Streven. Jaargang 2

[p. 868]

Politiek Overzicht

Internationaal

VOOR de toekomstige internationale verhoudingen is wat zich in Maart 1949 heeft afgespeeld van diepe betekenis. De 17e Maart werd de tekst gepubliceerd van het N. Atlantisch Pact, dat op 4 April na de bekrachtiging der ondertekenaars, van kracht is geworden. De kern der deelnemende staten bestaat uit zeven leden der West-Europese Unie, Canada en de V. Staten, bij welke Noorwegen gehaast heeft zich aan te sluiten. Denemarken, Italië, Portugal en IJsland ontvingen een uitnodiging om het dozijn verbondenen vol te maken. Denemarken, dat, sinds de Scandinavische Unie, wegens de overhelling van Noorwegen tot het Atlantisch Pact en de handhaving van de neutraliteitsidee in Zweden, uiteen is gegaan, heeft, onder aandrang van zijn minister van buitenlandse zaken, Rasmussen, de uitnodiging aanvaard. Zweden, dat zich enerzijds onverschrokken toont in zijn antwoorden op de Sovjet-beschuldiging de Baltische vluchtelingen de terugkeer naar hun geboortestreek te verhinderen, blijft anderzijds beducht voor het lot van zijn oostelijke nabuur, Finland. Dit land, reeds afgeschreven door de V. St., kan zonder veel moeite een prooi van de Sovjet worden en dan zou Zweden open liggen voor een agressie. De aansluiting van Italië bij het Pact heeft meer moeite gekost. De talrijke communisten van Togliatti hebben zich met alle kracht geweerd om dit onheil te voorkomen. Een enig feit in de parlementaire geschiedenis van dit land was, dat de vertegenwoordiging meer dan 51 uur aan één stuk door filibuster en geweld der communisten werd opgehouden. Het mocht hun echter niet baten. Sforza, de minister van buitenlandse zaken, verkreeg met 342 tegen 170 stemmen machtiging naar Washington te vertrekken.

Ook Portugal trad toe, nadat het een vergeefse poging gedaan had door een beroep op de Iberische Unie, ook Franco in het Atlantisch Pact binnen te loodsen. Het is duidelijk, dat, zonder aansluiting met Spanje, West-Europa een groot lek vertoont en eveneens, dat de V. St. geen bezwaar hebben. Integendeel. Het zijn de Labour-regering van Engeland en de republikeinse van Frankrijk, die bezwaren maken tegen een opneming van Spanje, waar ze in oorlogstijd niet buiten kunnen. IJsland maakte geen bezwaren, tenzij, in overeenstemming met de andere aangeslotenen, dat het in vredestijd geen steunpunten door de V. St. laat bezetten.

Het doel van het Atlantisch Pact is om, in geval van agressie, zich gemeenschappelijk te verdedigen tot behoud van de beginselen van democratie, persoonlijke vrijheid en rechtsorde. Daartoe zullen de partijen, ieder voor zich en tezamen, zich op doelmatige wijze versterken. De kernbepaling van het Pact is artikel 5. Het luidt als volgt: 'Een gewapende aanval tegen een of meer van haar leden in Europa of Noord-Amerika zal als een aanval tegen haar allen worden beschouwd. Bijgevolg zal, indien zulk een gewapende aanval plaats vindt, ieder lid de aangevallen partij bijstaan in de uitoefening van het recht tot individuele of collectieve zelfverdediging door terstond op te treden op de wijze, die zij nodig oordeelt - met

[p. 869]

inbegrip van het gebruik van gewapende macht - om de veiligheid van het Noord-Atlantisch gebied te herstellen en te handhaven.' Het volgend artikel omschrijft de gebieden, waarop, zo zij aangevallen worden, het voorgaand artikel van toepassing is. Behalve het eigenlijk grondgebied in Europa en Noord-Amerika, wordt er toe gerekend: de Algerijnse departementen van Frankrijk, het bezette gebied in Duitsland en elders in Europa en zelfs de schepen en luchtvaartuigen, die zich in of buiten de omschreven gebieden bevinden.

Met de uitwerking van dit pact wordt een Raad belast, wiens eerste taak het moet zijn een defensie-comité op te richten. Om te beginnen is de duur van dit Pact op tien jaren gesteld, waarna het kan verlengd of opgezegd worden. Dit Pact spreekt duidelijke taal en heeft geen geheime clausules van node. Kon in 1914, toen keizer Wilhelm zijn agressie-oorlog begon, Duitsland nog twijfelen, of Engeland zou ingrijpen, en kon in 1940 Hitler nog menen, dat Amerika zich buiten de oorlog zou houden, thans is de aanvaller tijdig gewaarschuwd, dat hij te doen zal krijgen met het bijna onuitputtelijke potentieel van de V. Staten, waartegen hij, ook met bijstand van zijn satellietstaten, niet opgewassen kan zijn. Daarbij zal hij de onbetrouwbaarheid van Tito en van de Chinese communisten in de rekening moeten opnemen. Wanneer dan ook nog een Middelandsezee-pact en een Pacific-pact, waaraan gewerkt wordt, tot stand komt, is de Russische beer afdoende omsingeld om hem verdere rooftochten te beletten. Molotof had gespeculeerd op een spoedige val van het 'kapitalisme', maar deze reactie op zijn politiek heeft bewezen, hoezeer hij zich heeft vergist. In een 'volksdemocratie', zoals de Sovjet-Unie is, wordt willekeurig zonder opgave van redenen over de functionarissen beschikt. Het is echter geen te stoutmoedige veronderstelling, wanneer het ontslag van Molotof, als minister van buitenlandse zaken, in verband wordt gebracht met het geringe resultaat door hem bereikt. Dat Vysjinski, die, blijkens zijn verleden alle kanten uit kan, zijn opvolger werd en deze op zijn beurt door Gromyko werd vervangen, bewijst nog niet, dat Stalin de politiek in de lijn van Molotof zal voortzetten. Uiteraard blijft het doel, de wereldrevolutie, hetzelfde. De voorbereiding daartoe kan, meer onopvallend, voorlopig toevertrouwd worden aan de vijfde kolonne, in alle landen aanwezig. Op bevel van Moskou hebben de communisten bijna gelijktijdig in West-Europa verklaard, dat zij een inval van het Sovjet-leger in hun land eerder zullen steunen dan tegengaan. De meeste regeringen zijn zo 'democratisch', dat zij, althans openlijk, er niets tegen willen doen. Bevin wil geen martelaren maken, de Belgische vertegenwoordiging vindt deze communistische uiting slechts 'betreurenswaardig', in Nederland is geen sprake van uitsluiting uit overheidsfuncties en liggen de geheime stukken voor iedereen open. En in de V. Staten, die op hun manier jacht op communisten maken, kon een 'wereldcongres voor de vrede' worden gehouden, waarvan de bezoekers hoofdzakelijk kwamen uit de Sovjet en zijn satellietstaten, en de gelegenheid benutten te protesteren tegen het Pact, dat, volgens hun zeggen, de wereldvrede bedreigt.

Door de oostelijke mark in west-Berlijn te verbieden, hebben de geallieerden Berlijn economisch volkomen gesplitst. Voor vele Berlijners, die in het westen wonen en in de oostzone hun werkkring hebben, bracht deze

[p. 870]

maatregel grote bezwaren, maar de geallieerden konden niet anders meer, nadat alle mogelijkheden om het over een viermogendheden betaalmiddel eens te worden waren mislukt. De Sovjet-Unie die het nationalisme van Tito verfoeit, laat nu de Duitse communisten een campagne voeren, die onder de leuze van 'nationalisme' de Duitsers van de geallieerden moet vervreemden. De overdreven actie tegen de grenscorrecties is al een vingerwijzing in die richting.

Van 10-13 Maart is in den Haag een Benelux-conferentie gehouden, die ten doel had de onderlinge economische verhoudingen te bespreken en, voorzover mogelijk, te regelen. Een coördinatie op budgetair, fiscaal, financieel, monetair, agrarisch, sociaal en navigatie-gebied tussen de drie landen op korte termijn tot stand te brengen, was een ondernemen, dat, ook na de reeds voorafgaande voorbereidingen sinds het protocol van Chateau d'Ardennes van 8 Juni 1948, niet in drie dagen in kannen en kruiken kon zijn. Op vele punten is echter een dusdanige overeenstemming bereikt, dat op 1 Juli 1949 een 'Voor-Unie' in werking kan treden, die, naar men verwacht, een jaar later in een definitieve Unie kan worden omgezet.

In Frankrijk houdt zich het zwakke ministerie-Queuille langer op de been dan met de Franse parlementaire zede overeenkomt. Naar aanleiding van een motie van wantrouwen, ingediend door de Gaullisten en gesteund door de communisten, waarin de regering verzocht werd op korte termijn een einde te maken aan de oorlog in Vietnam en een overeenkomst aan te gaan met Ho Tsji Minh, de leider der onafhankelijke beweging (een geschil dat de V.R. voor het gemak ignoreert) verweet de communist Duclos het ministerie, dat het zich voorbereidde op een oorlog, dezelfde politiek volgde als Hitler en Frans bloed aan Amerikaanse millionairs verkocht. Deze woorden leidden onvermijdelijk tot een tumult, dat beëindigd werd met de verwerping dezer motie en een overwinning van de regering. Ook de kantonale verkiezingen op de twee laatste Zondagen van Maart gehouden boekten winst voor het regeringsblok, bestaande uit socialisten, radicaal-socialisten en volksrepublikeinen. Ofschoon de Gaulle met 389 zetels de sterkste partij bleek te zijn, waren de verenigde partijen hem met 1,181 verreweg de baas, terwijl de communisten met hun 37 zetels de achterhoede vormen. Het zou echter voorbarig zijn uit de afloop dezer verkiezingen een definitieve conclusie ten voor- of ten nadele van een der partijen, te trekken, omdat deze keer slechts de landelijke districten aan de beurt waren en de aanhang der communisten in de grote steden wordt gevonden.