenkof en de nieuwbenoemde eerste secretaris van het Centraal Comité, Kroesjef, minder toegefelijk. Na tweemaal, op 4 en 15 Augustus min of meer afwijzend op de uitnodiging van ‘Klein-Bermuda’ te hebben geantwoord, ontvingen zij een nieuw westelijk voorstel tot het houden van een minister-conferentie op 15 October te Lugano. De ‘Grote Drie’ zien geen reden om ook Peking tot deze conferentie toe te laten, maar zij verklaren zich bereid zowel het Duitse als het Oostenrijkse probleem gelijktijdig te bespreken, met dien verstande, dat

[p. 175]

eerst de kwestie der Duitse verkiezingen en de status van de regering van geheel Duitsland aan bod zal komen.

In de Vergadering der V.N. wierp Visjinski, naar aanleiding van de samenstelling der Korea-conferentie, op felle wijze enige twistappels op, die de V. Staten handig opvingen. Visjinski wilde, dat wel het neutrale India, doch niet dat alle 16 deelgenoten aan de Korea-oorlog vertegenwoordigd waren. India trok zich ‘edelmoedig’ terug en verkreeg als beloning de verkiezing van mevrouw Pandit, zuster van Nehroe, tot voorzitster van de 8ste Assemblée. De landen, die meegestreden hebben, nemen zelfstandig aan de conferentie deel en de ‘neutrale’ Sovjet-Unie wordt uitgenodigd ‘mits de andere partij dit wenst’. Het feit, dat een Noord-Koreaanse delegatie te Moskou plechtig ontvangen werd, er de regering dank betuigde voor de hulp tijdens de oorlog ontvangen en een verdrag sloot, dat als tegenwicht van dat der V. Staten met Zuid-Korea moet dienen, bevestigt afdoende, aan welke zijde van deze vierkante tafel de Sovjet-afgevaardigde zijn plaats zal vinden.

Dat de Tarpeïsche rots ook in Iran niet ver van het Kapitool ligt blijkt uit het geval-Mossadeq. Nauwelijks had de premier, na een mislukte poging van de Sjah om hem af te zetten, zich vaster in het zadel gevoeld, of de wereld, en niet het minst de Sjah zelf, die al naar Rome was gevlucht, werd verrast door het bericht, dat generaal Zahedi, door de Sjah op hoop van zegen tot premier benoemd, uit zijn schuilplaats was gekomen en na bloedige gevechten de regering-Mossadeq ten val had gebracht. Huilend en in pyama, volgens gewoonte, gaf Mossadeq zich over, werd naar de gevangenis gebracht en zal wegens hoogverraad terecht staan. Onder fanatieke toejuichingen van de menigte, die zo pas de standbeelden van zijn vader had vernield en zijn afbeeldingen door het slijk had gesleurd, keerde de jeugdige Sjah in Teheran weer, benoemde een nieuwe regering, met Zahedi aan het hoofd, en verklaarde met alle buitenlandse mogendheden vriendschappelijke betrekkingen te willen onderhouden. Met medewerking van de V. Staten zal de olie-kwestie weer op gang worden gebracht, terwijl aan het eigen volk een hogere levensstandaard werd beloofd. Om de binnenlandse toestand te stabiliseren heeft Eisenhower, buiten het bestaande program voor technische en militaire bijstand, een extra-hulp ter waarde van 45 millioen dollar verstrekt, een som, die beneden Iran's verwachtingen bleef.

Nederland

Van de vele losse zinnen, waaruit de Troonrede van 15 September bestond, bracht de aankondiging, dat de loon- en inkomstenbelasting ten voordele van de middengroepen en de lagere inkomensklasse zal worden verlaagd, een zucht van opluchting in vele gezinnen. Ongetwijfeld is deze met moeite verkregen omzwaai te danken aan de druk van de K.V.P. Aldus is geloochenstraft de passage in de ‘Troonrede’ van de P.v.d.A. die aandringend op een bundeling van alle ‘progressieve’ krachten, een partijvorming op confessionele grondslag als onvruchtbare vleugelstrijd en onmacht tot politieke vormgeving oordeelde. De ‘progressieve’ P.v.d.A. is althans tot matiging van haar program gedwongen.

Alhoewel het nadelig saldo op circa één milliard is berekend, durft de regering het risico nemen om 175 millioen aan inkomsten te derven, in de overtuiging, dat de levensstandaard verhoogd zal worden, wanneer zij op die wijze de werkgelegenheid op lange termijn stimuleert

Naast de bevordering van het bouwprogram van 65.000 woningen en de verklaring, dat meisjes, die hun 14de jaar nog niet voltooid hebben, niet in fabrieken werkzaam mogen zijn, vermeldde de Troonrede ook, dat de regering maatregelen zou treffen in het belang van de economische, geestelijke en sociale verheffing van de bevolking van Nieuw-Guinea. ‘Een belangrijke taak is weggelegd voor Zending en Missie’. Een uitspraak, die, naar het schijnt, nog steeds niet voldoende door alle ambtenaren wordt begrepen.

[p. 176]

Djakarta heeft opgemerkt, dat de Nederlandse regering al haar best doet om door samenwerking met Australië en met de Pacific-Commission haar invloed in N.-Guinea te verstevigen. Daarom heeft Djakarta gewaarschuwd, dat zulk een band als in strijd met vriendschappelijke betrekkingen tot Indonesië zal worden beschouwd en verklaard, dat de Aziatische landen de strijd tegen het ‘kolonialisme’ zullen voortzetten.

Voordat de regering overgaat tot maatregelen in verband met de looncompensatie met betrekking tot de komende huurverhoging en de opheffing van de consumptiebeperking heeft zij het resultaat van de besprekingen tussen de drie Vakcentralen en de gezamenlijke centrale werkgeversorganisaties in de ‘Stichting van de Arbeid’ willen afwachten. De onderhandelingen zijn echter afgesprongen, omdat de werkgevers ‘een irreëel standpunt’ zouden hebben ingenomen. Evenwel hebben dezen zich bereid verklaard, de lasten, welke uit de huurverhoging voortvloeien en het restant van de consumptiebeperking te compenseren. Tevens willen zij de mogelijkheid scheppen de verschillen in lonen in de onderscheidene gemeenteklassen na 1 Januari 1954 te verminderen en om de lonen der geschoolde arbeiders te verhogen. Deze vier maatregelen zouden neerkomen op een verhoging van de loonsom met 9%. Alles tezamen een lastenverhoging van ca 540 millioen. Deze concessies menen de werkgevers economisch verantwoord en sociaal gerechtvaardigd. Dat de werknemers ze als onvoldoende afwezen, schrijven de werkgevers toe aan de berekeningen, welke aan de door de arbeiders gewenste loonsverhoging ten grondslag liggen ter bereiking van de noodzakelijke omvang van de loonsverhoging. Blijven beide partijen op haar standpunt staan, dan zal de regering, wier minister Suurhoff reeds tijdens de besprekingen als bemiddelaar was opgetreden, een definitieve beslissing moeten nemen.

20-9-1953

K.J.D.

België

Vóór de hervatting van de parlementaire werkzaamheden kwamen de speciale Kamercommissies voor de Grondwetsherziening en voor de E.D.G. bijeen en keurden de onderscheiden verslagen van dhr De Schrijver en van dhr Wigny eenparig goed. De Kamer zal dus de openbare bespreking van deze twee belangrijke ontwerpen onmiddellijk na 6 October kunnen beginnen. Volgens sommigen zouden de parlementaire werkzaamheden zich tot deze ontwerpen moeten beperken teneinde zo spoedig mogelijk tot Kamerontbinding te komen. De meeste leden van de meerderheid zijn het terecht daar niet mee eens. En zo zag men de ministerraad de begroting voor 1954 uitwerken die op de gewone dienst 75 tot 80 milliard zou bedragen en op de buitengewone 17.5 milliard. Men blijft dus beneden het al te hoge totaal van 1953. Zo zag men ook de groepen van de meerderheid vergaderen om uit te maken met welke verwezenlijkingen haar eerste bilan afgesloten dient te worden. Dit alles schijnt er op te wijzen dat, zoals we vroeger reeds opperden, de nieuwe verkiezingen niet vóór het voorjaar 1954 zullen plaats hebben.

In de publieke opinie is er intussen een heftige deining merkbaar omtrent de omvang van de voorgenomen grondwetsherziening. Deze beperkt zich immers tot het uiterst noodzakelijke om België in staat te stellen verder mee te gaan op de weg der Europese integratie, maar tevens om eens en voor altijd de verhouding Kongo-moederland te regelen. Dit laatste is nodig om aan de anti-colonialisten van de UNO ondubbelzinnig te verstaan te geven dat ze zich niet hebben te mengen in de Congolese aangelegenheden. Verder worden nog enkele schoonheidsfouten weggewerkt. In meer dan één kamp heerst er ontgoocheling omdat een noodzakelijk schijnende hervorming van het staatsbestel niet wordt doorgevoerd en omdat de zgn. sociale rechten niet erkend worden. De arbeiderskringen vragen deze erkenning - die in de meeste moderne grondwetten opgenomen is - als een soort verzekering. Men zou zeggen, dat zij ze als een dam willen opwerpen tegen een gevreesde reactie van rechts, waartoe in Europa inderdaad een zekere tendens bestaat. De meerderheid wijst deze

[p. 177]

erkenning echter af. Zij wil van geen geïdeologiseerde grondwet weten; zij acht het voldoende dat de rechten in feite erkend zijn en is bevreesd dat het erkennen van het recht op de arbeid een collectivisering kan meebrengen. Wat onze instellingen betreft onderstrepen de voorstanders van een hervorming dat deze reeds vóór de jongste oorlog noodzakelijk was gebleken en dat het belang van de democratie zelf een sanering eist. Er wordt hier o.m. aan de plaats van partijen en beroepsorganisaties gedacht, aan de decentralisatie met eventueel een nieuwe opvatting van de senaat, aan de culturele autonomie die - nu Europa in de maak is - wenselijk schijnt om de Vlaamse gemeenschap te beschermen.... De tegenstanders van deze hervorming wijzen erop dat al deze aangelegenheden ver van rijp zijn, dat niet zozeer de instellingen herzien als wel hun werking verbeterd moet worden, dat de meeste voorstellen tot wijziging ofwel geen grondwetsherziening noodzakelijk maken ofwel niet stroken met de geest van onze charta. De tegenstanders schijnen het bij het rechte eind te hebben. Doch dit betekent geenszins dat de bedoelde hervormingen niet dringend zijn. De werking van onze instellingen moet daadwerkelijk worden verbeterd door een herziening van het reglement van de kamer en een administratieve gezondmaking. Het statuut en de plaats van de beroepsverenigingen moet worden vastgelegd, daar ze anders als pressure-groups en wegens hun neiging tot het corporatisme gevaarlijk kunnen worden. De bevoegdheden der ondergeschikte besturen moet worden gerevaloriseerd. Om zowel de Vlaamse als de Waalse cultuurgemeenschap veilig te stellen en in Europa levend te houden moeten aangepaste maatregelen worden getroffen. Tenslotte moet een grondige studie worden aangepakt van de practische gevolgen van een Europese integratie en de daarmee samengaande reacties.

Jammer genoeg valt niet te loochenen dat in het raam en aan de rand van het Vlaams-Waals vraagstuk weer tal van spanningen optreden. Het rumoer rondom de IJzerbedevaart is nog niet bedaard: parlementaire vragen en interpellaties, ‘herstel’-betogingen en tegenbetogingen, moties en tegenmoties scheppen een echte heksenketel die allesbehalve bevorderlijk is voor de nationale verstandhouding. Posities tekenen zich scherper af, zo o.m. die van de zgn. Vlaamse Senaatsgroep van de CVP die zich voor amnestie heeft uitgesproken. Het was een belangwekkend initiatief van de B.S.P. de Vlaams-Waalse vraagstukken op de agenda van haar a.s. congres te plaatsen, en er een druk gecommentarieerde Partijraad over in te stellen, waarop de stem van de federalisten tenvolle tot uiting kon komen. Met het oog op de komende strijd zijn de congressen van beide grote partijen van belang. Beide kozen gewaagde themata, de C.V.P. misschien nog het meest. Blijkbaar wordt een soort gewetensonderzoek gehouden waarbij de structuur van de partij zelf aan de tand zal worden gevoeld. In Antwerpen laat de Volksbond van zich spreken, te Brussel heeft dhr St Remy een nieuw rechts ‘rassemblement’ binnen de partij opgericht; terwijl op de kaderdag van het NCMV de volksvertegenwoordiger De Clerck niets minder dan een paritaire geleding volgens de sociale groepen bepleitte. Dit alles lijkt wel op een teken van moed. Van de strijd om de eenheid hangt wellicht voor de komende jaren het lot van de christelijke gemeenschap in ons land af. Dit is het overdenken waard.

L. Deraedt