Streven. Jaargang 3

[p. 202]

Brief uit New York

De noodlottige betekenis van President Trumans besluit van 1945 om de atoombom tegen Japan te gebruiken, begint nu pas voor de bevolking van de Verenigde Staten duidelijk te worden. Nadat President Truman in Januari mededeelde dat hij van plan was de waterstof-bom te laten vervaardigen, samen met de ontdekking - twee dagen later - dat Dr Claus Fuchs de diepste atoom-geheimen aan de Russen had verraden, hing er duidelijk iets van paniek in de lucht. Het schijnt dat de Amerikanen nu voor het eerst - hoewel met tegenzin - de onvermijdelijke verwikkelingen die atoomwapens meebrengen onder de ogen zien alsmede de noodzaak van internationale contrôle als een probleem dat onmiddellijk moet worden opgelost.

De atoom-geleerden zelf vormden vanaf het begin practisch de enige groep die de afschuwelijke mogelijkheden van haar ontdekkingen scheen te begrijpen. Een kort overzicht van hun pogen om de publieke opinie voor het grootste gedeelte voor te lichten en de uiteindelijke mislukking van deze poging kan misschien licht werpen op de huidige situatie.

In de naherfst van 1945 kwamen atoom-geleerden van Oak Ridge, Los Alamos, Chicago en New York bij elkaar tot vorming van de Federation of American Scientists, die afgevaardigden naar Washington zond. Vier prominente geleerden, die weliswaar beperkt waren in hun middelen, doch bezield met een ernstige bedoeling en grote ijver, begonnen eerste gegevens vrij te geven aan de pers.

Aanvankelijk hadden de geleerden de machtige oppositie te overwinnen van groepen als het leger, dat het terrein der atoom-energie voor zich zelf wilde reserveren als een exclusief gebied en die met eigen economische belangen, die de contrôle en ontwikkeling van atoom-energie liever van een publieke tot een private aangelegenheid maakten.

Doordat de geleerden echter belangeloosheid, openhartigheid en eenvoud aan de dag legden kregen zij spoedig actieve steun in Washington zowel van de politici als van de pers. De geleerden trachtten de nadruk te leggen op hun grondgedachte dat er geen werkelijk geheim betrokken was bij de atoom-gegevens, dat er geen werkelijke verdediging bestond tegen de atoombom en dat de mens een sociale en morele ontwikkeling moest ondergaan teneinde te leren leven met de krachten die hij ontketend heeft of anders te gronde te gaan.

In een jaar tijd waren deze ideeën door geschriften, films en redevoeringen wijd en zijd bekend gemaakt. In deze tijd ontstond de best-seller 'One world or None'. Het belangrijkste werk van de groep was misschien wel dat de McMahon Atomic Energy Act werd aangenomen, die de contrôle op atoom-energie liever door het gouvernement gewaarborgd zag dan door private genoodschappen of de militaire macht.

Niettegenstaande het aanvankelijke succes van de geleerden liepen hun pogingen langzaamaan uit op een mislukking.

De geleerden bleken de beledigingen en laster, die in het verwarde en onstuimige openbare leven in Amerika gewoon zijn niet te kunnen verdragen. Ze werden het onder elkaar oneens en verschilden van mening over de juiste methoden die gevolgd dienden te worden, en het publiek scheen meer vertrouwen te willen stellen in de beweringen van het leger dat een rijke voorraad atoombommen de beste bescherming bood voor de natie.

Generaal Leslie Groves b.v., oorspronkelijk hoofd van het Manhattan Project, verzekerde, tegen het deskundige getui-

[p. 203]

genis van alle geleerden in, heel minzaam dat de Russen onmogelijk de atoombom binnen twintig jaar konden vervaardigen.

De gewapende macht weigerde resoluut gehoor te geven aan de besliste verzekering der geleerden dat er geen werkelijke verdediging, noch voor de burgers, noch voor het leger, bestond tegen de atoombom en het Amerikaanse publiek, dat de voorkeur scheen te geven aan een antwoord dat hen in staat zou stellen om ongehinderd door te gaan met een leven van overvloed, bleef onverschillig.

Behalve door enkele geleerden individueel is er de laatste drie jaren bijna niets anders gedaan om de publieke belangstelling voor de problemen der atoom-contrôle, levendig te houden dan het oprichten van onderzoek- en voorlichtingscomité's in de grote centra van de Verenigde Staten onder invloed van David Lilienthal. Het doel van deze comité's was de plaatselijke publieke opinie te beïnvloeden door middel van pers, radio en scholen. Zij hebben echter opvallend weinig succes geboekt.

Een enquête die het laatste jaar in bijna 500 instellingen voor hoger onderwijs in Amerika werd gehouden bracht aan het licht dat in het merendeel der Amerikaanse Universiteiten de natuurwetenschappelijke kanten van de atoomenergie bijna de enige belangstelling genieten, terwijl de morele en sociale aspecten hoogstens als bijzaak beschouwd worden.

De groep die het meest geschokt is door de morele aspecten van de problemen is nog steeds die der geleerden zelf. Het is geen geheim dat velen van hen ernstige gewetenswroeging hebben om Bet gebruik dat van hun werk wordt gemaakt. Op zoek naar steun kwamen zij terecht bij philosophen en theologen. Tot nu toe hebben beiden een teleurstellende stilte bewaard.

Door de mededeling, dat de Russen de atoombom hebben en dat zij de Amerikanen waarschijnlijk voor zijn met de onderzoekingen op het gebied der waterstof-bom, staat het volk der Verenigde Staten tenslotte volkomen onvoorbereid voor de situatie, waarmee het nu geconfronteerd is.

Het lijkt of het volk een psychologische schok heeft gehad. Degenen die als representanten van de 'vrees' kunnen beschouwd worden zijn bezig om in naam van de nationale veiligheid maatregelen voor te stellen die een ernstige inbreuk betekenen op de traditionele waarborgen van de persoonlijke vrijheid in de Amerikaanse democratie.

Zegslieden van het leger, zoals generaal Eisenhower en generaal Bradley zeiden ons in recente speeches dat wij geen acht moesten slaan op de voorspellingen over atoom-verwoestingen en zij stelden ons op ons gemak met de verzekering dat zelfs als New York en een paar andere grote steden verwoest werden wij nog ieder conflict met Rusland konden winnen. De mannen van het State Department kondigden een nieuwe buitenlandse politiek aan van een geheel nieuwe structuur. De enige waarschuw wende stem op de achtergrond is die der geleerden. Gedurende de laatste maanden hebben geleerden als Einstein, Bethe en Oppenhelmer herhaald dat wij voor de verwoesting der aarde staan als wij ons niet onderwerpen aan een of andere vorm van internationale contrôle op de atoom-wapens. Geen van hen echter vertelt ons hoe we dit moeten bereiken. Misschien werd het laatste woord gezegd door Professor Harold Urey jn een recente radio-speech te Chicago, toen hij opmerkte dat hij meer en meer de indruk kreeg dat het enige antwoord gebed is.

*_**

Dat werken als Thomas Mertons 'Seven Storey Mountain' en Fulton Ourslers 'The Greatest Story Ever Told' steeds nog horen bij de best-sellers

[p. 204]

wijst op een toenemende brede belangstelling voor religieuze zaken in het hele land.

Ook het pas-verschenen boek 'I Leaped Over The Wall' van Monica Baldwin, dat beschreven werd als de keerzijde van Thomas Mertons verhaal, geniet in korte tijd grote belangstelling.

Een duidelijker teken van de publieke belangstelling voor religieuze zaken en een bewijs dat het meer betekent dan alleen nieuwsgierigheid, was het onverwacht grote succes van een Statue Project dat stond onder auspiciën van de Liturgical Arts Society in New York.

Meer dan twintig artisten kregen van de Liturgical Arts Society de opdracht beelden ten-toon-te-stellen die vanuit religieus oogpunt belangrijk waren. Hun werk, dat verleden jaar in New York werd tentoongesteld, werd enthousiast ontvangen en kreeg grote bekendheid, o.a. gunstige berichten in wijd-en-zijd bekende tijdschriften als Time en Life.

Het is voornamelijk de vrucht van dit Project dat het komende halfjaar tentoonstellingen van religieuze kunst gehouden zullen worden in centra als de Universiteit St. Thomas in Houston, Texas; in de Kunstacademie van Cranbrook in Michigan; in de Universiteit van Minnesota, in het Artcentre van Oklahoma; in de Newman-club van de Universiteit van Colorado, in het Museum van Dayton, Ohio en in het Columbusmuseum van Ohio. In al deze tentoonstellingen wordt de nadruk gelegd op de ontwikkeling van een inheemse religieuze kunst.

Een religieuze strijdvraag, die gevaarlijke afmetingen zou kunnen aannemen, werd nog versterkt door de alom-verspreide circulaire 'American Freedom and Catholic Power' van Paul Blanshard. Mr. Blanshards gedachte is dat de Katholieken, doordat zij de autoriteit van hun Bisschoppen aanvaarden, die op hun beurt weer onder Rome staan, gebonden zijn aan dubbele trouw, waarbij de trouw aan Rome primair is, en dat de sterkte van de Katholieke Kerk in Amerika een voortdurende bedreiging is van de traditionele Amerikaanse vrijheden, vooral van de leer over scheiding van Kerk en Staat. Mr. Blanshard beweert dat scheiding van Kerk en Staat betekent, dat alle waarden, zowel religieuze als civiele, volkomen ondergeschikt zijn aan de autoriteit van de Staat.

Ongelukkigerwijze heeft men dit geschilpunt vastgekoppeld aan de reeds delicate schoolkwestie en de strijdvraag of federale fondsen gebruikt moeten worden voor het verlenen van sociale diensten als schoolbussen en schoollunch aan de parochiescholen.

De beste verdediging van het Katholieke standpunt kwam uit de pen van Pater John Courtney Murray S.J. wiens kundigheid en reputatie waarborgen dat hij zowel in de wereld- als in de religieuze pers gehoord zal worden.

Mr. Blanshards gedachte echter is van grote invloed geweest op een bevolking, die toch al seculier ingesteld is, en de schadelijke uitwerking ervan, die slechts gedeeltelijk verzacht is door het werk van de Katholieke pers, zal zich zeker nog lang doen voelen.

DANIEL J. SULLIVAN

Fordham University

New York City.