Streven. Jaargang 3

[p. 627]

De Huwelijksband
door Dr H.v. Waesberghe S.J.

AAN de vruchten kent men de boom.

Als ik een mooie appel van de boom zie vallen, raap ik hem op. Aandachtig bekijk ik deze vrucht. Het is een levend wezen. Een kiem ligt opgevouwen in het zaad, diep verborgen in het vruchtvlees, dat zijn ouders hem meegaven voor de eerste moeilijke stappen op eigen levensweg.

Wie dit tracht te doorgronden, ziet vanzelf op naar de stam. Als ik te gast ben in een huisgezin met kinderen, glijdt zo ook mijn blik over de kinderen heen naar de ouders. En ik denk: het huwelijk is groter dan de gehuwden. Aan de vruchten kent men de boom.

* * *

Alle gehuwden, die zich op hun leven bezinnen, ervaren dat het huwelijk groter is dan zijzelf. Zij vinden er meer dan zij zelf hebben ingebracht. De moeder, die in verwachting is, weet tijdens de Advent zeer goed, dat zij iets van Maria heeft, en dat Maria op een bijzondere wijze aan haar kant staat. De vader in het gezin weet zeer goed, dat het geen toeval is dat God Vader is en hij ook.

Men bevroedt iets van een verband. Maar het is uiterst moeilijk dit onder woorden te brengen. Het is zo vaag, dat men niet weet hoe het te grijpen of te be-grijpen. Toch is het reeël.

Soms horen of lezen zij iets, waar dit op resonneert. Het gebeurt niet dikwijls. Ook met andere echtparen kunnen zij er niet over praten. Het is exclusief.

De priesters zijn ongehuwd. Juist daarom zijn zij in staat om de diepere gronden aan te voeren, zonder de intimiteit en exclusiviteit van het huwelijksleven te kwetsen. Zij kunnen vrijuit spreken, omdat zij er persoonlijk niet in betrokken zijn. Zij kunnen (zij moeten) Christus in het huwelijk brengen. Zijn persoon is er wel in betrokken.

* * *

Het huwelijk dateert vanaf de schepping. En Christus Jesus is daar persoonlijk in betrokken, want de schepping is Zijn werk. In ons huidig Christus-beeld staat Hij zo scherp voor ons als Mens en Verlosser getekend, dat zijn trekken als God en Schepper op de achtergrond

[p. 628]

dreigen te komen. Paulus echter zag schepping en verlossing, natuur en genade geheel in één hand: in Christus. Van Jesus Christus zegt hij:

'In Hem werd alles geschapen
Alles is geschapen door Hem en voor Hem
Hij is vóór alles
En alles bestaat in Hem' (Col. 1:16-17).

De dagelijkse Misliturgie herhaalt dit vijf maal in elke Mis.

In het veranderlijke gedeelte der Mis wordt het dikwijls gezegd, zo b.v. op Donderdag na Pasen, waar het graduale bidt: 'Christus is verrezen, die alles heeft geschapen. Alleluia'.

En in de litanie van O.L. Vrouw vinden wij hetzelfde terug, waar wij haar aanroepen als 'Moeder van de Schepper'.

Dat de Vader deelnam aan de schepping en in de vaders iets van Zichzelf neerlegde, betekent niet dat de Zoon er geen aandeel in had. Alle mensenkinderen hebben iets aparts meegekregen van de Zoon.

Daar Christus Schepper is, staat Hij aan de oorsprong van het huwelijk, dat - zoals de gehele schepping - van Hem uitgaat en tot Hem terugkeert. De band tussen man en vrouw, met alle echte natuurlijkheid, die daar in ligt, is Zijn persoonlijk werk.

* * *

Christus heeft de huwelijksband geschapen en toen dit stuk schepping door de zonde was bedorven, heeft Hij de band tussen man en vrouw hersteld: Hij heeft het huwelijk verlost.

Dit was zeer nodig. Niemand kan deze band verbreken, ook de zonde niet. Maar hij was wel veel losser geworden en liet veel speling toe. Zo was het in den beginne niet.

Christus-Verlosser heeft het huwelijk hersteld, niet alleen door de oorzaak weg te nemen, die ontbindend werkte, maar vooral door er een binding aan toe te voegen, die de natuurband versterkte. Hij heeft de sacramentele band der genade geweven door de natuurlijke band der schepping.

Sindsdien zijn man en vrouw in het christelijk huwelijk dubbel gebonden. En beide banden gaan terug op Hem.

Als Christus man en vrouw gebonden heeft in natuur en genade, dan zou men kunnen menen, dat Zijn aandeel in het huwelijk voltooid is en Hij zich verder verwijderen kan.

Bij vele dingen, die wij verbinden, is dit immers ook zo. Wij vinden zelfs een verbinding pas dan geslaagd, als onze aanwezigheid niet meer

[p. 629]

vereist wordt om de verbondenheid te doen voortduren. De chirurg hecht de wonde zo, dat het verband der delen zijn blijvende assistentie missen kan. En de ingenieur, die de oevers verbonden heeft door een brug, kan na voltooiing van het werk met zijn arbeiders naar huis gaan. Dit lijkt superieur werk.

Maar het is inferieur.

Het is vertrouwen op de krachten buiten ons om, maar Hij, in Wie alles bestaat, heeft niemand buiten Zich om het bestaan in stand te houden. Vandaar dat Hij zelf voortdurend de huwelijksband bindende houdt, zowel in natuur als in genade.

De natuurbrug, die deze twee oevers verbindt, zou instorten als Hij zich terugtrok. En de hechting-in genade, die Hij op de uitrafeling der band uitvoert, is en blijft aan Zijn persoon als Verlosser gebonden.

Met Sint Jan zeggen wij dit aan het einde der Mis:

'Alles is door Hem ontstaan
En zonder Hem is niets ontstaan.
In wat bestaat, is Hij het leven' (Joh. 1:3-4).

Deze zin, toegepast op het huwelijk luidt:

'In wat gebonden was, is Hij de binding'.

De liturgie van de bruidszegen in de huwelijksmis bedoelt hetzelfde met deze woorden: In Christo nubat, zij huwt in Christus.

* * *

Man en vrouw moeten hier niet licht over denken. Zij weten wel, dat er tussen hen iets gaande is dat machtiger is dan zij zelf. Maar zij onderschatten het, door te denken dat het 'iets' is. Er is niet 'iets', maar er is Iemand gaande tussen hen.

De band als werkstuk blijft verankerd in de persoon van de Schepper en Verlosser.

Jesus is de band van alle mensen, want 'waar twee of drie in Mijn naam verenigd zijn, daar ben ik in hun midden'.

Hij verbindt dus niet de gehuwden alleen, maar Hij verbindt hen wel apart op een zeer bijzondere wijze. Aan niemand bindt Hij de man zo, als aan zijn vrouw. Zelfs de band aan zijn moeder is andersoortig en minder hecht.

Wanneer wij een voorstelling zoeken van een band, die in en door een levende persoon wordt gelegd, dan kunnen wij ons voorlopig bepalen tot een plaatsing van Jesus achter man en vrouw, die zijn arm

[p. 630]

legt op zijn en haar schouder. Zijn arm is dan de band. Het sluitstuk van deze verbinding is Hijzelf. Vandaar dat de huwelijksband in zijn meest verborgen vezelen wordt versterkt door de H. Communie. Want man en vrouw zijn in Christus getrouwd.

* * *

De moeilijkheden van het huwelijksleven zijn zo talrijk en de verschillen tussen man en vrouw gaan zo diep, dat elk huwelijk uiteen zou vallen, als er geen band was, die sterker is dan zijzelf. Paulus heeft dit beseft en het huwelijk een 'groot geheim' genoemd. Hij voegde daar aan toe: 'Ik bedoel: in verhouding tot Christus en de Kerk' (Eph. 5:32).

Wat heeft hij daar precies mee bedoeld?

Leest men de passage der Ephesiërsbrief, die als epistel dient voor de huwelijksmis, dan is het duidelijk, dat Paulus een parallel trekt tussen man en vrouw enerzijds en Christus en de Kerk anderzijds.

Deze parallel wordt doorgaans verkeerd begrepen. Men denkt meestal, dat het steunpunt der vergelijking is de verhouding tussen man en vrouw. Vandaar uit trekt men in zijn gedachte twee vage lijnen naar Christus en de Kerk, die onduidelijk boven het vaste uitgangspunt zweven.

Deze opvatting keert de parallel van Paulus ondersteboven. Voor Paulus is de verhouding tussen Christus en de Kerk de basis der vergelijking en de verhouding man - vrouw is door parallellijnen daarvan afgeleid. De verhouding Christus - Kerk is het origineel: de verhouding man - vrouw is de copie. De bruidszegen aan het einde der huwelijksmis licht dit toe in een mooi gebed tot 'God, die in de echtelijke band de zegenrijke vereniging van Christus en de Kerk hebt afgebeeld'.

* * *

Er is geen groter troost voor de gehuwden denkbaar dan een reële visie op deze parallel van Paulus.

Met veel kunstwerken gaat het zo, dat wij eerst de copie zien en daarna pas het origineel. Zij, die pas getrouwd zijn, blijven nog in de copie steken. Zo ook zij, die zonder geestelijk leven trouwen. De anderen echter - zij worden talrijker - gaan langzamerhand de ware verhoudingen bevroeden.

Waarom dit zo troostrijk is?

Bij een menselijk kunstwerk kan de copie losgemaakt worden van het origineel. Als een bom valt op het eigenlijke beeld, springen de afgiet-

[p. 631]

sels elders ter wereld niet uit elkaar. Beeld en afgietsel zijn wel een ogenblik in elkaar geweest, maar daarna hebben ze elkaar niet meer nodig om te blijven bestaan.

Niet aldus echter bij het goddelijk werkstuk. Als Christus en de Kerk elkander wederkerig niet meer zouden beminnen, zouden alle huwelijksbanden knappen. Want de copie, die man en vrouw zijn, blijft altijd in Christus en de Kerk verbonden. Man en vrouw beelden zelf niets na en evenmin kunnen zij ophouden met nabeelden. Christus beeldt zijn liefde tot de Kerk voortdurend af in hen. En omdat niemand Hem hierin tegen kan houden is de huwelijksband onverbrekelijk. Het is er mee als met het beeld in de spiegel, waarvoor man en vrouw hand in hand gaan staan. Het spiegelbeeld heeft geen eigen bestaan. Het is zuiver ontleend. De weerspiegelde handdruk kan zich niet terugtrekken als man en vrouw elkaar de hand blijven geven. Het beeld in de spiegel kan ook niet blijven als man en vrouw zich terugtrekken. Zoals de handdruk van man en vrouw doorgaat in de spiegel, zo gaat de liefde tussen Christus en de Kerk door in man en vrouw.

Wij raken hier ook de diepste grond der monogamie. Omdat er maar één Christus is en één Kerk, kan er in het huwelijk slechts sprake zijn van één man en van één vrouw. Ook de protestanten voelen dit. Daarom hunkeren zij zo naar de Una Sancta.

Geldt dit voor elk huwelijk of alleen voor het christelijk huwelijk? M.a.w. is het nodig om Christus en de Kerk te kennen en in hen te leven, opdat de huwelijksband een afspiegeling zij?

Als men bedenkt, dat 'alles in Hem bestaat' zal het niet moeilijk vallen te concluderen, dat onwetendheid en onchristelijkheid niets aan het wezen van het huwelijk kunnen veranderen, evenmin als het spiegelbeeld iets kan veranderen aan de zich spiegelende persoon. De natuur der dingen is sterker dan wij. Er zijn echter doffe en heldere spiegels. De weergave kan vaag of duidelijk zijn. De enkele band van het natuur-huwelijk geeft slechts een mat beeld van hetgeen helderder wordt in het huwelijks-sacrament.

* * *

Zoals het voor man en vrouw troostrijk is om te gaan beseffen, dat in en door hen Christus en de Kerk elkander wederkerig liefhebben, zo is het ook troostrijk voor de priester om bij de huwelijkssluiting te zeggen: 'geeft elkaar de rechterhand'. Hij ziet dan voor zijn ogen afgebeeld hoe oprecht Christus de Kerk bemint. En hoe teer de liefde is der Kerk.

[p. 632]

De voorstelling van Christus als de levende huwelijksband moeten wij tenslotte vervolledigen op deze wijze: achter de man staat Christus; achter de vrouw de Kerk. En het onderschrift:

'Dit geheim is groot-
ik bedoel: in verhouding tot Christus en de Kerk'.

* * *

Wat hier geschreven staat, is slechts een verwoording van wat men lezen kan uit het huwelijk zoals het is: misère et grandeur. Waar de misère reeds zo overvloedig beklemtoond wordt, is er meer behoefte om de aandacht te vestigen op de grandeur.

Het huwelijk is groter dan de gehuwden.