Streven. Jaargang 2

Belgie

Terwijl de besprekingen die, mits een noodzakelijk geachte aanpassing van het programma aan de gewijzigde toestanden, tot de eenvoudige reconductie van de regering moesten leiden reeds ver waren gevorderd, werd de Heer Struye, Minister voor Justitie, geïnterpelleerd, over de omzetting bij wijze van genade, van de doodstraf tegen twee Rexistische politieknechten Boveroulle en Surin uitgesproken, in levenslange dwangarbeid.

De 2e kamer zetelde de 18e November onder de druk van de openbare opinie: een honderdtal vlaggen van verenigingen van oudstrijders, gewezen politieke gevangenen en weerstanders betrokken voor het Parlements-

[p. 417]

gebouw de wacht. In de openbare vergaderzaal kon men zien, dat het Linkse front eens te meer was hersteld; een deel van de socialisten, de communisten en voornamelijk de liberalen zagen in de interpellatie: 'een middel, om een regeringswijziging, die velen verlangen, maar die weinigen de moed hebben rechtstreeks uit te lokken, te zien tot stand komen' (De Nieuwe Gids, 18-11-1948). Het pakkend verweer van de Heer Struye, die zeer ontdaan bleek te zijn, en dienvolgens niet in optima forma was, doch vooral de uiterst behendige improvisatie van de Heer Spaak, die schitterend was naar de vorm, maar op het stuk van de publiekrechtelijke principes tamelijk zwak, bracht de socialisten een ogenblik aan het weifelen; zij deden hen evenwel het ingenomen standpunt niet verlaten: de vrees voor de opgejaagde openbare mening was te sterk. Door de onverwachte verklaring, dat hij zijn ontslag aan de Prins-Regent zou aanbieden, voorkwam de Heer Struye het votum van vertrouwen, opdat de latente tegenstelling tussen de meerderheidspartijen niet tot uiting zou komen. Aldus hoopte hij, de bestaande regeringscombinatie te redden en het land voor vervroegde verkiezingen te sparen. De volgende dag nam de gehele regering haar ontslag.

Dat een regering gevallen is, omdat doodstraffen niet werden uitgevoerd, biedt geen reden tot fierheid; dat een minister over individuele gevallen, niet over zijn politiek, werd geïnterpelleerd, verdient afkeuring; dat hij naar aanleiding van de uitoefening, niet van een gewoon grondwettelijk recht van de Koning, doch wel van een voorrecht van de Kroon, door het Parlement ter verantwoording werd geroepen, is een nieuwe aanslag op de nationale keure.

De regeringscrisis die daarop volgde was niet gemakkelijk te ontknopen. De B.S.P. speculeerde eens te meer op de behendigheid en het gezag van de Heer Spaak, om onredelijke eisen door de Volkspartij te laten inwilligen. Het is nochtans pas nadat de Socialisten, ten gevolge van de mislukking van de Heer Spaak als regeringsvormer (23-11-1948), rechtstreeks met de Christelijk-Socialen geconfronteerd waren, en de onbuigzaamheid van de Heer Buset zich met die van de Heer Eyskens had gemeten, dat de Heer Spaak opnieuw mocht te voorschijn komen (de 27-11-1948), om de leiding van de virtueel gevormde regering over te nemen.

De regeringsverklaring die de 30e November voor de 2e Kamer, en de 1e December voor de Senaat werd afgelegd, is door beide meerderheidspartijen koeltjes onthaald: zij is op dezelfde leest geschoeid als de regeringsverklaring van Maart 1947, waarvan zij ten slotte de aanpassing is aan de nieuwe omstandigheden. 'Nous préférons - zo lezen wij in “La Relève” van de 4-12-1948 - que ce gouvernement, assis à l'ombre des élections, ne s'attache pas à résoudre les gros problèmes. Nous serons satisfaits si, sans compromettre l'avenir, il pare au plus pressé; s'il parvient à éviter les troubles sociaux dont inévitablement le chômage sera accompagné.'

Dit neemt niet weg, dat twee grote politieke problemen in de regeringsverklaring worden vermeld, en dat de oprichting van studiecommissies wordt aangekondigd. Dit heeft voornamelijk, om niet te zeggen uitsluitend, een principiële waarde, die niet mag onderschat worden. Alwie de Heer Spaak in zijn verdediging van de regeringsverklaring heeft aangehoord zal hiermee instemmen. Aangaande de Koningskwestie heeft de Heer Spaak

[p. 418]

gezegd: 'De vraag werd gesteld of de Koning nog de Koning is. Natuurlijk is hij dat nog altijd ! De doctrine van de regering is in de brief van de Heer Struye uiteengezet. Indien de Koning niet meer de Koning was, zou er geen regent meer zijn.' (Beknopt verslag van de 30e November 1948). Wat betreft de onderwijskwestie heeft hij de volgende belangrijke verklaring afgelegd: 'Wij staan nog ver de ene van de andere... Ik meen nochtans dat we vorderen. Men moet zich niet vastklampen aan het status quo. De socialisten zijn er niet mee tevreden; de katholieken zijn er niet mee tevreden; welnu, Heren, laat me toe het U te zeggen: het onderwijs zelf heeft redenen om niet tevreden te zijn. Laten we dienvolgens het vraagstuk in studie nemen, zonder ons nochtans begoochelingen te maken...' (Beknopt verslag, loc. cit.). Maar hetgeen we over de repressie vernemen is bepaald slecht: dat de regering in deze aangelegenheid belooft: 'voeling te houden met de patriotische organisaties die de weerstand vertegenwoordigen', is een bestendiging van de aanslag door de interpellatie van de 18 November op de voorrechten van de Kroon gepleegd.

De belangrijkste voordelen die de Volkspartij bij het ondertekenen van het nieuw regeringspakt heeft behaald, moeten we nochtans buiten de regeringsverklaring zoeken: de twee superministeries, t.w. dat van Begroting en Economische Coordinatie, die de C.V.P.-ministers controleerden, zijn afgeschaft, hetgeen in de allereerste plaats aan Minister Eyskens te danken is. De contrôle van het Marshall-plan, waarvan de uitvoering reeds in handen van C.V.P.-ers berust, en die om redenen van gezag door de Socialisten werd opgeëist, werd evenwel aan de technicus Moens de Fernig toevertrouwd.

Indien de Christelijke opinie geen redenen heeft om zich zeer te verheugen, toch mag ze de periode die ons van de aanstaande verkiezingen scheidt met vertrouwen ingaan.

4-12-1948

A.V.S.