Streven. Jaargang 6

[p. 464]

Politiek Overzicht

Internationaal

DE Duitse kanselier Adenauer en de Franse premier Pinay hebben in December een politieke acrobatie vertoond, waarbij de eerste een weinig gekneusd op zijn voeten terecht kwam en de tweede zijn politieke carrière heeft gebroken. Adenauer was aanvankelijk van plan in de Bondsdag de ratificatie der Bonner verdragen begin December af te dwingen. Dit zou hem zonder twijfel gelukt zijn, omdat hij de tegenstanders kon voorhouden, dat, zodra in 1953 de Europese federatie een feit zou zijn, de verdragen aan die veranderde status zouden worden aangepast. Een uitgebreid verlanglijstje, waarin de volkomen gelijkheid van Duitsland als partner werd geëist en de huidige grenzen in Oost en West werden verworpen, verwierf de instemming van de meerderheid van de Bondsdag. In tweede lezing keurde de Bondsdag met een meerderheid van 54 stemmen de verdragen goed. In plaats van aanstonds de derde en laatste lezing te urgeren, maakte Adenauer ‘volte-face’ en wenste de eindstemming uit te stellen, in strijd met zijn vroegere uitlatingen, tot het Hof van Karlsruhe de grondwettigheid der verdragen juridisch zou hebben getoetst, aldus de voorkeur gevend aan de jurisprudentie boven de politiek. Hij was toen van mening, dat de beslissing over de grondwettelijkheid der verdragen in handen zou liggen van de tweede senaat van het gerechtshof, wier leden in meerderheid niet uit socialisten bestonden. Deze verwachting werd niet vervuld. Want het Hof maakte bekend, dat het in grote eensgezindheid (met 20 tegen 2 stemmen) besloten had, de uitspraak toe te vertrouwen aan het volledige college der 22 rechters. Zou dit college verklaren, dat de verdragen niet smetteloos zijn, dan kon de hoop op de definitieve ratificatie wel opgegeven worden. Te meer, omdat het Hof zijn uit te brengen advies niet slechts als raadgevend wenste te beschouwen, maar als een bindende verklaring voor latere uitspraken. In het laatste deel van deze verklaring vond de Bondspresident Heuss, hetzij vrijwillig, hetzij beïnvloed door Adenauer, aanleiding zijn eertijds gedaan verzoek om advies in te trekken, aangezien ‘de autoriteit van het hoogste gerecht niet bovenmatig mag worden belast’. Aldus ontstond het vraagstuk hoe ver de macht van het Hof van Karlsruhe zich uitstrekt. Het heeft zijn ontstaan te danken aan Amerikaanse inmenging bij het opstellen der constitutie. De V. Staten verheugen zich in een ‘Federal Court’, welks uitspraken zowel voor de President als voor het Congres bindende kracht hebben. Maar de Bondsregering is afkerig van dit verkapte vetorecht. Adenauer verzekerde in de Bondsdag aan de rumoerige oppositie, dat de opvatting van het Hof niet door de grondwet gesteund wordt en dat er dus geen sprake was van een constitutioneel conflict. Zelfs de socialistische leider, Ollenhauwer, moest toegeven, dat er weliswaar door de bemoeienis van de regering met de bevoegdheid van het Hof een ernstige toestand was geschapen en de democratie in gevaar was gebracht, maar dat de situatie slechts ‘een constitutionele crisis zeer nabij was’. Afkerig van de huidige verdragen drong hij aan op een regeling in de geest van een vredesverdrag om langs die weg te komen tot een internationaal veiligheidsstelsel. In deze gematigde woorden zag de sluwe vos, die Adenauer is, een aanknopingspunt en hij zond zijn opponent een uitnodiging voor een onderhoud onder vier ogen.

In Frankrijk heeft de minister-president Pinay een ontmoedigende strijd moeten voeren tegen een verpolitiekte Assemblée, die om de gunst van de kiezers te winnen steeds aandrong op verhoging der uitgaven en verlaging van de belastingen. Voor Pinay stond het vast: ofwel de begroting wordt in grote lijnen aanvaard ofwel er zal tegen 31 December een nieuwe regering moeten komen. Door herhaaldelijk de vertrouwenskwestie te stellen, hield hij de weerbarstige Assemblée, zelf beducht voor een hopeloze ministeriële crisis, in het gareel. Het had er alle schijn van, dat Pinay zijn

[p. 465]

begroting op tijd en tamelijk ongewijzigd in veilige haven zou krijgen, toen een der partijen, de M.R.P. waarop de regering steunde, uit de band sprong en het besluit van haar fractie, genomen met 33 tegen 22 stemmen en 2 onthoudingen, bekend maakte, dat zij zich van stemming zou onthouden. Het ging over de vraag: of het overschot van de sociale verzekering (ca. 18 milliard) gebruikt zou worden om de contributies der werkgevers te verminderen, zoals de regering voornemens was, dan wel of het, volgens de wens van de M.R.F. gestort zou worden in het fonds voor de kindertoeslagen, dat in Frankrijk ruim genoeg is. Verontwaardigd wachtte Pinay de uitslag van de stemming, waaraan de 88 van de M.R.F. zouden ontbreken, niet af en verliet in het holle van de nacht met zijn collega's de vergadering om de president zijn ontslag aan te bieden. Auriol trachtte nog te sussen, maar begrijpelijkerwijze handhaafde Pinay zijn standpunt. Sarcastisch schreef een Frans blad: ‘Pinay heeft twee fouten gemaakt: hij is te lang (ca. 10 maanden) minister geweest en hij heeft het algemeen belang gesteld boven het particuliere’.

Ook in de ‘Franse Unie’ is het onrustig. Het opdringen der Vietnam-communisten kost aan Frankrijk zoveel geld en bloed, dat het zich om bijstand tot de Raad van de N.A.T.O. gewend heeft. Want de strijd in de delta van Hanoi is van niet minder vitaal belang voor de beschaving dan die in Korea wordt gevoerd. De Raad heeft het verzoek in welwillende overweging genomen, doch tevens besloten om, met het oog op de financiële toestanden der aangesloten leden, enige besnoeiing aan te brengen in de hoogdravende defensie-besluiten van Februari 1952 te Lissabon. In Tunesië pleegde de bejaarde Bey lijdelijk verzet tegen de Franse hervormingsmaatregelen, daarbij gesteund door de bevolking. De onrust nam nog toe, toen het lijk van de communistische vakbondleider, Fehrat Hatsjed, vermoedelijk door Franse terroristen vermoord, langs de weg gevonden werd. In arrenmoede spoedde zich, na herhaalde vergeefse pogingen om de Bey te spreken te krijgen, de resident-generaal de Hautecloque naar Parijs om de afzetting van de Bey ter sprake te brengen. Deze begreep te ver te zijn gegaan en zond met spoed een nota achterna, waarin hij voorstelde de besprekingen te heropenen. Zulks geschiedde en de Bey hechtte zijn zegel aan een viertal hem voorgelegde decreten. Men mag aannemen, dat tot de gematigdheid van Robert Schuman de resolutie van de V.N. heeft bijgedragen, waarin de hoop werd uitgesproken, dat Frankrijk en Tunesië onderhandelingen zouden voeren, welke tot zelfbestuur zullen leiden. Op voorstel van het Arabisch-Afrikaanse blok en eveneens onder protest van Frankrijk en met onthouding van Engeland, Nederland en België, welke mogendheden geen inmenging in ‘binnenlandse’ kwesties aanvaarden, namen de V.N. omtrent Marokko, waar de onrust zich vooral in Casablanca door bloedige botsingen openbaarde, eenzelfde besluit.

Op de opvolger van Pinay rust de zware taak ook dit geschil in het reine te brengen. De Gaullist, Jacques Soustelles, trachtte een kabinet saam te stellen. Het werd een mislukking, aangezien de formateur van de Gaulle het verbod had met de 31 ‘deserteurs’, die zich ‘Action Républicaine et sociale’ (A.R.S.) noemen, te onderhandelen en voor deze nieuwe opschuiving naar rechts nóch bij de socialisten, nóch bij de radicalen steun kon vinden. Daarop belastte Auriol het erelid van de M.R.F., G. Bidault, met deze opdracht en vervolgens René Mayer.

Om zijn woord gestand te doen heeft de president-elect, Eisenhower, alle openbaarheid vermijdend, een kortstondig bezoek aan het Koreaanse front gebracht. Teruggekeerd verklaarde hij, dat op de vijand alleen ‘daden indruk maken, ten uitvoer gelegd onder omstandigheden, die we zelf kiezen’. En dat hij het vertrouwen had, dat het bereiken ‘van een bevredigende oplossing kan worden bespoedigd’. Van een onderhoud met MacArthur, die een plan had om de oorlog te beëindigen, vernam de buitenwereld slechts, dat het ‘een bizonder aangenaam karakter’ had gedragen. Middelerwijl namen de V.N. de resolutie van India aan, waarbij bepaald werd, dat geen geweld mag worden gebruikt om de Koreaanse krijgsgevangenen te dwingen al dan niet naar hun land terug te keren en dat een vier-landencommissie,

[p. 466]

gelijkelijk samengesteld uit communistische en niet-communistische staten de gevallen zal beoordelen. Alleen het Sovjetblok (5 staten) stemde tegen. De voorzitter Lester Pearson, deed een beroep op Peking, deze resolutie te aanvaarden. Het antwoord was echter afwijzend, aangezien wegens het niet deelnemen van de ‘volksrepubliek China’ en van Noord-Korea deze resolutie onwettig was.

Wegens de verheffing van Mgr Stepinac tot kardinaal heeft Tito de betrekkingen met het Vaticaan verbroken.

Nederland

Ten koste van de nachtrust der Kamerleden heeft de Voorzitter der Tweede Kamer de goedkeuring der begrotingen vóór het Kerstreces binnengehaald. Uiteraard kwamen daarbij verschillende kwesties te kort. Twee echter stonden in het middelpunt van de belangstelling. De eerste had betrekking op de verhouding tot de West, de tweede betrof de lerarensalarissen. Te New York had de nieuw benoemde minister van Overzeese Gebieden, Kernkamp, een conferentie belegd met de delegatie van Suriname. Zij waren het eens geworden over 5 punten, waarbij de nieuwe rechtsorde in een Statuut zal worden uitgewerkt. Dit Statuut is echter niet het eindpunt van de ontwikkeling der verhouding tussen de drie rijksdelen, maar kan in onderling overleg gewijzigd worden. In de préambule van het Statuut zal het zelfbeschikkingsrecht worden erkend. De minister-president en de vice-president hadden, in tijdnood, telegrafisch deze vijf punten goedgekeurd. Het bleek achteraf, dat, in strijd met de uitspraak der V.N. in 1945, zowel minister Kernkamp als de Surinaamse delegatie in het zelfbeschikkingsrecht het recht tot secessie ingesloten achtten, wel niet als een dreiging, maar als een theoretische mogelijkheid op de achtergrond. Secessie zal eerst mogelijk zijn aan het einde van een ontwikkeling. De K.V.P. in haar grootst mogelijke meerderheid beschouwde deze interpretatie als een bom onder het Koninkrijk, zo verklaarde de heer De Kort; zij zag dan liever een koninkrijk steunend op twee zuilen en een aparte regeling met Suriname. De ondervinding met Indonesië opgedaan maant tot voorzichtigheid: ‘papier’ heeft het altijd tegen ‘staal’ moeten afleggen. Bij de begroting van Onderwijs verklaarde minister Cals, dat hij binnenkort een katholieke staatssecretaris zou aanstellen en dat hij afschaffing van het schoolgeld voor de lagere school principieel niet onaanvaardbaar vond. Omtrent de lerarensalarissen was hij voornemens het (langzame) ‘overleg’ met de Raad der leraren voort te zetten, maar, om wanverhoudingen te voorkomen, in verband met de andere ambtenarentractementen. De Kamer hoopte, dat dit overleg spoedig zou geschieden. Dezelfde kwestie werd door het Actie-Comité van katholieke leraren aan de K.V.P. voorgelegd, omdat dit comité van mening was, dat de fractie-leider zich ten opzichte van de belangen der Middengroepen te zeer distanciëerde. Op de Bijzondere Partijraadsvergadering heeft professor Romme nadere verklaring gegeven door aan te tonen, dat de Kamerfractie nog vóór het verschijnen van het derde rapport over de Middengroepen actief was geweest in de bepleiting van haar belangen. Hij waarschuwde evenwel voor teleurstellingen, omdat de fractie de buitenlandse conjunctuur niet in haar hand heeft. Het talrijk bezocht Congres was het eens, dat de katholieke staatkundige eenheid om hogere belangen noodzakelijk was en stelde een aantal punten op, die als bijzonder actueel te verwezenlijken waren.

Grote ontstemming bij de confessionelen heeft gewekt het besluit van de minister van Oorlog om aan het atheïstisch ‘Humanistisch Thuisfront’ onder gunstige concessies gelegenheid te geven de jeugdige militairen te ‘vormen’. Het Kamerlid, Mag. Stokman, heeft aan de betrokken minister daaromtrent vragen gesteld. Het is te hopen, dat het niet bij vragen zal blijven.

31-12'-52

K.J.D.

[p. 467]

België

Na de deining rond de dienstplicht en de repressie heeft België tegen het einde van 1952 een betrekkelijke politieke stilte gekend.

Kamer en Senaat keurden, vooraleer op Kerstreces te gaan, 's lands middelen goed, zonder dat dit aanleiding gaf tot een grootscheepse aanval van de oppositie. Andermaal is gebleken dat in moeilijke buitenlandse omstandigheden de traditionele partijen als van zelf tot een soort Godsvrede komen. Zelfs de gemeenteraadsverkiezingen, die in de grootste kalmte verliepen, en waarvan de uitslag wees op een afbrokkeling van de regeringsmeerderheid, hadden geen scherpe partijtwisten ten gevolge.

Bij het ingaan van het nieuwe jaar zou een lang verwacht besluit tot hervorming van de verplichte ziekte- en invaliditeitsverzekering, dat door de Minister van Arbeid en Sociale Voorzorg was ontworpen, geweldige reacties uitlokken van socialistische zijde.

Men weet dat in België de socialistische mutualiteiten principieel een etatistische gezondheidszorg voorstaan, terwijl de landelijke bond van Christelijke mutualiteiten opkomen voor de pluraliteit der vrije verzekeringsorganen met eigen verantwoordelijkheid. Het door de C.V.P.-Minister van Arbeid en Sociale Voorzorg op Oudejaarsdag gepubliceerde besluit wees ondubbelzinnig op een hervorming in de laatste richting. Vandaar ontstemming en ergernis in socialistische kringen. Deze was des te heviger omdat het nieuwe stelsel zo niet organisch dan toch practisch op het verleden teruggreep. Inderdaad hadden de socialistische verzekeringsmaatschappijen, die zoals overigens alle andere tot nog toe hadden geleefd op voorschotten uit het speciale fonds voor de ziekteverzekering, hun tering hoger gesteld dan wat hun op grond van de bestaande wettelijke bepalingen toekwam. Zij gingen dus het nieuwe jaar in met een dubbele handicap: minder teringsmogelijkheden omdat voortaan het stelsel van de voorschotten had afgedaan en tweedens de noodzakelijkheid de hypotheek van het verleden aan te zuiveren. Men was daarenboven geërgerd omdat de Minister de hervorming had doorgevoerd zonder de betrokken organisaties vooraf daarin te kennen.

Het leek aanvankelijk dat hier geen mouw aan te passen was. Te meer omdat de sterke landelijke bond der Christelijke mutualiteiten met luide stem victorie zong. Tot een scherpe botsing tussen regering en socialistische organisaties is het echter niet gekomen. Het is in België met aangelegenheden als de ziekteverzekering gesteld als met de onderwijskwestie. Zoals bij deze laatste staan onverzoenlijke standpunten tegenover elkaar, maar nagenoeg eenieder begrijpt dat hij in de practijk water in de wijn moet doen en dat het leven hier slechts mogelijk is op grond van compromissen. Zowel de regering als de socialistische leiders hebben dit ook nu ingezien. Na lange besprekingen op 12 Januari bleek men het er over eens te zijn dat aan het wezenlijke van de hervorming, de verantwoordelijkheid van de verzekeringsorganismen, niet zou worden geraakt, maar dat sommige belangrijke modaliteiten aan een nieuw onderzoek zouden onderworpen worden. Hoe wijs dit besluit ook was, toch kon het vele leden van de meerderheid niet bevredigen. Men vreesde dat onder het mom van dit onderzoek bepaalde concessies aan de socialistische mutualiteiten waren toegezegd. Op dit ogenblik is het onderzoek aan de gang en men mag verwachten dat de conclusies ervan de eerlijke toepassing van het nieuw besluit, ten bate van de ziekteverzekering van allen zullen dienen.

A. Vanhaverbeke