Streven. Jaargang 4

[p. 317]

Forum

De Kardinaal

In het begin van dit jaar kwam te New-York een merkwaardige roman van de pers van de hand van Henry Morton Robinson 'The Cardinal'¹⁾. Te voren was het werk in het magazine The Cosmopolitan in afleveringen verschenen en had het aantal lezers daarvan sprongsgewijze opgedreven. Toen het verhaal als boek uitkwam werden er in tweeweken tweehonderdvijftigduizend exemplaren verkocht. Het is weer een dier records die in Amerika niet verbazen.

De schrijver laat een voorwoord aan zijn roman voorafgaan, waarin hij zegt: 'I am and always have been a Roman Catholic. Wether or not I am a 'good' Catholic is surely a matter between me and my Creator.' Over de held van zijn roman schrijft hij: 'I cannot pretend that Stephen Fermoyle is wholly a product of my imagination. It would be truer, I think, to say that he is a composite of all the priests I have ever known - and particularly those priests who left mysterious imprints of their sacred office on my youth.'

Stephen Fermoyle, een kind van Ierse ouders die in Boston vaste voet kregen, is de held van het verhaal die langs de gewone weg van seminarist (te Rome), kaplaan, rector, bisschoppelijk secretaris, Monsignore, Bisschop stijgt tot het Kardinalaat. Het is een delicate onderneming waartoe Morton Robinson zich gezet heeft, maar hij heeft ze meesterlijk ten einde gebracht. Het verhaal speelt zich grotendeels af in het diocees Boston en talloze situaties moeten wel ongeveer naar het leven geinspireerd zijn. De clericale wereld van Boston wordt hier in zeer vele van haar uitingen en aspecten ten tonele gevoerd, vaak in zeer intieme en binnen-kamerse aspecten, maar ik geloof niet dat één lezer de auteur van een onwaardige houding of van onwaardige bedoelingen zal beschuldigen. Misschien is de indruk die het boek op nabije en door persoonlijke betrokkenheid op de hoogte zijnde lezers maakt, iets minder gunstig dan die van lezers op een afstand - in de U.S.A. schijnen er althans ook afkeurende stemmen te zijn opgegaan - maar ik kan mij niet voorstellen, dat Europese lezers van enige ontwikkeling het boek niet met instemming zullen doorlezen.

Het verhaal is natuurlijk 'fiction', een roman, doch er speelt zo veel documentatie doorheen, zo veel beschrijving van clericale verhoudingen, practijken en toestanden dat het vaak op een werkelijke biografie gaat lijken. Ongetwijfeld heeft dit laatste element, het vrij en frank oplichten van de sluier over de clericale wereld, machtig bijgedragen tot het succes van het boek. Hier ligt een priesterleven, Goddank! een voorbeeldig priesterleven, tot in zijn intiemste détails open voor ieder die het verhaal lezen wil. Het rauwe realisme van The Power and the Glory ontbreekt hier. Stephen Fermoyle, de zoon van de stoere wagenchauffeur Denis Fermoyle, is een bevoorrechte, een van jongs af geroepene en voorbestemde. Robinson beschrijft hem in bijna te ideale trekken, maar toch zeer menselijk in zijn fijne verstaan van anderen, zijn intelligente daadkracht, zijn vrome en sterke innerlijkheid, zijn artistieke gevoeligheid, zijn moed en bijna koppige onafhankelijkheid.

Wie zulk een oorspronkelijk karakter weet te scheppen, verstaat wel iets van

1) The Cardinal by Henry Morton Robinson. 1950, Simon and Schuster, New-York. De Kardinaal, door Henry Morton Robinson, vert. F. van Oldenburg Ermke. - De Fontein, Utrecht, 1950, 431 pp., f 8,90.

[p. 318]

romankunst. Trouwens het gehele gezin Fermoyle is met bekwame hand en warme levendigheid beschreven. Met het ouder worden en het stijgen in waardigheid raakt Stephen onwillekeurig meer los van het gezin en wordt hij strakker ingeregen, mag ik wel zeggen, in het keurslijf zijner kerkelijke roeping. Het Fermoyle-gezin raakt op de achtergrond en het clericale verschijnt ten tonele. Voor de roman als fiction lijkt mij dit een nadeel, slechts de nieuwsgierigen naar het hoe en wat der kerkelijke hiërarchie zullen dit een winst achten.

De schrijver heeft een aantal romantische verwikkelingen in en om zijn hoofdthema heengevlochten, ongeveer zo als Shakespeare dit vaak doet in zijn drama's. Een normaal en voorbeeldig priesterleven pleegt enigszins monotoon te zijn, althans voor een schrijver van romans, en zo zag Robinson zich gedwongen die monotonie te breken. Zulke verwikkelingen worden o.a. veroorzaakt door het optreden het hele boek door van Kapitein Gaëtano Orselli en later door het verschijnen van Regina, het kind van Stephens ongelukkige en vroeg stervende zuster Monica. Een ander element dat de lectuur boeiend heeft te maken, ditmaal meer van reële dan van romantische aard, is het opvoeren van beroemde historische persoonlijkheden te Rome. Zo wordt met grote nauwkeurigheid de pauskeuze van Kardinaal Eugenio Pacelli in het boek beschreven. Zulk een episode moet natuurlijk vele Amerikaanse lezers bekoren.

Alles bij elkaar is The Cardinal een merkwaardig boek. Zijn grote uitvoerigheid - het telt meer dan vijfhonderd compres gedrukte bladzijden - verveelt uiterst zelden. Het boeit doorgaans door zijn intense menselijkheid, zijn levendigheid van weergave en voorstelling, zijn ingenieuze verwikkelingen. Volmaakt als roman is het zeker niet; daarvoor vlecht het teveel historie en realiteit in de verbeelding. Dit schaadt de gaafheid van het verhaal. Een katholieke roman in de volle zin van het woord is het ongetwijfeld; het is een prachtige verbeelding van een vlekkeloos priesterleven.

J.v.H.