Streven. Jaargang 1

[p. 1154]

De UNO Commissie voor de Rechten van de Mens
door Robert A. Graham S.J.

Het werk van de Commissie der Verenigde Naties voor de Rechten van de Mens biedt aspecten van ongemeen belang, bijzonder geschikt voor de Katholieken over de gehele wereld. Volgens artikel 62 van het San Francisco Charter, mag de Economische en Sociale Raad 'van advies dienen met het oogmerk de eerbied voor en de inachtneming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheid van elkeen, te bevorderen'. Het aankweken van eerbied voor de rechten van de mens is onmiddellijk verbonden met het vraagstuk: de mens en zijn bestemming. Onder auspiciën van deze Raad zal de Commissie zich telkens en telkens weer de vraag kunnen stellen, wat de mens is en waarom zijn persoonlijkheid geëerbiedigd moet worden. Terecht is gezegd, dat van al de bemoeiïngen van de organisatie voor de wereldvrede, deze de grondslag van vrede en rechtvaardigheid in de wereld het meest benadert.

De Commissie voor de Rechten van de Mens bestaat uit achttien leden door de Economische en Sociale Raad gekozen voor perioden variërend van twee tot drie en vier jaar (België is gekozen tot 30 December 1950). Zij geniet de unieke positie van de enige Commissie te zijn, wier oprichting voorgeschreven was in het Charter zelf. Het onderhavige Artikel 68 geeft op nog al afwijkende wijze uitdrukking aan het resultaat van een groot debat gedurende de Conferentie van San Francisco over de betrekkelijke waarde van het program der rechten van de mens, dat opgesteld was voor de nieuwe organisatie. In het eerste concept-ontwerp, uitgewerkt te Dumbarton Oaks, was het bevorderen van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheid wel aangegeven als een ideaal, dat de wereldorganisatie moest begunstigen. Maar deze voorzieningen waren vaag en onsamenhangend. Te San Francisco drongen velen der gedelegeerden er op aan, dat het nakomen van de rechten van de mens een duidelijker en meer nadrukkelijke plaats in het Verdrag zou krijgen. Een grote invloed hadden de woorden van Veldmaarschalk Jan Christiaan Smuts, die bij het bespreken van de door hem opgestelde inleiding zei: 'Ik ben van mening, dat wij reeds op de voorpagina van dit document te kennen moeten geven dat dit een strijd is voor de menselijke persoonlijkheid, voor de ziel van de mens, en voor de fundamentele rechten, waarop onze beschaving is gebaseerd.' Tengevolge daarvan drukt het tegenwoordige Charter zijn bekommernis om de rechten van de mens niet alleen uit in de Inleiding, maar ook in de hoofdstukken over Doel en Beginselen, over de Algemene Vergadering, over de Economische en Sociale Raad en over de niet-autonome Gebiedsdelen. Om absoluut zeker te zijn begonnen tenslotte verschillende gedelegeerden aan te dringen op de oprichting van een speciale

[p. 1155]

commissie, belast met deze taak. Zij beschouwden dit onderwerp van zoveel belang, dat zij er niet voor voelden de oprichting van een commissie ter bevordering van de rechten van de mens over te laten aan het oordeel van een na hen komend lichaam. Zij vonden het een specifieke taak der Conferentie, dat deze met eigen gezag het bestaan van een speciale commissie voor de rechten van de mens zou bezegelen. Tenslotte hadden zij succes, ondanks belangrijke opwerpingen - op technische gronden - tegen de uitverkiezing van één bepaalde commissie boven mogelijk andere.

Op een persconferentie, die op dit besluit volgde, zei de voorzitter van de groep, die voor deze beslissing verantwoordelijk was, Sir Ramaswami Mudaliar, afgevaardigde van India, dat een commissie voor de rechten van de mens speciaal opgenomen moest worden in het Charter en de oprichting ervan verplichtend gesteld, omdat de gedelegeerden van mening waren, dat terwijl het over het algemeen niet verstandig was al te specifiek te zijn bij het uitstippelen van de plannen van enig orgaan in de Organisatie, het bevorderen van de rechten van de mens een probleem op zichzelf was. Feitelijk was het de grondslag voor alle overige commissies van de Economische en Sociale Raad.

Op deze wijze kwam het bewustzijn van het heilig karakter der menselijke persoonlijkheid, dat in de hoofden en harten der mensen gegroeid was in de dagen van beproeving vóór en gedurende de oorlog, tenslotte op constitutionele wijze tot uitdrukking in de na-oorlogse organisatie voor vrede en veiligheid. De Verenigde Naties hebben volgens de woorden van de Inleiding besloten 'opnieuw het geloof te vestigen in de fundamentele rechten van de mens, in de waardigheid en de waarde van de menselijke persoon, in de gelijke rechten van man en vrouw...'. De opstellers van het San Francisco Charter verkondigden hun geloof in de rechten van de mens niet alleen met woorden, maar gingen zo ver als ze maar enigszins konden om hun waarlijke bezorgdheid te laten zien om deze overtuiging in de daad om te zetten.

Hoewel het Verdrag melding maakte van het benoemen van een Commissie voor de Rechten van de Mens, werd geen enkele nadere bepaling gemaakt. Er werd niet gezegd, hoe de Commissie de eerbied voor en de inachtneming van deze rechten moest bevorderen. Ongetwijfeld leverde de ondervinding, opgedaan door de Minderheden Comité's van de Volkenbond zowel het precedent als de waarschuwing voor de Verenigde Naties. Enerzijds was het ten zeerste te wensen dat er een internationaal agentschap voor het beschermen der rechten van individu en groep zou bestaan; van de andere kant had de ondervinding, opgedaan door de Volkenbond, duidelijk aangetoond, hoe moeilijk het was in interne aangelegenheid der volken tussenbeide te komen, zelfs wanneer, zoals in het geval der Minderheden Comité's, dit recht van tussenkomst gebaseerd was op een officiële overeenkomst. Daarom was het geen fout van de opstellers van het San Francisco Charter, dat zij de Commissie voor de Rechten van de Mens niet begiftigde met de ruime macht toegekend in de na-oorlogse verdragen en overeenkomsten. Wat de Mogendheden te Versailles de Successie Staten in een verdrag konden opleggen, kon niet de gehele wereld worden opgelegd in een constitutionele overeenkomst.

Als resultaat van deze beschouwingen heeft de Commissie enige bepalin-

[p. 1156]

gen voor zichzelf vastgesteld. De volgende problemen moeten worden bestudeerd: a. een internationale grondwet; b. internationale verklaringen of overeenkomsten aangaande civiele vrijheid, vrijheid van inlichtingen, etc.; c. de bescherming der minderheden; d. onderscheidingen op grond van ras, sexe, taal of godsdienst. Een sub-commissie werd ingesteld voor de Vrijheid van Inlichtingen en van de Pers, en een sub-commissie om discriminatie van Minderheden te voorkomen en om hen te beschermen. Een sub-commissie voor de Rechtspositie der Vrouw is gewijzigd in een Commissie op zich, en werkt dus onafhankelijk van de Commissie voor de Rechten van de Mens.

De meest belangrijke en spoedeisende taak van de Commissie, vanuit het oogpunt van algemeen katholiek belang, is het uitwerken van een internationale grondwet. Lang voor de oorlog reeds groeide de idee, dat er een internationale bescherming moest bestaan van alle fundamentele menselijke rechten in alle landen. Dit is slechts ten dele bereikt, en dan nog op onbevredigende wijze, door de minderheden-verdragen. Niet alleen dat deze verdragen slechts enkele staten bonden, maar ze besloegen niet het gehele veld der persoonlijke rechten. Een algemene grondwet, naar men meende, zou kunnen worden opgesteld en misschien verwerkt in de grondwet van elk land om naleving te garanderen. De San Francisco Conferentie over Internationale Organisatie verwierp als voorbarig het voorstel, dat het Charter zulk een formele verklaring zou bevatten aangaande de rechten van de mens. In dit opzicht waren zij waarschijnlijk goed ingelicht, daar de ondervinding sindsdien heeft aangetoond, hoe moeilijk het opstellen van een algemene tekst betreffende de menselijke vrijheid is.

Een der eerste kwesties, die de Commissie onder ogen moest zien, zo gauw zij klaar was om haar werkzaamheden te beginnen, was of zij al dan niet een poging moest doen om in gemeenschappelijk overleg met de Sovjet Unie te treden. Vanzelfsprekend voelde de Commissie, dat zij moest pogen de actie aanvaardbaar te maken voor de Sovjet opvattingen. Maar de ondervinding zowel binnen als buiten de UNO heeft reeds sterk de wenselijkheid verminderd om belangrijke concessies te doen aan het Sovjet standpunt. Weliswaar deed de USSR alsof zij belangstelling had in de rechten van de mens. Te San Francisco maakte zij geen grote bezwaren tegen een speciaal programma voor de rechten van de mens. Mr. Molotov wees erop, dat de Sovjet-staatsregeling in menig opzicht in de rechten van de mens voorziet. Doch botsingen, die reeds in de Algemene Vergadering plaats vonden over de kwestie van gedwongen repatriëring naar de Sovjet Unie van politieke andersdenkenden, of de kwestie van vrijheid van drukpers, hebben reeds de kloof tussen de Sovjet en de Westerse opvattingen omtrent vrijheid aangetoond.

De idee der internationale bescherming van de rechten van de mens wekt wantrouwen op bij nationale staten. Waarom moet de naleving en de eerbiediging van de rechten van de mens een bemoeienis zijn van internationale aard, indien de staten niet soms of ook wel eens regelmatig die rechten overtreden? Maar de Sovjet Unie kan niet toegeven dat haar regering somtijds in gebreke blijft. De eerste plicht van een Sovjet burger is de Staat. Daartegenover kan de Staat hem alles verschaffen wat hij

[p. 1157]

nodig heeft. Er is geen plaats voor een vergissing of fout aan de zijde van de Staat of van verzet aan de zijde van de burger. Dit standpunt, waarop het Sovjet regiem is gebaseerd, kwam tot uitdrukking in de Commissie zelf reeds in de eerste weken van haar bestaan. De kwestie kwam nl. ter sprake of er nationale commissies voor de rechten van de mens moesten worden samengesteld, die de Commissie rapport zouden uitbrengen over het al of niet inachtnemen van de standaard der menselijke waardigheid in eigen land. Toen Mevr. Eleanor Roosevelt, de vertegenwoordigster der Verenigde Staten, dit voorstel ondersteunde, merkte zij op, dat het niet goed is zulke dingen geheel aan de willekeur van regeringsambtenaren over te laten. In vele landen is immers het volk zijn regering ver vooruit in het verlangen om de menselijke vrijheid te bevorderen. In het begin onthield de Sovjet vertegenwoordiger zich van elke steun bij het goedkeuren van welke werkzaamheid der UNO ook, die niet langs officiële weg tot stand was gekomen. Maar de volgende dag trok hij zijn bezwaren in, en bracht in herinnering, wat Mevr. Roosevelt had gezegd. Klaarblijkelijk betrof dit voorstel de Sovjet Unie in het geheel niet, aangezien de regering er niet bij het volk ten achter blijft in dit opzicht. En, had hij eraan kunnen toevoegen, de reden is dat alleen het regiem zelf beslist wat goed is voor het volk en wat niet.

De Sovjet Unie heeft zichzelf in discrediet gebracht over de gehele wereld, in de ogen van alle ware voorstanders der vrijheid. Daarom is het niet waarschijnlijk, dat zij een verkeerde invloed op de ideeën van de Commissie voor de Rechten van de Mens zal hebben bij het opstellen van de acte van fundamentele vrijheden. De Sovjet Unie is de Commissie integendeel eerder van dienst geweest bij haar werkzaamheden, door duidelijk te kennen te geven, waartegen de acte moet vechten. Het werkelijke gevaar voor het succes der Commissie, uit katholiek oogpunt bezien, komt uit de boezem van de Westerse wereld. Vele kringen, die bekend zijn om hun vijandige houding tegenover alles wat door de kerk gesteund wordt, hebben een ongewone belangstelling getoond voor het werk van de Commissie voor de Rechten van de Mens. Over de gehele wereld zijn er nu Katholieken nodig, die zich laten horen om zodoende de ware opvatting over de mens en zijn eeuwigheidsbestemming als kind van God, gemaakt naar Zijn beeld en verlost door het kostbaar Bloed van Christus, weerglans te doen vinden in het document, dat nu wordt opgemaakt onder de auspiciën van de Verenigde Naties. Deze taak geldt zowel de theoloog als de rechtsgeleerde, de practische zakenman niet minder dan de intellectueel, de historicus, de sociologist en de letterkundige.

Reeds heeft de National Catholic Welfare Conference van de Bisschoppen der Verenigde Staten in Februari 1947 een 'Verklaring der Rechten' aan de Commissie aangeboden. Voor zover het specifiek menselijke rechten betreft, behandelt het eerste deel de rechten van ieder mens op zichzelf; het tweede die van de familie.

Plaatsgebrek verhindert helaas een gedetailleerde bespreking van de inhoud dezer acte of van andere die door regeringen of privé-groepen zijn voorgesteld. De meeste der opgestelde verdragen bevatten veel dat katholieken warm kunnen aanbevelen en weinig dat door hen verworpen zal worden. Wat bekommernis wekt is veeleer hetgeen niet gezegd wordt, alsmede

[p. 1158]

de gehele opzet van het document. Men moge in overweging nemen, dat iedere voorgestelde verklaring omtrent de rechten van de mens met goed gevolg beoordeeld kan worden vanuit drie verschillende gezichtspunten: 1. Uit welke bron deze rechten voortvloeien; als zij niet uit God, de Oorsprong van alle rechten, voortkomen, komen zij dan tenminste voort uit de geestelijke en godsdienstige natuur van de mens? 2. Het voorwerp van deze rechten. Heeft dit verdrag betrekking op alle personen, dus inclusief de ongeborenen, zodat er geen grondige vermindering van rechten is om redenen van physieke of psychische aard? 3. Het doel van deze rechten. Behelst dit verdrag de morele verplichtingen van de menselijke persoonlijkheid, erkent het dus de verplichtingen en de trouw aan de familie, aan het geloof en aan zichzelf? Erkent het, dat in bepaalde gevallen deze verplichtingen, deze trouw, zelfs de trouw aan de Staat kan verdringen? Doet het verdrag dus over het geheel genomen beslist de weegschaal overslaan ten gunste van die instellingen, zoals familie en godsdienst, welke rechtstreeks en om haarzelf wil de voorkeur geven aan de menselijke persoonlijkheid?

Het zou verkeerd zijn, indien katholieken onnodig gewicht zouden hechten aan een of andere speciale formule. Van veel meer gewicht is, dat het hele document, en niet een deel ervan, de hoogst mogelijke opvatting van de menselijke waardigheid weergeeft. Deze verklaring zal een politiek document worden. Men moet er dus niet zoeken naar theologische nauwkeurigheid. Toch kan men tenminste verwachten en verlangen, dat de verklaring voortkomt uit oprechte eerbied voor de heiligheid van de menselijke persoonlijkheid, ook al zijn regeringen en politici als zodanig niet in staat een specifieke reden voor deze heiligheid aan te duiden. De katholieken kunnen daartoe het hunne bijdragen door het licht der Christelijke Openbaring te werpen op elk stadium van de besprekingen en debatten.

Het opstellen van een internationaal rechtsverdrag maakt vele phases door. Die taak kan verdeeld en onderverdeeld worden. Het kan blijken, dat verklaringen en manifesten, die hoofdzakelijk verplichten op morele gronden, noodzakelijk zijn, voordat overeenkomsten tot stand komen, die wettelijk bindend zijn. Zelfs kan het blijken dat een manifest moeilijk door alle Verenigde Naties kan worden aangenomen. Intussen levert het debat over het opstellen een onvergelijkelijke kans om de katholieke geloofswaarheden omtrent de mens en zijn bestemming in te prenten aan een wereld, die tot luisteren bereid is. We moeten ons niet slagvaardig opstellen, daar waar niet te vechten valt, noch nieuwe aanvalswegen verwaarlozen, waar zij zich voordoen; en we moeten met even grote ijver naar bondgenoten zoeken als oude vijanden herkennen. De crisis van deze tijden heeft de mensen voor nieuwe gedachten toegankelijk gemaakt. Zij zullen luisteren als wij slechts spreken. De Commissie voor de Rechten van de Mens opent de weg naar de Areopagus.