Streven. Jaargang 2

Nederland

Na een tijd van informeel onderhandelen zijn te Batavia op 7 Mei de van Royen-Rum-statements, onder auspiciën van de U.N.C.I. ondertekend. De ene partij geeft de persoonlijke verzekering van Sukarno en Hatta, dat zij er op zullen aandringen bij de regering van de Republiek Indonesië om de guerilla te staken, samen te werken bij het herstel van vrede en handhaving van orde, en deel te nemen aan de Ronde-tafel-Conferentie. De andere partij, de Nederlandse Regering, laat de terugkeer van de Republikeinse Regering naar de residentie van Djogja toe, waar zij in vrijheid haar functies zal kunnen verrichten; in het gebied, dat vóór 19 December onder republikeins gezag stond, zal zij geen nieuwe negara's erkennen of vestigen. De Republiek zal in de V.S.I. een (deel)staat zijn, aan wie de helft van het aantal beschikbare zetels in het vertegenwoordigend lichaam wordt ingeruimd.

In de Tweede Kamer heeft Minister van Maarseveen over deze overeenkomst gezegd: 'De Nederlandse regering, die thans steunt op het vertrouwen, dat zij in de republikeinse leiders wil stellen, slaat daarmede de weg in, welke uitsluitend kan leiden tot een oplossing van het conflict.' Dat Nederland zich bij deze enig overgebleven uitweg ruim en breed op het internationale standpunt plaatst zodat, zoals nader bleek, deze stap de grootst mogelijke instemming heeft gevonden, door Amerika met verheugenis, door de Aziatische staten met gejuich, door de V.N. met goedkeuring is gadegeslagen, geeft haar dan ook de hoop, dat, zoals de conclusie van de Minister luidt: 'Deze internationale morele steun, die een imponerende indruk achterlaat, voor alle betrokkenen een spoorslag zal zijn, om de thans gesloten overeenkomst ook tot verwezenlijking te brengen'.

De voornaamste reactie op deze overeenkomst kwam van de kant van de H.V.K., Dr. Beel, die zijn ontslag aanbood, omdat hij bezwaren had tegen de vorm en de omvang van het herstel der republiek en tegen de verplichting om voorlopig verdere staatkundige vormgeving op Java en Sumatra te laten rusten. Bovendien ontbrak hem het geloof in de mogelijkheid deze nieuwe gedragslijn te realiseren. Deze ontslagaanvrage was een teleurstelling voor de regering. Zij had gehoopt, dat zij de H.V.K., die door zijn grote persoonlijke kwaliteiten in Indonesië en hier algemeen gezien en gerespecteerd is en wiens figuur er borg voor stond, dat de gevallen beslissing loyaal zou uitgevoerd worden, zou hebben kunnen behouden. Tot zijn opvolger werd

[p. 1085]

benoemd Dr. A. Lovink, die, als zijnde zonder politiek verleden, geacht werd de inzichten der regering te kunnen delen en uit te voeren.

Een verdere reactie kwam van de kant van de Sumatraanse leden van de B.F.O. Toen Dr. van Royen, alvorens de statements te ondertekenen, besprekingen voerde met de voorzitter, sultan Hamid II en de ondervoorzitter, Anak Agoeng, hadden zij uit naam van hun delegatie meegedeeld, dat zij geheel met het accoord instemden. Maar spoedig daarna zonden zij telegrammen aan de regering, waarin zij hun bezwaren uitten tegen bepaalde paragrafen van dit verdrag en zich bezorgd toonden dat een ernstige belemmering in de weg werd gelegd aan het federale streven op Sumatra. Minister van Maarseveen heeft hen echter gerustgesteld en bevestigd, dat de federale gedachte ten grondslag ligt aan de huidige overeenkomst en dat het zelfbeschikkingsrecht der Indonesische volken gehandhaafd blijft, zoals het aanvaard is in artikel 3 van de Linggadjati-overeenkomst.

Het meest in het oogspringende gevaar, dat uit deze overeenkomst zou kunnen dreigen, betreft mogelijke represailles jegens diegenen van de inheemse bevolking, zowel Chinezen als Indonesiërs, die waardevolle medewerking hebben verleend aan de Nederlandse militaire en civiele autoriteiten. Dr. van Royen heeft dan ook verklaard dat van Nederlandse zijde er op zal worden toegezien, dat geen represailles zullen worden genomen en tevens liet de regering bekend maken, dat 'ook voor hen, die menen, dat zij gevaar lopen op grond van met Nederlandse autoriteiten onderhouden betrekkingen, de mogelijkheid openblijft vóór het vertrek van de troepen te evacueren'. Juist in dit punt zal de U.N.C.I. haar taak moeten kennen.

Het gerucht, dat ook Generaal S. Spoor naar aanleiding van dit accoord zou aftreden, werd niet bewaarheid, maar zijn dood enige dagen later liet een zeer grote leegte open in de rangen der Nederlandse verantwoordelijke autoriteiten. Zijn verdiensten voor het vaderland blijven onbetwistbaar en vinden binnen de legerkringen de hoogste waardering.

1-6-49

K.J.D.