Streven. Jaargang 1

Het Vermeyien-Fonds.

De Redactie ontving van den Heer Jan Boon het volgend schrijven als terechtzetting op de bijdrage over 'Het Vermeylenfonds en de Vlaamse Beweging' in het Juni-nummer van dit tijdschrift door E.P. Janssen gepubliceerd. We delen het graag aan onze lezers mee samen met een kort naschrift van E.P. Janssen.

Mag ik even het woord vragen voor een poging tot verwijdering van misverstanden die kunnen ontstaan door de publicatie in uw Aprilnummer van de beschouwingen van Z.E.P. Em. Janssen over het Vermeylen-Fonds en de Vlaamse beweging?

Deze beschouwingen vloeien voort uit de onbekendheid met de ware toestanden in het Vlaamse land of uit een oppervlakkige, of misschien te vluchtige, lezing van de verslagen gepubliceerd over de enquête en de

[p. 994]

studiedag van het Vermeylenfonds gewijd aan de huidige stand van de Vlaamse beweging. Het Vermeylen-Fonds is immers nooit opgericht als een socialistische organisatie en zijn actie heeft in geen enkel opzicht ooit een ander karakter vertoond dan dit van een instelling van cultuurijveraars, die de handen ineenleggen om tesamen op een welomlijnd en beperkt gebied een en ander te verwezenlijken, in de hoofdstad en elders, dat strekt tot de vrije ontplooiing van het Vlaamse volkswezen, en tot het herstel van het gevoel van eigenwaarde, en van de waardigheid kortweg bij ons volk. In de gothische zaal van het Brussels Stadhuis werd op Zondag, 25 November 1945 een huldebetoon aan August Vermeylen op touw gezet en op die dag hebben katholieke, socialistische en andere vrijzinnige vrienden en bewonderaars van deze Vlaamse intellectueel, een fonds opgericht onder de vorm van een vereniging zonder winstoogmerk, dat Vermeylen's naam zou dragen als een schone vlag voor een onderneming, die beoogde de Vlaamse beweging op een hoog Europees en algemeen menselijk plan te tillen. Er werd duidelijk verklaard, dat het Vermeylen-Fonds niet op het werkveld van het Davidsfonds zou treden evenmin als op dit van het Willems-fonds. Voorname Davidsfondsers behoorden mede tot de stichters. Even duidelijk werd verklaard, dat het Vermeylen-Fonds geen socialistisch programma zou nastreven. De socialistische evenknie van het Davids-fonds, alle verhoudingen in acht genomen, is de Centrale voor Volksopvoeding en het Instituut Emile Van de Velde. Onder de stichtende leden van het Vermeylen-Fonds komen personaliteiten voor uit alle kringen van het Vlaamse geestesleven en de katholieken zijn, geloof ik, flink vertegenwoordigd met o.a. Dr. Cyriel De Baere, Prof. Dr. Edg. De Bruyne, Maurice Gilliams, Prof. Dr. Louis Lebeer, Maurits Van de Moortele, Maurice Roelants, Stijn Streuvels, e.a.

Benevens de inrichting, of deelneming aan manifestaties, waarop Vermeylen en zijn kring onder een of meer van zijn veelvuldige facetten worden belicht of gehuldigd, en de uitgaven en heruitgaven van werken van en over Vermeylen en zijn kring, en de samenwerking met verwante genootschappen, heeft het fonds zich voorgenomen: de dienst van de schoonheid en de bevordering van de beoefening der kunstgeschiedenis, de verruiming van de Vlaamse gedachten tot de hoogvlakte van het internationale geestelijke leven, verder de liefde voor de gedachte van vrijheid en maatschappelijke rechtvaardigheid, de verheffing van ons volk naar een toekomst van nieuwe grootheid in de sfeer van de droom uit 'Een Jeugd' en uit 'De wandelende Jood': 'Mijn vriend, wij zullen dit land schoner maken'.

De enquête van het Vermeylen-Fonds over de Vlaamse beweging, de Vlaamse studiedag te Brussel, de wederoprichting van de vereniging voor algemeen beschaafd Nederlands, de eerste werkzaamheden der Vlaamse commissies voor het Brusselse en het Limburgse vraagstuk, zijn de eerste vruchten van een gelukkig contact onder de Vlamingen, waarbij tenvolle de zelfstandigheid en de eigen grote taak van de bestaande katholieke Vlaamse cultuurorganisaties werden geëerbiedigd. De katholieken die bezorgd zijn om de vrijheid en de opvaart van hun volk hebben in

[p. 995]

het Vermeylen-Fonds die gewetensvolle politique de présence gevoerd, die ook bij de Vereniging van Vlaamse letterkundigen, het Vlaamse Pen Club-centrum, de Vlaamse Club voor kunsten en wetenschappen, het Comité tot bevordering van het Vlaamse leven in de hoofdstad, het Vlaams Economisch verbond, de Vlaamse Toeristenbond, in zovele opzichten voortreffelijke uitslagen heeft opgeleverd. Het is een katholiek van onze tijd niet meer toegelaten, in het uitgroeiend Vlaams leven evenmin als elders, zich af te zonderen.

E.P. Janssen begaat een ernstige vergissing, te wijten aan een vluchtige lezing van de drie gepubliceerde brochures, waar hij het voorstelt alsof de uitlatingen van de heer Gerlo op de Vlaamse studiedag van het Vermeylenfonds kenschetsend zouden zijn voor de toon en de oriëntatie van deze organisatie. De h. Gerlo was iemand die als opponent het woord heeft gevraagd gedurende het vrij debat, dat volgde op de referaten, hij is er opgetreden als communist en is genoegzaam bekend als hoofdredacteur van 'De Rode Vaan' (communistisch) en van 'Front'. Zijn meningen heeft hij duidelijk verdedigd niet alleen als debater op de studiedag maar ook in de organen waarover hij beschikt. Ik mag wel beroep doen op het rechtvaardigheidsgevoel en opmerken, dat zijn denkbeelden stuitten tegen deze van de zegslieden van het Vermeylen-Fonds en dat de Zeer Eerw. schrijver een fout begaat, wanneer hij de uitlatingen van een opponent verwart met de beginselen, eendrachtig door leidende Vlamingen voorgestaan op deze eerste confrontatie na oorlog en bezetting. (De eerste studiedag gewijd aan Vlaamse vraagstukken was deze van het Davidsfonds in 1946 gehouden, de eerste ontmoeting van Vlamingen van verschillende gezindheden voor een eendrachtprogramma, was de studiedag van het Vermeylen-Fonds op 12 Juli 1947.)

Nog nergens is in de actie van het Vermeylen-Fonds een zucht merkbaar geweest naar socialistische beïnvloeding, ik kan het weten want, behorend tot het hoofdbestuur met andere Vlamingen van rechts, heb ik aan elk onderdeel dezer actie meegewerkt. De algemene Vlaamse commissie, die thans wordt tot stand gebracht, werd ondernomen door de afgevaardigden van Davidsfonds, Vermeylen-Fonds, Willemsfonds, Vlaams Economisch Verbond, enz.

Voor het hoger doel van het Vlaams streven, de bovennatuurlijke Vlaamse beweging om het eenvoudig en helder te zeggen, bezitten de katholieken de eigen werktuigen en de eigen, doelmatige, instellingen. Dit neemt niet weg, dat zij in deze jaren, als kinderen van hun tijd en liefhebbende leden van hun volk, ook opdrachten en een taak hebben te vervullen, waarin de welvaart van hun volk hun geweten aanspoort tot samenwerking met andere eerlijke andersdenkenden, voor gemeenschappelijke, beperkte, maar noodzakelijke doeleinden. Nog altijd zijn wij in de hoofdstad in zekere zin een volk op oorlogsvoet - een volk waarvan hoge waarden, en zijn opvlucht, bedreigd of gefnuikt worden -, en is er een aandeel der cultuurzorg, waaraan met verenigde krachten moet worden geijverd. De houding, die Vlaamse katholieken uit de hoofdstad en elders hierbij aannemen, kan men verklaren door de opvatting, die Newman in zijn

[p. 996]

tractaten over het begrip van de universiteit voorstond: de taak van de man in de wereld, die met zeer grote zorg moet worden vervuld en die hij niet mag verwaarlozen omdat hij nog een andere hogere taak heeft die is de hemel voor hem en zijn evenaaste te veroveren. Met de eerste taak oogst hij verdiensten voor de tweede, betoogde Newman. Dit moge doen begrijpen de psyche van de katholieke Vlamingen, die gesteld zijn op samenwerking zoals deze o.a. geschiedt in het Vermeylen-Fonds. Prof. Em. Janssen verwijs ik bijv. naar de stem van Prof. Fr. Baur, Senator, die op de Studiedag van het Vermeylen-Fonds een ontroerende klank had, wanneer hij de Vlamingen vroeg zich niet te laten verdelen en splitsen.

Ik zou U dank weten, Zeer Eerw. Heer Hoofdredacteur, voor mededeling van deze korte opheldering aan uw lezers, opdat na zoveel beproevingen, de Vlamingen niet door verwarring en misverstand van elkander zouden worden verwijderd en opdat de katholieken in de grootst mogelijke mate de geest van broederlijke samenwerking zouden bevorderen in de Vlaamse gemeenschap zoals in elke gemeenschap waar het hun plicht is deze geest te verspreiden en vruchtbaar te maken.

Jan Boon.

Naschrift.

Met vreugde las ik de bijdrage van den Heer Boon, naar aanleiding van mijn stuk over Het Vermeylen-fonds en de Vlaamse beweging. Afgezien van persoonlijke schakeringen zonder algemeen belang, kan ik de feiten. die hij aangeeft, evenmin betwisten als zijn beginsel: wij, Vlamingen, moeten eensgezind arbeiden.

Maar ik verlang een grondiger onderzoek van toestand en zienswijzen. Wanneer geheel Europa, geheel de wereld, de schaal der waarden moet herzien: dan ook wij, - en het ware erger dan verblinding, het Vlaamse volk zo maar binnen te halen in de vooralsnog onbetwiste agnosticisme, amoralisme en areligiositeit, welke thans bij de cultuur horen.

Wij willen dus samenwerken, allen onvoorwaardelijk getrouw aan het licht en tot elk offer bereid: dan pas nemen wij de bestendige aanleiding weg tot het al te verspreid nonconformisme; dan vernieuwen wij ook de Vlaamse beweging. Kon het Vermeylen-fonds zulke taak maar vervullen! Het ijvere intussen, in de hoofdstad en elders, voor Vlaamse infiltratie en inbezitname; maar, zoals ik het schreef, 'er is een voorgrond en een achtergrond'.

Em. Janssen S.J.