Streven. Jaargang 1

Publiciteits-Congres in Duitsland

De ruïnes van Keulen, dat door een 2000 bombardementen werd omgeploegd, eindigen pas waar de stad eindigt. Urenlang kan men ronddwalen door deze puinwoestijn zonder een bewoonbaar huis te ontmoeten. Maar daarboven uit rijst de dom, wel niet onbeschadigd - 13 bommen explodeerden in haar immense gothische ruimten - maar zij staat er, en men werkt er hard om voor de 15^e Augustus van dit jaar, bij het zevende eeuwfeest van haar bouw, de dom weer onder dak en de ramen weer in het glas te hebben. Hoopvol teken, dat Duitsland de weg moge wijzen: materiële opbouw door bezieling, die uitgaat van de Kerk; zij alleen immers kan het werk vruchtbaar maken en hoop geven tegen alle hoop in.

Zo kwamen ook een 100-tal katholieke journalisten uit West-Europa begin Mei bijeen te Walberberg, een dorpje buiten Keulen, in het bekende klooster der paters Dominicanen - reeds lang een centrum van katholieke en sociale actie. Er waren vertegenwoordigers van Frankrijk, Engeland, Amerika, Zwitserland, Oostenrijk, België en Nederland. Uit de Oost-zone van Duitsland natuurlijk niet; die is menselijk gezien verloren en een satanisch despotisme past er methodes toe, waarbij Nazi-Duitsland zachtzinnig te noemen is. Wel waren er enkelen uit de geallieerde sectoren van Berlijn. De democratische vrijheid der USSR is echter van dien aard, dat een Berlijner het niet zal wagen vrij-uit te spreken, ook al woont hij in de Brits-Amerikaanse sector van de stad. De ruim 4000 'vermisten' van de laatste tijd uit die zone spreken in hun zwijgen een te duidelijke taal. Dat echter Katholiek Duitsland er in slaagde een internationaal congres, zij het ook op bescheiden wijze, bij elkaar te roepen, is een even hoopvol teken als de dom, die hersteld wordt.

Toch late de lezer zich niet misleiden door deze 'hoopvolle tekenen'. Men is al zeer blij, wanneer een doodzieke een paar uur rustig slaapt, iets dat een gezonde mens

[p. 1097]

iedere nacht acht uur doet. Want Duitsland is doodziek. Innerlijk verwoest en verscheurd, bezet door de vier grootmachten, wanneer u tenminste aan Frankrijk dit erepraedicaat wilt toekennen, staat Duitsland totaal geïsoleerd, onwetend wat er elders groeit, zoals men elders niets weet vanwat er in Duitsland gaande is.

Misschien is daarom de politiek der bezettende mogendheden, die Duitsland zo formidabel isoleren, geheel averechts. Trouwens hoe kan er van 'heropvoeding' sprake zijn, - hatelijk woord in de oren van een Duitser, die bijvoorbeeld van zijn Sowjet-bezetters nog wat anders ervaart dan vroeger in zijn eigen land - wanneer ieder der bezettende mogendheden zijn eigen wegen gaat om het volk sociaal, cultureel en politiek te herscholen?

De ervaringen, die men opdeed door persoonlijk contact, maakten dit wel duidelijk. Wij geven deze echter met enige reserve, want de visa worden zo karig toegemeten, dat men geen kans krijgt, persoonlijk veel te verifiëren. De Fransen dringen hun cultuur op; men hoeft er de typografisch uitstekend verzorgde tijdschriften uit de Franse zone slechts op na te slaan. Zij dulden ook weinig critiek of vrije meningsuiting, iets wat volgens een der resoluties van het pas gehouden Haagse congres van federalisten, wezenlijk en als conditio sine qua non, behoort bij een democratie. De vorige zomer stuurden zij vele Franse kinderen op vacantie in het bezette gebied, en gaven hun uitstekend te eten. Het is natuurlijk nobel zoveel voor de jeugd te doen, maar waar de eigen bevolking der streek honger leed, kon dit niet nalaten een reactie op te roepen, zoals die bij ons opkwam onder de Duitse bezetting. Zijn de Fransen misschien bij de Duitsers in de leer geweest? Niet voor niets worden zij de 'Russen van de westelijke Zones' genoemd...

De Amerikanen en de Engelsen zijn te grote democratieën om bevreesd te zijn voor critiek; men kan bij hen vrijelijk zijn mening zeggen. Het haalt echter niet veel uit. De. Amerikanen voeren bijvoorbeeld in hun zone een type van Amerikaans onderwijssysteem in, en het is minstens twijfelachtig of zelfs de mogelijkheid bestaat, dat dit zal passen in een volk met zo andere geestesgesteldheid en cultuur. De Engelsen schijnen vooral veel te verwachten van het socialisme. In hun zone wordt die richting tenminste irriterend bevoordeeld en geholpen. En wat te zeggen van de Russische zone? Dat is de nachtmerrie voor haast iedere Duitser. Met niets ontziend radicalisme - men schat het. aantal gedeporteerden uit het Oosten reeds op tenminste zeven millioen, afgezien van de gruwelijke concentratiekampen en de tienduizenden vermoorden - en met een prima georganiseerd propaganda-apparaat. wordt Oost-Duitsland versovjettiseerd, waarbij honger en vrees als chantagemiddel gehanteerd worden. Bovendien overstromen de Russen de rest van Duitsland met een niet te stelpen vloed van communistische publiciteit, want involge van een bepaling, dat de vier zones drukwerken vrij naar elkaar toe mogen sturen, en alleen Rusland papier genoeg heeft, is van wat de kiosken bieden een groot deel communistisch.

Deze nachtmerrie van het communisme is wellicht de grootste stimulans, die Katholiek en Protestant samenbrengt om één front te vormen. Typerend was dan ook op het congres de tendenz om 'Christelijke'

[p. 1098]

bladen te stichten, niet zuiver katholiek, en grote, die het hele land bestrijken, in plaats van de 608 tamelijk kleine katholieke dagbladen, die Duitsland voor 1933 bezat. Op de 72^e Duitse Katholiekendag, die van 2 tot 5 September te Mainz gehouden wordt, zullen naar men verwacht, grote beslisingen vallen, ook op journalistiek gebied. Deze 72^e Duitse Katholiekendag is weer een van de weinige tekenen van opleving en het programma is uitstekend. Het grondthema zal zijn 'Christus in de nood van onze tijd'. Om enkele onderwerpen te noemen, die dan besproken zullen worden: De religieuze en zedelijke toestand en de taak der Duitse katholieken; De levende God; De mens in de noden van het leven; De Christelijke verbondenheid onder de volkeren. In verschillende sectievergaderingen worden behandeld: zielzorg in het t.w. Duitsland; sociale problemen; de strijd tegen de ellende; huwelijks- en familieleven; radio en film, etc. Ook Z.H. de Paus zal een rede uitspreken door de radio.

Vele vooraanstaande katholieke buitenlanders zijn er uitgenodigd; men zoekt ook hier vol passie weer contact met het buitenland.

De moeilijkheden zijn echter ontstellend. De groep jonge mannen van 20 tot 35 jaar, die normaal de steunpilaren zijn van katholieke en sociale actie, ontbreekt practisch. De jeugd, die in de steden niets dan ruïnes ziet en voor een groot deel leeft van zwarthandel en stelen, is apathisch; men schat dat 85% der bevolking zonder enig bezit is, verpauperd. Het gevaar van de massamens is daardoor groter dan ooit, en geen wonder, dat Prof. A. Dovivak uit Berlijn - welk een zeldzaam begaafd spreker is deze katholieke publicist! - in zijn grootse voordracht de journalisten bezwoer te strijden tegen het collectivisme, tegen de massamens, en vóór de waarde van de persoonlijkheid.

Persoonlijk initiatief wordt echter gesmoord door gebrek aan de meest eenvoudige hulpmiddelen en een oneindig gecompliceerde bureaucratie. De woningnood met zijn ellendige demoralisatie is fantastisch: in Keulen wonen 550.000 mensen, dit is haast 75% der vroegere bevolking, in ternauwernood 15% der vroegere woonruimte. Bovendien overstromen millioenen vluchtelingen uit de Oostzone het platte land. Geen wonder, dat de knappe redevoering van Professor Max Müller 'Existenzphilosophie im geistigen Leben der Gegenwart' zo enthousiast ontvangen werd. Is de existentiephilosophie niet de philosophie der wanhopigen en ontgoochelden?

Dat de dag waarop 'Katholizismus und Sozialismus' werd behandeld, het hoogtepunt vormde, valt niet te verwonderen. Beide sprekers waren uitstekend. Pater Oswald von Nell-Breuning S.J. behandelde het thema volgens de beginselen van Quadragesimo Anno, magistraal en glashelder. 'Samenwerking met socialisme, dat op Marxistische beginselen steunt van klassenstrijd en aanranding van het eigendomsrecht, is voor ons uitgesloten. De situatie wordt echter geheel anders wanneer het socialisme evolueert en zijn oude princiepen prijsgeeft.' De tweede spreker, Pater Laurentius Siemer O.P. behandelde het thema met een onstuimig hart en midden in de realiteit, met een grote nadruk op de taak van de kerk en de katholiek.

Dat de geweldige nood de aandacht captiveert en de goeden stuwt naar daden, is niet te verwonderen. Toch lijkt voor deze chaos geen goede ordening, voor dit doodzieke Duits-

[p. 1099]

land geen genezing en nieuw leven mogelijk, als niet geput wordt uit Christus en Zijn Bruid, de hiërarchische Kerk, enige bron van eeuwig leven en van heilige ordening.

Daarom is dit de hachelijke vraag: ziet Katholiek Duitsland dat voldoende in? Het is niet genoeg zich aaneen te sluiten. Dat kunnen de heidenen ook. Het is noodzakelijk dat zij zo vol zijn van Christus en Zijn Bruid, dat deze volheid hun werk doordringt; en niet alleen het hunne, maar ook dat van de ongelovige volksgenoten. Slechts immense offerzin en waarachtige geest van gebed zullen het vermogen, zoals Gertrud von Le Fort het prachtig uitbeeldt in haar laatste roman: 'Der Kranz der Engel'.

Materieel is er enige hulp, vooral uit het katholieke Amerika, dat jaarlijks millioenen pakketten stuurt. De christelijke liefde echter mag ook hier niet de geestelijke steun vergeten voor het te laat is. Was de laatste stemming in Italië niet een duidelijk vermaan, dat onze activiteit, propaganda en organisatie tegen chaos en communisme pas vruchten afwerpen, wanneer zij gedragen en verheven worden door de geestelijke kracht van offer en gebed? Niet, dat deze beschouwingswijze een toversleutel is voor de oplossing van alle moeilijkheden. Het is ook dan nog lang niet klaar - zeker in Duitsland niet - hoe de verhoudingen liggen tussen Kerk en Maatschappij, en tussen priester en leek. Hoe brandend deze vraagstukken ook zijn, de katholiek kan niet vruchtbaar voor de Kerk werken als hij zich zou stellen buiten de hiërarchie, of als in zijn ijver de kinderlijke liefde voor de Kerk verloren gaat.

Dit is de onheilspellende maar nuttige les, welke de Nederlandse dele- gatie op dit eerste katholieke journalistencongres in het na-oorlogse Duitsland - zo prima georganiseerd en interessant van stof - mee terugnam naar het veilige vaderland.

Ch.N.