Streven. Jaargang 4

[p. 314]

Brief uit Rome
Het derde internationaal Thomistisch Congres te Rome 11-17 September 1950

In de loop van het Heilig Jaar zijn er te Rome veel internationale congressen gehouden. Dat is te begrijpen. De universaliteit van de Katholieke Kerk weerspiegelt zich ook op het cultureel, wetenschappelijk, caritatief gebied, in de grote geestelijke stromingen, die tallozen uit alle volken en naties onderling verbinden binnen de éne Kerk. En nu zovelen dit jaar naar Rome pelgrimeren is het vanzelfsprekend, dat de gemeenschappelijke idealen dáár tot uiting willen komen waar de bron ligt van hun kracht: in de stad die St. Petrus en St. Paulus binnen zijn muren had, de Heilige Hieronymus en de Heilige Benedictus, Frans van Assisi, Dominicus en Ignatius, in de stad van de wet en de martelaren, van de genade en de heiligen, van de Paus en van de eenheid. Zoals het uitschrijven van de congressen mede een prikkel werd tot een pelgrimstocht naar de Heilige Stad, zo werden zij in Rome zelf een grote manifestatie van de vruchtbaarheid die de Katholieke Kerk in zich draagt.

In die geest werd in de maand September een internationaal thomistisch congres samengeroepen. Niemand zal er wel aan twijfelen of een bijeenkomst van de beoefenaars der kerkelijke wetenschappen op zijn plaats is in dit jaar van heiliging en bezinning. De katholieke theologen en philosophen maken niet het leergezag uit van de Kerk. Zij hebben uiteindelijk niet te beslissen. Het kerkelijk leraarsambt komt toe aan de Paus en de Bisschoppen als de opvolgers van de Apostelen. Maar ook is overduidelijk, dat philosophen en theologen in dienst staan van dit leergezag. Paus en Bisschoppen zullen ook op hun kennis en inzicht een beroep doen, voordat zij soms zelfs tot een definitieve, onfeilbare uitspraak komen.

Dit levendig bewustzijn van hun grote verantwoording heeft vele theologen en philosophen van de gehele wereld tesamen gebracht in de eeuwige stad, waar de pauselijke academie van St. Thomas van Aquino de organisatie op zich nam voor dit internationale thomistische congres.

Als algemeen onderwerp was genomen de verhouding tussen philosophie en godsdienst. Ook het belang van dit thema spreekt voor zich. Het werd door zijn Eminentie Josephus Kardinaal Pizzardo, Prefect van de H. Congregatie voor de studie in seminariën en aan universiteiten, onderstreept in de openingsvergadering, welke hij voorzat. Tegenover een saecularistisch, materialistisch denken en tegenover een levensbeschouwing, die de hoogste waarden van de mens voorbijziet, die zijn leven neerhaalt naar een laag, oppervlakkig en enkel de zinnen strelend plan, die aan alle menselijke waarden de vaste normen ontneemt, moeten de katholieke philosophen en theologen zich voortdurend, met volharding, blijven bezinnen over de eeuwige waarheden, zowel over de geopenbaarde als over die welke het menselijk verstand uit eigen kracht kan achterhalen, en over hun onderlinge verhouding. Ook zij hebben in deze wereld een belangrijke plaats. Zelf zo hecht mogelijk verbonden in de Kerk met Christus' leven, hebben zij de oude en steeds nieuwe waarheid te doordenken; 'vetera novis perficere et augere', de oude waarheid in nieuwe frisheid te vervolmaken en te vermeer-

[p. 315]

deren (Leo XIII, in zijn encycliek over het herstel van de christelijke wijsbegeerte naar de geest van de H. Thomas van Aquino, 1879). Of anders, zoals de nu zo roemrijk regerende Paus Pius XII het ons zei, met wijs overleg maar met moed, 'prudenter et audacter', moet de heilige, overgeleverde waarheid meer en meer gaan heersen in nieuwe tijden, met nieuwe gedachten en nieuwe zeden.

Ligt het zo niet voor de hand, dat de beoefenaars van de kerkelijke wetenschappen zich over deze gemeenschappelijke taak zijn gaan bezinnen. Want al komt het natuurlijk op ieders persoonlijke inzet aan, ook de wetenschap draagt een sociaal karakter; voortbouwend op de grote tradities, de beproefde leer en de hechte fundamenten, zal de uitwisseling van gedachten en strevingen de weg openleggen naar een oplossing voor de grote vragen van onze dagen. Deze traditie knelt niet en dit samenwerken is geen beletsel voor vooruitgang. In Rome kunt ge zien, dat de trouw aan het overwinnend kruis geen slavernij betekent en knechting, maar opperste heerschappij.

De geestelijke rijkdom en de overvloed van christelijke cultuur aller tijden, die in Rome tot uiting zijn gekomen, zijn het beste bewijs dat vooruitgang niet evenredig is met onwetendheid of onverschilligheid in zake Godsdienst, en dat de ontrouw aan de volwaardige leer van Christus de mens op alle gebied armtierig maakt.

Wij hebben ons verenigd in een Thomistisch Congres. S. Thomas van Aquino, naar wien het Thomisme genoemd is, wordt door de H. Kerk beschouwd als de algemene leraar aller scholen. Reeds in de middeleeuwen kreeg Thomas, die al zijn denken vanaf zijn jeugd op God richtte, die steeds als de Engelen het aangezicht van God voor zich had, de naam van engelachtige leraar, 'Doctor Angelicus'; maar zijn eerste eretitel is die van 'Doctor communis omnium scholarum', de gemeenschappelijke leraar van alle scholen. Hij, die het aristotelisch denken met de neo-platoonse en de augustijnse visie wist te synthetiseren, die zelfs al het goede van de joods-arabische wijsgeren niet versmaadde, die nooit een of ander aspect van de waarheid benadrukte ten koste van andere, die altijd een alles overkoepelende synthese wist te vinden of naarstig bleef zoeken, heeft van de H. Kerk de ereplaats gekregen onder de doctores. St. Thomas was de denker, die openstond voor alles wat waar is en goed en schoon: 'omne verum a quocumque dicatur a Spiritu Sancto est', alle waarheid, vanwaar deze ook komt, is van de H. Geest. Alles wat waar is en goed en schoon, wilde hij steeds een plaats geven in een allesoverkoepelende, alle deelwaarheid integrerende zijnsmetaphysiek, die hij wederom tot grondslag nam voor zijn theologische speculaties en zelfs voor zijn mystieke zangen.

Zo is het te begrijpen, dat dezelfde H. Kerk hoge eerbied heeft voor de 'lectissima ingenia', voor alle uitgelezen wijsheid van theologische en philosophische denkers en zelfs scholen, maar van de andere kant onbetwist bijzondere aandacht schenkt aan het thomisme.

Er is veel gesproken op dit congres; zes dagen achtereen kon men dagelijks een vijftien woordvoerders aanhoren. Bekende of minder bekende figuren uit alle landen en naties vroegen om het woord en het werd hun gegund. Er werd veel gesproken, maar heel weinig samengesproken. Heel jammer was, dat er zo weinig, ja bijna geen tijd overbleef voor een wat dieper gaande gedachtenwisseling. Bovendien belette de betrekkelijk korte tijd die aan iedere spreker werd toegestaan, een grondig ingaan op de verschillende onderwerpen, zodat het geheel te elementair bleef en zelfs oppervlakkig. En hebben alle sprekers wel voor ogen gehad, dat zij tot een gehoor spraken van philosophen en theologen, bij wie men toch wel enige grondige kennis van het thomisme kon veronder-

[p. 316]

stellen. Is het niet jammer, dat juist op een dergelijk congres, waar alle deelnemers zo één waren over de grote waarheden, waar alles op de ongerepte waarheid van het goddelijk geloof georiënteerd was, zo weinig van een moedig doordenken te bespeuren viel, terwijl de prudentia, de voorzichtigheid, een beetje de vorm aannam van vreesachtigheid.

De geestelijke rijkdommen van godsdienst en cultuur die Rome zo overdadig biedt, werden maar al te vaak de vergoeding die bij velen een teleurstelling moest wegnemen.

Nog een ander punt heeft zeker niet bijgedragen tot het slagen van het congres. Al is het waar, dat een zeer groot gedeelte der mensen de Italiaanse of Spaanse taal machtig is, van de andere kant moet men toch ook bedenken, dat de meeste aanwezigen, die niet uit de Latijnse landen kwamen, deze talen niet meester zijn. Het zou ons inziens te wensen zijn, dat men hiermee rekening houdt, temeer omdat het Latijn, dat vrijwel allen kunnen verstaan, een aangewezen brug is om eenieder tevreden te stellen. Dit keer waren, alleen vanwege de taal, een



40-tal sprekers voor zeer velen niet te volgen.

Deze eerlijke opmerkingen dienen alleen om een mogelijk 4e internationaal thomistisch congres beter te doen slagen. Want van de kracht en de steun, die van dergelijke bijeenkomsten kan uitgaan, zijn wij overtuigd. Wie kunnen er meer samendenken dan zij, die de rustige zekerheid hebben van een eeuwig perspectief, die in hun eeuwige waarheid, geput uit de Eeuwige Oerbron van alle werkelijkheid, waarheid en goedheid alles kunnen toetsen, alles kunnen onderzoeken, en al het goede kunnen bewaren. God is altijd jong en op het voorhoofd van de Eeuwige staan geen rimpels. Op de basis van het eeuwig oude, maar daarom ook eeuwig jonge, kan men zich eeuwig vernieuwen en jong blijven.

Omdat het Thomisme de oorsprong zoekt van al wat is, omdat het zijn kracht put uit de eeuwige bronnen, kan het ook een oorspronkelijk antwoord geven op de grote mensenvragen onzer dagen, kan het 'audacter', met grote moed, alle nieuwe problemen tegemoet treden, kan het zich eeuwig verjongen en vernieuwen.

H. GEURTSEN.