Streven. Jaargang 5

[p. 351]

Brief uit New York

HET lijkt dat een godsdienstig twistgeschrijf van niet gering formaat ophanden is over de aanstelling van een Amerikaanse Ambassadeur bij de H. Stoel.

De reactie in Katholieke kringen was er een van voldoening, zoals zich laat begrijpen; maar van de Protestantse kansel en pers kwam een felle, voortdurende en bijna algemene afkeuring. In het oog van de Katholieken zal de benoeming de samenwerking tussen de Verenigde Staten en het Vaticaan versterken in het belang van de wereldvrede en in de strijd tegen het Communisme. Het Protestantse protest echter ziet in de daad van de President een schending van de Constitutionele garantie van de scheiding van Kerk en Staat.

De Nationale Raad van Christelijke Kerken (National Council of the Churches of Christ in the U.S.A.), een groep die bestaat uit vertegenwoordigers van negen en twintig Protestantse en Oosters Orthodoxe Kerken, verklaarde dat de aanstelling van een Ambassadeur ‘verkeerd zou zijn in beginsel, nutteloos in de praktijk, en dat de ver-strekkende gevolgen ervan funest zouden zijn voor de eenheid van het Amerikaanse volk.... Formele diplomatieke betrekkingen aanknopen met het Vaticaan zou gelijk staan met het toekennen aan één enkele Kerk, welks hoofd slechts nominale wereldlijke macht heeft, van een diplomatieke positie ten opzichte van onze regering, die onmogelijk aan alle kerken zou kunnen gegeven worden en door de meeste niet zou kunnen worden aanvaard’.

De kwestie waar het direct om gaat, doet een heel oud twistpunt herleven. Van 1848 tot 1868 werden de Verenigde Staten aan het Pauselijk Hof vertegenwoordigd door een Residerend Minister. In 1868 staakte het Congress het financieren van de post en maakte daarmee een einde aan de erkende diplomatieke vertegenwoordiging bij het Vaticaan. In 1940 benoemde President Roosevelt Myron Tailor tot zijn persoonlijke vertegenwoordiger bij het Vaticaan ondanks tamelijk wijd verspreide protesten. Daar de heer Tailor geen salaris ontving voor zijn ambt, werd het probleem van de goedkeuring door het Congress geheel ontweken. Sedert het aftreden van de heer Tailor in 1950 is de post vacant gebleven.

Op de laatste dag van de Congress-zitting van 1951 stuurde President Truman aan de Senaat de benoeming van Generaal Mark Clark als Ambassadeur bij het Vaticaan, met de verklaring dat ‘rechtstreekse diplomatieke vertegenwoordiging een steun zal zijn bij het co-ordineren van het streven om de Communistische bedreiging te bestrijden’.

Daar de benoeming van Generaal Clark te laat naar de Senaat werd gestuurd om nog behandeld te worden - de Senaat moet zijn goedkeuring verlenen, voordat een militair een niet-militaire opdracht kan aanvaarden - kan zijn aanstelling niet geratificeerd worden voor Januari op zijn vroegst, wanneer het Congress weer bijeenkomt.

De kwestie van de vertegenwoordiging bij het Vaticaan is op politiek gebied een explosief, zoals iedereen weet, en men waagt allerlei gissingen omtrent de motieven van de President.

Een veelaanvaarde verklaring is dat het doodgewoon een politieke zet was, meer niet - wat best mogelijk is en zeer voor de hand ligt. De theorie is dan dat President Truman er op uit is om de invloed van Senator McCarthy te neutraliseren, die veel bijval heeft gevonden in Katholieke kringen; het doel zou dus zijn de Ierse Katholieke politieke organisaties in de grote steden te kalmeren, waar men normaal wel democratisch stemt, maar de situatie op het ogenblik om een hartversterking vraagt. Het sterkste argument tegen deze interpretatie van het geval is, dat hij zo goed als zeker er meer Protestantse stemmen door zal verliezen dan Katholieke winnen.

Een tweede mogelijkheid eveneens in verband met de politieke campagne van het

[p. 352]

volgend jaar is, dat President Truman er op zint de leden van het Congress zoveel twistappels als hij kan ter behandeling te geven, en aldus een Congress machteloos te maken, dat in de afgelopen periode zich alles behalve een vlotte medewerker met zijn wetgevend program heeft getoond.

Nog een conjectuur is, dat de President tracht alle godsdiensten op een gezamenlijk front tegen het Communisme samen te trekken, en dat dit als de inzet is van een dergelijk grootscheeps plan.

Een interpretatie, die zelden wordt genoemd en toch misschien wel de juiste is, zegt dat de President eenvoudig doet wat hij in geweten meent dat goed is.

Op het ogenblik lijkt het dat men de zaak zal laten betijen en dat ze het nooit tot stemming in het Congress zal brengen.

De felle storm die deze twist in de gemoederen heeft opgejaagd, is een verschijnsel dat de aandacht verdient. De Verenigde Staten hebben een lange geschiedenis van tussentijdse oplaaiingen van dweperig anti-Katholicisme, en vermoedelijk staan we aan de vooravond van een nieuwe uitbarsting. Als na-oogst van de oorlog van 1914-1918 kwam de anti-Katholieke, anti-Joodse en anti-Neger Ku Klux Klan-beweging, die weer opvlamde in 1928 tijdens de campagne voor de Presidentsverkiezing, waarin Al Smith, een Katholiek, als een der candidaten optrad. In die tijd werd het overal rondgebazuind, dat dit een manoeuvre was van het Vaticaan om het bestuur van de Verenigde Staten over te nemen; in de meer achterlijke gebieden van het Zuiden had men reeds angstwekkende nachtmerries dat de Paus zijn intrek zou nemen in het Witte Huis.

Het jammerlijke van de huidige situatie is, dat vage maar wijd verspreide gevoelens van angst voor de toenemende politieke macht der Katholieken nu op een concrete kwestie zijn samengebundeld. De vorm waarin het verschijnsel optreedt is dezelfde als overal, waar het probleem van minderheidsgroepen zich heeft voorgedaan. Zie eens de angstwekkende gelijkenis op zijn modellen in het volgend citaat uit een preek, dat opvallend geplaatst werd in de New York Times van 29 October 1951: ‘Nu het Rooms-Katholicisme de stroom tegen heeft in Europa, dat eeuwen lang zijn bolwerk was, is het met ononderbroken heimelijke drang bezig zich een positie van bevoorrechting en overheersing te verwerven in de Nieuwe Wereld, - en er kan geen twijfel zijn omtrent het succes dat die pogingen bekroont’.

‘Het heeft een ontstellende macht over het raderwerk van het Amerikaanse leven - de pers, radio, bioscoop en het gehele gebied van het openbare leven. Zonder ophouden oefent het druk uit op ambtenaren van stad, staat of rijk, op de politieke organisaties, die in vele van onze steden de macht in handen hebben, op verenigingen van arbeiders, sociale werkers, onderwijzers’.

Dit is een passage uit een preek van Robert MacCracken, predikant in een chique kerk te New York, die zegt dat de Protestantse Kerken in het land ‘een verzetsbeweging moeten opbouwen’ tegen het ‘opdringen’ van de Katholieke Bisschoppen, en verklaart dat de benoeming van Clark ‘alleen maar het nieuwste voorbeeld’ was van het openlijk streven naar ‘macht en overheersing’ van de Katholieke Kerk.

Sommige van de minder verbitterde protesten van de Protestantse gemeenschap betreuren alleen dat de stap van President Truman hen achteruitstelt in hun wedijver voor het geloof der mensen, en hun tegenstanders bevoordeelt; maar de overgrote massa der protesten ontwaart een politiek spel, dat tot doel heeft de Katholieken aan de politieke macht te helpen.

Die geestesgesteldheid is, jammer genoeg, reeds aanzienlijke tijd bezig zich te ontwikkelen.

Een van de meest effectieve bevorderaars van deze richting is Dr Paul Blanchard met zijn talrijke artikelen, toespraken en twee boeken, die een wijde kring van lezers hebben gevonden: ‘De Amerikaanse Vrijheid en de Katholieke Macht’ (American Freedom and Catholic Power) en het pas gepubliceerde ‘Communisme, Democratie en de Katholieke Macht’ (Communism, Democracy and Catholic Power).

[p. 353]

Blanchard's naam werd zeer ruchtbaar, toen het tijdschrift The Nation werd gebannen uit de Openbare Scholen van New York wegens een reeks uiterst bevooroordeelde artikelen, die van zijn hand waren en waarin de Katholieke Kerk werd aangevallen. De stellingen in die artikelen geponeerd, werden uitvoerig behandeld in zijn boeken, waarvoor veel reclame is gemaakt en die het niveau van best-sellers hebben bereikt.

Dr Blanchard's stelling, die hij niet ophoudt te herhalen, is dat de Katholieke Bisschoppen ‘zich indringen op zekere niet-gewijde terreinen van de Amerikaanse democratie, zoals daar zijn buitenlandse politiek en belasting, onderwijs en vrijheid van gedachte, huwelijk en geboortebeperking’. De Kerk ‘is op en top dictatuur, waarin de Amerikaanse Katholieken geen beslissende medezeggenschap hebben’. ‘De Rooms-Katholieke machtsorganisatie is niet enkel een Kerk. Het is een totaal ondemocratische regering met de positie van een tijdelijke macht.... Ze gebruikt de macht van een wereld-totaal van 350 millioen Katholieken voor doeleinden, die behalve op godsdienstig gebied ook liggen op politiek, cultureel en medisch terrein. Ze geeft de Amerikaanse Katholieken als groep nimmer de kans om voor zichzelf te beslissen of ze voor ruimere echtscheidingswetten zijn, of geboortebeperking zullen aanvaarden, of hun kinderen naar openbare scholen sturen zoals andere Amerikanen doen. Op het ogenblik gebruiken de Bisschoppen, zonder enig ja of neen van de Amerikaanse Katholieken, hun politieke invloed ten bate van drie Katholieke dictators, die gekant zijn tegen bijna alles wat de Amerikaanse democratie vertegenwoordigt - Franco in Spanje, Salazar in Portugal en Peron in Argentinië’.

Het laatste boek van Blanchard, ‘Communisme, Democratie en de Katholieke Macht’, spitst vooral het politieke probleem toe. Het gegeven is heel eenvoudig: de Katholieke Kerk vormt een bedreiging voor de democratie en de vrijheid. ‘De strijd van de democratie tegen het Kremlin’, zo zegt hij, ‘is één zijde van de strijd der ideeën, en de strijd van de democratie tegen het Vaticaan is een tweede. De zaak waar het om gaat is dezelfde in beide gevallen - het beheersen der wereld door de vrije geesten’. De Amerikaanse democratie moet op haar hoede zijn tegen elk opportunistisch bondgenootschap tegen het Communisme met wat Blanchard noemt ‘de Vaticaanse dictatuur’. Beide, zegt hij, zijn gelijkelijk een bedreiging voor de democratie.

Blanchard is natuurlijk een secularist van het zuiverste water. Hij verkondigt dat de staat de enige en daadwerkelijke bron is van alle rechten. Hij doodverft de Katholieke leer over het pauselijk gezag als anti-democratisch en het is hem een grief dat de Katholieken de staatswet over echtscheiding weigeren te aanvaarden. Hij eist eveneens de afschaffing van de parochiële school als zijnde ‘in strijd’ met de democratische geest. Zijn ‘duimstok’ voor het opmeten van ‘het politiek Katholicisme’ is, zo zegt hij, de Amerikaanse Democratie. Met deze duimstok in de hand eist Blanchard, dat de Katholieken een tribunaal zullen oprichten, ‘zo iets in de geest van het Amerikaanse Opperste Gerechtshof’, om uitspraak te doen over oordelen van de Paus. In plaats van ‘de willekeurige fabricage van dogmas’ moeten de Katholieken hun stem uitbrengen over de inhoud van hun godsdienstleer en de Katholieke dogmas moeten de uitdrukking zijn van de ‘mening van de meerderheid’.

Blanchard's opinies zijn tastbaar onzinnig en zouden nauwelijks het vermelden waard zijn, was het niet dat velen van zijn geloofsgenoten ze ernstig opnemen. Het schreeuwende secularisme van Blanchard is al heel dikwijls van achtenswaardige Protestantse zijde becritiseerd, maar zelfs daar waar het onrechtvaardige en verwrongene van zijn meningen wordt erkend, schijnt toch nog een heimelijk gevoel te schuilen dat, al heeft hij het mis in bijzaken, het toch maar heel goed is, dat het land wordt wakker geschud en gewezen op de groeiende macht van het Katholicisme.

Al is het waar dat in een land met de lange Protestantse traditie van Amerika rijpe bouwgrond te vinden is voor het kweken van die gifplanten als de lasteringen van Blanchard, moet toch ook worden toegegeven, dat sommige uitingen van het Katho-

[p. 354]

lieke leven in Amerika er niet op berekend zijn de Katholieken bij hun medeburgers sympathiek te maken.

Zo is er een soort ‘Katholieke actie’ of ‘strijdbaar Katholicisme’ dat een tartende en liefdeloze strijdvaardigheid aan de dag legt, wanneer de Katholieke houding ten opzichte van sommige openbare kwesties in het gedrang komt. Toen bij voorbeeld Kardinaal Spellman de film The Miracle had veroordeeld, werd er door de Katholieke Oorlogsveteranen van New York een cordon van wachtposten gevormd rondom de bioscoop, waar de film gedraaid werd. Op gelijke wijze werd er ‘gepost’ bij de Italiaanse film The Bicycle Thief, omdat deze in omloop werd gebracht door hetzelfde bureau, dat The Miracle leverde, ook al had de film zelf de hoogste lof geoogst in godsdienstige zowel als in neutrale recensies. Omstreeks dezelfde tijd slaagden Katholieke groepen er in door pressie gedaan te krijgen, dat Televisie-vertoningen van Charlie Chaplin's eerste stukken werden stopgezet op grond dat Chaplin gesympathiseerd had met het Communisme. Niet-Katholieken uit die omgeving beschouwden zulk soort bemoeiingen als pogingen om het censorschap uit te oefenen neit zozeer ten behoeve van de Katholieken als wel voor de hele bevolking.

John Cogley bespreekt de factoren, die tot de huidige ongewenste situatie geleid hebben, in een hoofdartikel van The Commonweal, dat werd overgenomen op de hoofdpagina van de New York Herald Tribune, 12 November 1951. Na het werk van Blanchard te hebben gebrandmerkt als een van de voornaamste factoren, die er toe hebben bijgedragen, vervolgt hij: ‘De Katholieke steun voor het Franco Regime in Spanje en de verdediging van de uitzonderingsmaatregelen toegepast op de Protestanten aldaar: ik geloof, dat dit er veel mee te maken heeft gehad. De kwestie van de school-bussen en het krachtig Katholiek verzet tegen de wet van Barden: een tweede kardinaal punt. De betreurenswaardige onenigheid tussen Mevrouw Roosevelt en Kardinaal Spellman, die beide een schaar van trouwe aanhangers hebben: een derde. De blijvende kwestie van het censorschap en het gebruik van dwangmethoden: ook al een verwekker van spanningen. En nu de kwestie van een Ambassadeur bij het Vaticaan. Ze zijn elkaar gedurende de laatste drie jaren opgevolgd’.

Waar de schuld ook ligt, en er zijn fouten begaan aan beide zijden, het blijft waar dat de betrekkingen tussen Protestanten en Katholieken onrustbarend zijn vertroebeld. De Nationale Raad van Christenen en Joden (National Council of Christians and Jews), de voornaamste en krachtigste organisatie in de Verenigde Staten voor de uitroeiing van fanatisme op het gebied van godsdienst of ras, heeft een beroep gedaan op alle mensen van goede wil en van elke geloofsovertuiging om actief samen te spannen ten einde tot beter wederzijds begrip te komen in de crisis van vandaag. Wellicht dat de giftige nevel van godsdiensthaat nog zal optrekken in het klare licht van rede en gezond verstand.

* * *

In geheel de Verenigde Staten bestaat geen enkel Katholiek Dagblad. Overtuigd dat er behoefte is aan zulk een publicatie, ondernam een groep jonge Katholieke journalisten, meer gezegend met ijver dan met geld, de dagelijkse uitgave van The Sun Herald in Kansas City, Missouri. Het blad verscheen van October 1950 tot April 1951, en had een matig succes. De initiatiefnemers beseften dat het ontbreken van een voldoende Katholieke bevolking in Kansas City een onoverkomelijke hindernis vormde voor het bereiken van een circulatie groot genoeg om het blad levensvatbaar te maken, en daarom besloten zij het toneel van hun werkzaamheden naar New York City te verleggen.

Om verwarring met te New York lopende dagbladen te vermijden werd de naam veranderd in New York Banner.

Tijdens de periode van overgang en reorganisatie verschijnt het blad eens per maand. Zodra voldoende fondsen aanwezig zijn - misschien voorjaar 1952 - zal het blad dagelijks verschijnen in formaat van zestien bladzijden. De krant is dan

[p. 355]

verkrijgbaar voor 10 dollar-cent per exemplaar, wat tweemaal de prijs is van andere New-Yorkse dagbladen.

Algemeen wordt aangenomen, dat het lanceren van een dagblad in New York 10 millioen dollar vraagt. Blijft de vraag of offervaardigheid en godsdienstijver de plaats van enkele van die millioenen kunnen innemen.

* * *

Een academische benoeming van nog al revolutionnaire aard werd de vorige zomer bekend gemaakt door de mededeling van de aanstelling van John Courtney Murray S.J. tot professor in de Scholastieke Philosophie aan de Yale University. Pater Murray, vroeger theologie professor aan het Woodstock Seminary, was doorlopend de hoofdredacteur van Theological Studies. Hij is meer bijzonder bekend om zijn studies over het probleem van de verhouding tussen Kerk en Staat. Zijn benoeming aan de faculteit van Yale University is een grote stap voor de bevordering van een vruchtbaar verkeer tussen Katholieke en niet-Katholieke philosophen in de Verenigde Staten.

* * *

Een nog al onthutste Broadway zag zich in November vergast op ongewoon ernstige kost in de vorm van een toneelstuk over Socrates van de hand van Maxwell Anderson, die wellicht de voornaamste toneelschrijver is van Amerika. De titel was Barefoot in Athens en het stuk voert Socrates op als een snibbig voorvechter van de democratie tegen de tyrannie. Het is erg opvallend aangepast aan het probleem van de hedendaagse wereldpolitiek en was een beetje te didactisch om populair te worden. Ofschoon de reclamelui zich tot een wanhopig uiterste inspanden en het stuk aankondigden als Socrates and Sex, reikten de schouwburgbezoekers het na de 30ste opvoering de gifbeker toe.

Daniel J. Sullivan