De Stem. Jaargang 19

[p. 329]

Op de bres
Door de redactie
Herbewapening en werkloosheid S.O.S.

In groote woorden ligt een groot gevaar. Van moreele herbewapening is men gaan spreken omdat het geweten sprak. Er werd, hier en daar en telkens meer, in de wereld scherper en pijnlijker beseft dat een zoo jammerlijk ontredderde samenleving als waarvan wij thans deel uitmaken, den dwingenden eisch stelt tot herziening en vernieuwing van verantwoordelijkheidsbesef. Daarop te blijven hameren is een noodzakelijkheid, en daarvoor een suggestieve term te gebruiken, is psychologisch verdedigbaar. Maar er is een groot gevaar, dat het geweten straks bij velen niet meer of gaandeweg minder spreekt, omdat men het zoo druk over moreele herbewapening heeft en daar het geweten mee sust. Het gevaar is groot, dat men weldra met de leus tevreden is, omdat men een beetje aan ‘moreele herbewapening’ ‘doet’. Want het gaat hier niet om mooie woorden; het woord, van buiten overgewaaid, is niet eens erg mooi, en het veronderstelt dat we al eens moreel bewapend waren. Maar wie heeft zoo weinig zelfcritiek, dat hij dat zou durven beweren! Het woord, waarmee men zich dreigt te gaan sussen en dekken, dient, àls het wat beteekenen wil, uitsluitend te zeggen, dat wij ons opnieuw of voor het eerst de verantwoordelijkheid van allen voor allen bewust dienen te worden. Met minder gaat het niet. Daarom is het heelemaal niet aangenaam of streelend voor het geweten, dat men aan ‘moreele herbewapening’ doet, maar het dient een ieder aanhoudend voor den eisch te stellen, zich in te spannen dat deze maatschappij minder miserabel wordt dan zij is door den wil tot medewerking daaraan met inbegrip van offers op elk terrein. De eisch valt om te zetten in duizend eischen van de practijk, waar ieder het zijne in kan en in moet bij-

[p. 330]

dragen. Het gaat er niet om als padvinders elken dag een goede daad gedaan te hebben, een herbewapeningsmomentje in het onveranderde doodgewone etmaal te hebben ingelascht. Men denkt al gauw dat men tot de tanden herbewapend is, als men op leven en dood truitjes breit voor de ‘misdeelden’ zonder zich in de oorzaken van die misdeeldheid te verdiepen en zich daartegen in te spannen! Het gaat er niet om nood te lenigen met een beetje goede wil, maar nood te keeren en noodtoestanden te veranderen door inspanning van wil en inzicht in hun gehéél voor herstel van maatschappij en verbetering van gezindheid. Het gaat om de vernieuwing der maatschappij, en de gezindheid, het verantwoordelijkheidsbesef die daartoe noodig zijn, om de alles behalve aangename veranderingen die daartoe noodzakelijk zijn te aanvaarden in een gemeenschappelijken arbeidswil tot verbetering op alle terreinen van het maatschappelijke leven. Medewerking, samenwerking, kernvorming, plichtsintensiveering, daadwerkelijke offerwilligheid, herziening van vooroordeelen en gemakzucht, dat is het hardste noodig. Geen halve goede daden. De werkloosheid die diep in ons volksleven de vreeselijkste gapingen van grauwe leegheid geslagen heeft (een afgrond voor den staat!) stelt ieders verantwoordelijkheidsbesef voor den eisch tot inspanning aan haar bestrijding en terzijdestelling van alle oneenigheid die het tot stand komen van groote werken in den weg staat. Mr. Ir. Haveman schreef onlangs in Het Gemeenebest:

‘Tot nu toe bestreed ons volk het kankergezwel in zijn lichaam, de werkloosheid, niet met een totale inzet van alle krachten. Men deed wel wat, doch het werd niet goed gedaan. Door het opportunisme bij de bestrijding, door gebrek aan uiteindelijke doelstelling, door het wachten op betere tijden, door versplintering van krachten en door het toepassen van lapmiddelen gingen kostbare jaren voorbij waarin alle werkende groepen hun bevoorrechte positie poogden te handhaven.

De werkloosheid te niet te doen zonder het brengen van offers is niet mogelijk. Daar het bestaan der werkloosheid op de verantwoordelijkheid van het gehele volk drukt, zullen allen in rechtvaardige mate in het offer hebben te delen en

[p. 331]

dit gaarne doen, indien de vernietiging van het kwaad op korte termijn als collectieve daad gesteld wordt. Aan middelen en plannen ontbreekt het waarlijk niet.’

Men prate niet teveel over ‘herbewapening’ maar hamere op ieders verantwoordelijkheid: en beginne aan de organisatie van eensgezindheid en den arbeid aan concrete projecten! Die zijn er, maar kunnen alleen werkelijkheid worden als een dwars door partijen en klassen georganiseerde eensgezindheid de moeilijkheden ervan overwint. Er ga geen dag verloren!

Anthonie Donker