Streven. Jaargang 6

[p. 65]

Politiek Overzicht

Internationaal

GEEN middel laat de Sovjet-Unie onbeproefd om de ‘koude oorlog’ op alle fronten voort te zetten. Om de satellietstaten in bedwang te houden werden de onbetrouwbare elementen, zoals in Roemenië Anna Pauker, weggezuiverd. In Hongarije werd de niet-communistische premier, Dobi, door de in Rusland opgeleide Mathias Rakosi vervangen. De ‘onbetrouwbare’ grensbevolking van Tsjecho-Slowakije werd met achterlating van have en goed over het binnenland verspreid. De marionetten-regering van Oost-Duitsland kondigde een nieuwe fase aan, waarin de jeugd verplicht wordt tot krijgsdienst en de overgang naar een echte ‘volksdemocratie’ voorbereid wordt. Tot grote overlast van West-Duitsland ontvluchten dagelijks honderden het paradijs achter het IJzeren Gordijn.

Om West-Duitsland buiten de West-Europese gemeenschap te houden werd telkens opnieuw de ‘hereniging’ van geheel Duitsland naar voren geschoven. De in Augustus jl. overleden socialistenleider, Kurt Schumacher, was voor deze voorspiegeling niet ongevoelig; niet onwaarschijnlijk ook gedreven door zijn ressentiment tegen kanselier Adenauer, wiens persoon en partij hij hartgrondig verfoeide. Nochtans kon hij de behandeling der Bonner Verdragen in de Bondsdag niet tegenhouden, wier eindratificatie begin October kan verwacht worden. Het antwoord op de zesde nota der ‘Grote Drie’ omtrent vrije verkiezingen in geheel Duitsland was dan ook meer geschikt om de onpolitieke Duitsers op te winden dan om deze mogendheden te misleiden. In dezelfde maand, waarin de Bonner-verdragen aan de orde kwamen, in October, zou men eerst een regering over geheel Duitsland instellen en daarna een commissie, uitsluitend uit Duitsers bestaande, belasten met het onderzoek naar de mogelijkheid van vrije verkiezingen. Voor de zoveelste maal moesten de Grote Drie dit doorzichtig spel afwijzen.

In October ook komt het 19de communistische partijcongres bijeen om zich te reorganiseren. De opkomende ster, de 50-jarige Malenkov, zal er, in plaats van Stalin, het rapport over het verleden en over de toekomstplannen uitbrengen.

De Sovjet-bedrijvigheid beperkt zich niet tot het westen, ook het verre Oosten wordt zoveel mogelijk in de invloedssfeer van Moskou betrokken. ‘De broederlijke onbaatzuchtige hulp’, zoals een lid van de Chinese delegatie naar het Kremlin het uitdrukte, die de Chinezen aan het Koreaanse front ten deel valt, is nog geen afdoend bewijs. Maar wel het feit, dat de vriendschappelijke verhouding in het verdrag van 1950 tussen Peking en Moskou vastgelegd, door nieuwe besprekingen zal verstevigd worden. Met groot ceremonieel werd de Chinese minister-president en minister van buitenlandse zaken. Chou En Lai en zijn uitgebreid gevolg in de Russische hoofdstad ontvangen. De Chinese president Mao koestert de wens, dat de beloften in dat verdrag afgelegd om Port Arthur te ontruimen en de Mandsjoerijse spoorwegen vrij te geven nog in de loop van dit jaar zullen nagekomen worden.

In zijn kwaliteit van republikeins candidaat voor het presidentschap heeft generaal Eisenhower op de bovenvermelde feiten gereageerd met de woorden: ‘Onze regering moet met koude beslistheid aan het Kremlin zeggen, dat wij nooit de minste bestendigheid zullen erkennen van Ruslands positie in Oost-Europa en Azië’.

Het bolwerk tegen de Russische agressie opgericht, de Nato, scheen een ogenblik scheuren te tonen. Frankrijk klaagde, dat de in het vooruitzicht gestelde Amerikaanse hulpverlening verre bij het beloofde ten achter bleef. Churchill riep in het Engelse Lagerhuis uit, dat het defensie-program niet zonder economische steun kon uitgevoerd worden en de Belgische regering, gewaarschuwd door jeugdige muiters en bedreigd door politieke stakingen, verminderde de tweejarige diensttijd tot 20 maanden. Van gezaghebbende zijde werd echter verklaard, dat deze uitingen geen gewicht in de

[p. 66]

schaal wierpen en dat de afspraken van Lissabon omtrent 50 divisies in 1952 zullen verwezenlijkt worden ‘met wellicht enkele ondergeschikte wijzigingen’. Voor Nederland kwam de afdoendheid van deze defensie twijfelachtig te staan, toen de New York Times de Franse opvatting over de Europese verdediging weergaf. Een eventuele agressie van Rusland zou slechts beantwoord worden met een serie van vertragingsacties langs de Rijn, terwijl de zuiver ‘continentale’ verdediging, met opgeving van Nederland en van Engeland, zich zou beperken tot het Franse territoir in Europa en in Noord-Afrika.

Op economisch gebied heeft de Europese gemeenschap meer hechte vorderingen gemaakt. Op 10 Augustus installeerde zich te Luxemburg, de voorlopige zetel, de Hoge Autoriteit van de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal. Haar voorzitter, Jean Monnet, onderstreepte het feit, dat voor het eerst in de geschiedenis, de vertegenwoordigers der zes aangesloten landen, hun ambt bovennationaal en in volledige onafhankelijkheid zullen uitoefenen en uitsluitend de belangen van deze gemeenschap zullen behartigen.

Na Labour-day (1 September) zijn in de V. Staten de verkiezingsacties op volle toeren gaan draaien. Beide partijen komen met candidaten. Ike Eisenhower voor de republikeinen, Adlai Stevenson voor de democraten, waartussen de keuze voor de neutrale middenstof moeilijk is. De republikeinse Conventie had een spannend verloop omdat de aanhangers van Taft geen enkel middel onbeproefd hebben gelaten hun candidaat de overwinning te verschaffen. Toch moesten zij het afleggen tegen de jongere leden, die afkerig van de ouderwetse partij-machinaties, de droomwens van Taft om nog eens in het Witte Huis te zetelen, definitief verstoorden. Op de democratische Conventie deed zich de omstandigheid voor, dat er teveel liefhebbers voor een candidatuur waren, terwijl juist de gekozene zich het langst tegen zijn uitverkiezing geweerd had. De partijprogramma's of platforms hebben minder betekenis dan de candidaten zelf. Beiden zijn mannen van eminent karakter gebleken. En wat de verdediging van Europa betreft bestaat er zo goed als geen verschil tussen beider opvattingen. Hoe de uitslag op 4 November ook moge zijn, het West-Europese continent zal er geen schadelijke gevolgen van ondergaan.

In het Nabije Oosten zijn twee dictators opgetreden, wier vriendschap voor het Westen in de bestrijding van het communisme onmisbaar is. In Iran was het de bejaarde Mossadeq, die na het succes voor het Internationaal Gerechtshof over diens competentie in het olie-geschil te hebben binnengehaald, zich door de Sjah niet liet wegsturen. Met behulp van de fanatieke Mohammedaan Kasjani en van de communistische Toedeh-partij verdreef hij zijn kortstondige voorganger Ghawan uit de regering en dwong het parlement hem voor zes maanden onbeperkte bevoegdheden toe te kennen. Om de achterstand van de agrarische bevolking te lenigen wil hij een einde maken aan het grootgrondbezit der heersende klasse. Sinds echter de olieverkoop stil ligt is de schatkist tot de bodem leeg en heeft Mossadeq de financiële steun der westelijke mogendheden nodig. Zijn eerste voorstellen om in de olie-kwestie tot een vergelijk met Engeland te komen waren van dien aard, dat zij wel niet werden afgewezen, maar ‘in studie’ genomen, met de voorzichtige bijvoeging van Eden, dat hij bereid was tot een vergelijk, zelfs al zou men tevoren gehuldigde beginselen moeten laten varen. Onder Amerikaanse druk is deze bereidheid tot grote inschikkelijkheid uitgegroeid. Want Amerika is overtuigd, dat Mossadeq de beste man is om de teugels in handen te houden, daar hij zich tot het uiterste toe tegen communistische invloeden zal verzetten. Beide mogendheden hebben Mossadeq, die van zijn kant ook tot een compromis bereid was, belangrijke concessies aangeboden. Amerika bood als hulpverlening enkele millioenen dollars aan en Groot-Brittannië zou een einde maken aan de olie-blokkade, zodat de twee millioen ton olie van Abadan oonmiddellijk verkocht kunnen worden. Maar Mossadeq wil meer.

In Egypte speelde zich tegelijkertijd een parallellopend drama af. De officieren van het leger betreurden het, dat de hofkliek van koning Faroek een broeinest van

[p. 67]

corruptie was. Generaal Naguib maakte daarmee korte metten. Hij verbande de koning, wiens zeven maanden oude zoon, Ahmed Fouad, tot vorst werd uitgeroepen en stelde tot eerste minister aan Aly Maher. Deze kreeg de opdracht een politieke zuivering uit te voeren en zo spoedig mogelijk over te gaan tot verdeling van het grootgrondbezit. Maar de sterke Wafdpartij, waarvan vele leden door deze voornemens getroffen zouden worden, lokte in de textielfabrieken bij Alexandrië een staking uit, waaraan door Naguib met militaire macht de kop werd ingedrukt. Maher zelf maakte geen haast met de uitvoering der agrarische wetten, waarbij het grondbezit beperkt zou worden tot 60-80 hectaren. Snel besloten verving Naguib hem door Dr Sanhoeri, die de eisen der militaire Junta in juridische vorm heeft gegoten. Een nieuw ministerie door hem gevormd bestaat in hoofdzaak uit technici, aan wie de uitvoering der hervormingen beter is toevertrouwd.

Nederland

Bij de zevende herdenking van de uitroeping der Indonesische Republiek heeft haar president Soekarno het wederom niet kunnen nalaten West Nieuw Guinea namens zijn grotendeels onwetende bevolking op te eisen. Ofschoon het hem niet onbekend is, dat de belanghebbende mogendheden, met name Australië, althans uit strategische overwegingen er prijs op stellen, dat Irian in Nederlandse liever dan in Indonesische handen is en de inlandse bevolking der Papoua's om andere redenen aan Nederlands bestuur de voorkeur geeft, beweerde hij, dat aan de ‘bezetting’ een einde moest komen. Immers ‘het Indonesische volk’ (dat een agglomeraat is) zou zich door deze machtsconcentratie, een restant van de voormalige koloniale overheersing van Nederlands-Indië, bedreigd voelen. En als stok achter de deur wees hij op de economische en financiële belangen, die Nederland nog steeds in Indonesië bezit en die, wanneer Nederland zich geen ‘goede vriend’ betoonde door Irian te verlaten, wel eens geschaad konden worden!

De regering-Drees heeft met haar voorstellen tot wijziging van de Grondwet weinig geluk gehad. Met negen voorstellen begonnen, waarvan zij al spoedig er enkele introk, haalde zij tenslotte slechts de oogst van één voorstel binnen, namelijk dat van de buitenlandse betrekkingen. Al de overige zijn verworpen. Het minst voorzien was, dat de nieuwe Eerste Kamer in tweede lezing de uitbreiding van de Tweede Kamer tot 150 leden verwierp. Een betere kans zou dit ontwerp gehad hebben, indien niet een amendement daaraan ware vastgemaakt, waarbij stemoverdracht en vermindering van het vereiste quorum tot een derde werd mogelijk gemaakt. De 17 tegenstemmers vonden dit amendement in strijd met de waardigheid der Nederlandse Kamerleden.

De formatie van een nieuw ministerie is een langdurige lijdensgeschiedenis geworden. De eerste formateur Drees ging volkomen logisch te werk. Eerst een concept-program, daarna bespreking met de leiders der vier aangewezen partijen, (de V.V.D. kon bij Drees geen genade vinden) en tot slot de verdeling der zetels. Hier begonnen de moeilijkheden. De P.v.d.A. stond op het standpunt, dat haar portefeuilles onaantastbaar waren en dat het aan de K.V.P. toekwam concessies te doen. Niet voldaan over de toezeggingen trok de A.R.P. zich terug en begon prof. Beel, nadat Romme bedankt had, een tweede formatie-poging. Door splitsing van bestaande departementen dacht hij de gevoeligheden van de P.v.d.A. te ontzien, maar zijn vernuftige combinaties stieten af op het verzet van de P.v.d.A. Waren deze pogingen in het licht der publiciteit geschied, de derde formateur Mr Donker, voorzitter van de Kamerfractie der P.v.d.A., verkoos in het duister te werken. Met even gering resultaat. Wel ging de K.V.P. in offerbereidheid zover, dat zij Economische Zaken wilde afstaan in ruil voor Buitenlandse Zaken. Haar 2 candidaten konden niet de instemming van Donker verwerven, waarop deze met een nieuwe combinatie kwam. De K.V.P. zou zich vergenoegen met het ministerie van Wederopbouw en ook nog van Justitie afzien. Dat was wel wat veel gevraagd. Donker trok zich terug en H.M. de

[p. 68]

Koningin belastte daarop Ir Staf met een informatie-opdracht. Ook hij kon aanvankelijk geen uitweg uit de impasse vinden. Daarop hebben Beel en Drees, ieder in eigen kring, besprekingen gevoerd, die tot een oplossing leidden. ‘Wederopbouw’ werd aan de K.V.P. afgestaan, evenals de nieuw opgerichte departementen ‘Maatschappelijke Zorg’ en ‘Publiek Rechtelijke Bedrijfsorganisatie en Bezitsvorming’. Dit laatste wordt toevertrouwd aan de voorzitter der K.A.B., A.C. de Bruijn. Aldus telt het nieuwe ministerie 6 katholieke ministers, 5 van de P.v.d.A., 2 Antirevolutionnairen, 2 Christelijk Historischen, benevens 1 partijloze.

1-9-'52

K.J.D.

België

Het politiek leven in België werd in de laatste weken beheerst door de naderende gemeenteverkiezingen. Het Parlement ging eerst op 23 Juli met verlof, nadat er door de socialistische partij in de Kamer nog een stormpje was verwekt naar aanleiding van de repressiepolitiek der regering en van de sanctie die genomen werd tegen de procureur-generaal te Gent Bekaert wegens onregelmatigheden in verband met de IJzertorenzaak.

Het was daarom te verwachten dat de oppositiepartijen en in de eerste plaats de socialisten de komende verkiezingen zouden plaatsen in het teken van strijd tegen de door de regering gevoerde clementiepolitiek inzake repressie.

Wie vertrouwd had op de verklaringen van sommige socialistische leiders, waaruit hun solidariteit bleek met de West-Europese Defensiepolitiek, zou weldra bitter worden teleurgesteld. De partij en met haar het Algemeen Belgisch Vakverbond, hebben niet geaarzeld - nogmaals met het oog op de komende verkiezingen - dat punt van de regeringspolitiek aan te vallen. Het heette dat de regering Van Houtte en haar meerderheid door het invoeren van de 24 maandendienst een ondraaglijke last aan de gemeenschap hadden opgelegd zodat een grootscheepse actie, met spectaculaire staking, werd op touw gezet.

Tegen deze actie bleek de regering Van Houtte, die tot nog toe nimmer een bewijs van kracht en doortastendheid heeft gegeven, niet bestand. Alleen wanneer haar partners in de West-Europese Defensie bereid zouden worden gevonden om eveneens de dienstplicht tot 24 maanden op te voeren, zou zij tegenover de oppositie onwrikbaar stand hebben gehouden. Daar die steun van buiten niet kwam, herzag zij haar zienswijze en gaf zij voor een deel voldoening aan de oppositie door de diensttijd tot 21 maanden te bekorten. Deze beslissing was een slag voor het prestige van de Minister van Landsverdediging die steeds hardnekkig en niet zonder overtuigingskracht voor 24 maanden had gepleit.

Deze actie van de socialistische partij heeft haar echter in dit geval slechts een Pyrrhus-overwinning bezorgd. Het inzetten van de vakbonden in deze zuivere politieke aangelegenheid, het opruien van militairen die daarop effectief tot rebellie overgingen (en zeker veel te zwaar werden gestraft, als men overweegt dat de opruiers zelf vrij uitgingen), de wijze waarop sommige socialisten wetens zoniet willens het sabotagewerk van de communistische partij hebben gediend, deed bij velen twijfel opkomen omtrent hun wil de West-Europese Defensie te helpen verzekeren. Deze actie en de beslissing van de regering hebben bij de partners in de Atlantische verdediging een voor België zeer ongunstige weerslag gehad. Op binnenlands terrein was het opvallend hoezeer de liberale partij in deze aangelegenheid zich van de socialistische en communistische partijen afzijdig heeft gehouden. Wie om de toekomst van België in het raam van de Westerse Defensie is bekommerd, zal daaruit te gelegener tijd de conclusie moeten trekken.

Nauwelijks was de beslissing omtrent de duur van de dienstplicht genomen, of de eerste-Minister en de Minister van Justitie begingen de grove vergissing voor een drietal weken het land te verlaten. Grove vergissing schrijven wij, daar het van zelf sprekend was dat de oppositie, gezien haar agitatie in de kamer vlak voor het reces,

[p. 69]

van elke gelegenheid gebruik zou maken om een voor haar gunstig klimaat met het oog op de komende verkiezingen te scheppen.

Deze gelegenheid vond zij in enige beslissingen die door de Minister van Justitie waren genomen in het raam van de repressiepolitiek zoals zij in de regeringsverklaring is uitgestippeld. De omzetting van de doodstraf in levenslange hechtenis voor een der Breendonkbeulen De Bodt, de voorlopige invrijheidstelling (om gezondheidsredenen) van de ter dood veroordeelde kolonel Van Coppenolle waren aanleiding tot agitatie in de kringen van de weerstand, bij de oppositiepartijen en bij het Waals gedeelte van de C.V.P. Andermaal is gebleken dat de repressievraagstukken een andere emotieve inslag hebben in Vlaanderen dan in Wallonië. Waar de Waalse C.V.P.-leden er op stonden dat de Minister van Justitie zijn hoofd onder de bijl zou leggen, schreef ‘De Standaard’, die ditmaal niet ver van de waarheid was, dat hier opnieuw het Vlaams gedeelte van de bevolking een kaakslag werd toegediend.

De officiële verklaring over het ontslag van dhr Pholien luidde dat deze laatste in de lijn was gebleven van de door de regering gevoerde en algemeen aanvaarde repressiepolitiek, doch dat de samenloop van omstandigheden zijn daden in een verkeerd daglicht had gebracht.

De waarheid is dat geen enkele Minister van Justitie op dit ogenblik in staat zou zijn inzake repressie een politiek te voeren die zowel ten Noorden als ten Zuiden van de taalgrens bevrediging schenkt. Dat dit des te moeilijker is in een verkiezingsperiode, waarin alles met kwade trouw wordt uitgelegd, is licht te begrijpen. Het is zeker dat nog meer dan één Minister van Justitie voor dezelfde moeilijkheden zal staan en erover zal struikelen.

Ook in dit geval heeft de regering, evenals tegenover de vakbonden in October 1950, en de socialistische agitatie rond de 24-maandendienst, de teugels wat losser gemaakt. Het is de politiek van een regering wier meerderheid te zwak en niet homogeen genoeg is om zich de luxe te kunnen veroorloven geen duimbreed grond prijs te geven en de strijd tot het uiterste te voeren. Het is wellicht aan deze politiek te danken dat het homogeen bewind van Juni 1950 tot nu is blijven voortbestaan en langer duren zal dan sommigen van haar tegenstrevers konden vermoeden.

A. Vanhaverbeke