De Stem. Jaargang 19

[p. 63]

Lof der administratie
Door K. van der Geest

De controleur krabde met zijn nagel over het roode potlood.

- Dus U heeft gestempeld van 10 Januari tot 3 Maart?

- Tot één Maart, zei Appie.

- Oh, ja... tot één Maart. En toen is U aan 't werk gekomen bij Herder en van der Heiden? Wat verdiende U daar?

- Vier-en-twintig gulden per week, zei Appie weer.

- Vier-en-twintig gulden per week. Daar heeft U dus gewerkt van drie Maart tot negen-en-twintig Mei?

- Vanaf één Maart!

- Oh, ja... vanaf één Maart...

De vrouw in de bedstee dacht: - Waarom zegt hij telkens drie Maart?

Ze had pijn in de zij en pijn in den rug, een gemeene, knagende pijn; ze zou zich willen bewegen - ze zou een oogenblik overeind willen zitten, maar dan werd die pijn nog erger. Daarom probeerde ze te bedenken waarom de controleur van Openbaar Armenzorg ieder keer zei: vanaf drie Maart inplaats van vanaf één Maart. Door de vensterruiten, die vuil geworden waren, viel het laatste beetje licht van dien korten winterdag.

- Dus dan heeft U daar gewerkt: in Maart vier weken... in April... nou ja, laten we zeggen: twaalf weken, tegen vier-en-twintig gulden... dat wordt twaalf maal vier-en twintig...

- Twee maal twaalf in het kwadraat, viel Appie in. Hij was op de ambachtschool geweest, en daar had hij zulke dingen geleerd. Toen zei hij plotseling:

- Ik heb daar een driehonderd gulden verdiend, ja!

Het kwam er niets op aan wat hij op de ambachtschool, of waar dan ook, geleerd had; hij moest nu zien dat hij voor zijn zieke vrouw hulp in de huishouding kreeg. Daarom was hij met een briefje van den dokter naar O.A. gegaan. En hij had gewacht, van dag tot dag. Hijzèlf had voor de kin-

[p. 64]

deren gezorgd, elken dag haastig naar het stempelhok en weer daar vandaan naar huis om wat eten klaar te maken tegen den tijd dat ze uit school kwamen. En hijzèlf had de boel wat schoon en heel gehouden.

- Maar je vrouw moet verpleegd worden, en dat kun jij niet zelf doen, had de dokter gezegd. Ik zal je een briefje geven! Hij had het briefje naar het bureau voor Openb. Armenzorg gebracht. Hij had gewacht, van dag tot dag; maar er kwam geen hulp voor zijn vrouw. Eindelijk was die controleur gekomen; die zat daar en krabde met zijn nagel over zijn roode potlood en vroeg dingen, die hij al wel wist - dingen, die Appie allemaal al had moeten opgeven toen hij steun aanvroeg, en die hij nog eens had moeten opgeven eer hij die steun kréég.

- En van Mei af hebt U weer gestempeld?

- Ik heb half Juli pas steun gekregen, bromde Appie, norsch. Hij maakte zich kwaad - ook al omdat hij pas half Juli weer steun had gekregen.

- Half Juli... wat krijgt U? Dertien gulden vijftig...

De controleur had gekeken in de papieren, waar op moest staan, dat Appie slechts dertien gulden kreeg en niet meer. Toch vroeg hij:

- Dertien gulden vijftig?

- Waarom vraagt hij dat nu? dacht de vrouw weer.

Ze had zich met moeite op haar zij gekeerd, en keek de kamer in. De controleur had een dik rood gezicht.

- Hij vraagt het alleen maar om een mensch in de war te brengen, viel haar in - Ze vragen altijd zulke dingen om een mensch in de war te brengen.

Dat had ze wel al kunnen weten; ze vroegen altijd zulke dingen, en als er dan iets van wat men zei niet klopte met iets van wat men een vorige keer gezegd had - en als ze het maar eenigszins konden doen - hielden ze de steun in.

- U hebt verkeerde opgaven verstrekt!

Appie zat te kijken naar een stuk kantkoek, dat op een hoekje van de tafel lag. Het was een verdroogd stukje kantkoek; He kinderen hadden het van de bakkersvrouw gekregen toen ze dien morgen brood haalden.

- Waarom eten ze dat ook niet op, dacht hij, wrevelig.

Hij keek, even wrevelig, naar de bedstee.

[p. 65]

De vrouw keek hem aan; toen zag zij het stuk kantkoek ook liggen: op een hoekje van de tafel.

Daar zou hij straks om beginnen te schelden, tegen haar -

- Die kinderen van jóu...

Altijd als hij kwaad op hen was, zei hij: - Die kinderen van jóu! - ...waarom vréten ze het niet op? Ze gooien het maar neer, en waar ze het neergooien daar blijft het liggen! Zoo'n vent kan wel denken dat het bij ons nog opgeschept is!

Buiten denderde een vrachtauto voorbij.

De vrouw voelde zich heel moe; ze zou willen slapen, maar ze kon niet slapen voor die controleur weg was. Ze spande zich in om te hooren wat hij nog zou zeggen.

Appie schreeuwde, veel te hard: - Ja! Ja! Ik heb een kleine driehonderd gulden verdiend, en daar heb ik een maand of vijf van moeten leven. Denk je dat het teveel is? En ik krijg dertien gulden steun! Dertien gulden! met mijn zieke vrouw en drie kinderen!

- Hij moest zich niet zoo opwinden, dacht de vrouw.

De controleur legde het roode potlood neer, naast zijn papieren, en keek hem aan.

- Ja, ziet U eens: ik kom alleen maar om inlichtingen, en die kunt U me geven of U kunt ze me niet geven, net zooals U wilt. Maar dat geschreeuw is nergens goed voor.

- Nee, dat is nergens goed voor, dacht de vrouw ook.

De pijn in haar rug was weer veel erger geworden.

- ...en ik moet zelfde huishouding doen.... denk je, dat een man zoo kan huishouden als een vrouw? eindigde Appie, zachter.

- U krijgt ook nog iets van de kerk, nietwaar?

Achter den controleur, tegen den wand, hing een tekst: een ruikertje bloemen in den hoek; een paar witte schapen en een herder in een lang wit kleed:

- De Heer is mijn Herder, stond er op.

Daar waren de kinderen eens mee thuis gekomen van de zondagschool; de vrouw had hem opgehangen.

Ze was altijd trouw naar de kerk gegaan - ze had altijd gedaan wat haar thuis, vroeger, was geleerd; alleen was ze met Appie getrouwd - en hij wilde van de kerk en van God niets weten; hij wilde er geen praat over hooren en hij wilde er zelf niet over praten.

[p. 66]

- Ja... ik krijg een liter melk en twee eieren per dag van de kerk!

De controleur vouwde zijn papieren op en borg ze weg in een map.

- En nu moet U dus hulp hebben voor de verpleging van uw vrouw... U doet zelf de huishouding?

Appie drukte zijn handen, die hij tot vuisten gebald had, diep in zakken.

- Ik heb toch een briefje van den dokter ingeleverd.

- Ja, ja... dat weet ik. Dus U kunt Uw vrouw niet verplegen? En zou U daarvoor... zou Uw kerkgenootschap niet genegen zijn U daarin tegemoet te komen?

- Ik heb bij Armenzorg een briefje ingeleverd van den dokter, maakte Appie aan alles een eind. - En ik verwacht een verpleegster van Armenzorg!

De controleur stond langzaam op; hij stond met zijn kop voor de wandtekst, zoodat de vrouw in haar bedstee die niet meer kon zien.

Maar omdat ze die nu toch al gezien had, en omdat de pijn in haar rug en in haar zij haast niet meer uit te houden was, bewoog ze haar lippen; ze wilde bidden tot den Heer, die haar Herder was... maar ze kón niet bidden. Hiermee had God niets te maken.

Ze begon te huilen, zachtjes. Echter niet zoo zachtjes of Appie hoorde het wel. En de controleur hoorde het wel.

Appie kwam hij haar staan:

- Wat is het dan, ouwe? Weer pijn...?

Ze zei: - Ja...

De controleur ging stil weg...

Dien volgenden dag wachtten ze en den daarop volgenden dag. De armen-dokter gaf Appie nog eens een briefje, en Appie bracht dat briefje ook weer naar Armenzorg; hij stond uren te wachten in de lange rij, voor de deur daar. De kinderen kregen geen eten toen ze uit school thuis kwamen; de vrouw lag alleen... Tegen den middag dommelde ze in en dan droomde ze, van vroeger thuis, waar alles goed was geweest, en ze droomde van een controleur, die telkens maar weer kwam, telkens maar weer, en die telkens maar weer hetzelfde vroeg, en grijnsde bij wat hij vroeg, alsof hij dacht:

[p. 67]

- De een of andere keer zul je je wel verspreken!

Hij had niet het gezicht van den controleur, die gisteren of eergisteren was geweest; hij had het gezicht van iemand die ze vroeger, thuis, gekend had.

De kinderen maakten haar wakker toen ze thuiskwamen.

- Is vader er niet?

- Nee, zei ze. - Ga maar zoolang buiten spelen...

Ze was er aan gewend geraakt dat te zeggen - ze had het zoovaak moeten zeggen, als ze thuis kwamen voor ze het beetje eten klaar had, of, op dagen dat de steun gehaald moest worden, omdat er nog geen eten in huis was.

En zij waren er aan gewoon geraakt haar dat te hóóren zeggen; ze gingen.

Ze dommelde weer in, en opeens herinnerde ze zich het gezicht van den controleur; het was het gezicht van de ouderling, die toen ze met Appie zou trouwen, haar had gewaarschuwd:

- Denk er wèl om wat je doet, Janske! Het mag een beste kerel zijn - hij kan goed zijn voor zijn werk - maar het is een, die om God noch Zijn gebod iets geeft! Denk daaraan...

- Hij is toch altijd goed voor me geweest, bèst, en voor de kinderen ook, zei ze nu.

De controleur, met het gezicht van den ouderling, grijnsde... Het was nog midden op den dag - Appie stond nog te wachten voor het bureau van Openbaar Armenzorg, dat om één uur 's middags gesloten werd! - maar in de kamer waar de vrouw lag scheen het donker te worden als de nacht.. De kinderen, buiten, sjouwden achter groentekarren aan en riepen om een appel of een peer of een worteltje.

- Wat wórdt het donker, zei ze, net zooals haar moeder dat vroeger kon zeggen, bij de winterdag als er sneeuwbuien dreigden.

Ze zag alleen de witte schapen en den herder in zijn lange, witte kleed op het wandtekstje. En ze begon weer te huilen...

- Het is allemaal zoo'n ellende... je kunt haast niet gelooven, dat het waar is...

- Het is waar, zei Hij. - Kom!

Ze kwam.

Achter haar grijnsde de controleur met het gezicht van den ouderling, die dacht dat hij wel beter wist.

[p. 68]

Dien avond kwam er nog eens weer een controleur van Armenzorg. Appie zat in zijn stoel achter de kachel, die hij uit had laten gaan; in hun bedjes, waar ze geen dekens genoeg hadden, lagen de kinderen; ze hadden zich in slaap geschreid.

- Ja, van der Weide, U is vandaag weer met een briefje op het bureau gekomen? Maar ik word nog eens gestuurd om te vragen of U ook met Uw kerkgenootschap overlegd hebt... Appie gaf hem geen antwoord; hij verwonderde zich er alleen maar over dat hij niet opstond, en de man sloeg of schopte of hem gooide met wat hij maar het eerst vond om mee te gooien...

- U begrijpt wel, dat er nog wel wat onkosten aan verbonden zijn...

Toen antwoordde hij:

- het hoeft niet meer...

De controleur begreep hem niet.

- Ja, kijk eens. Het gaat er natuurlijk niet om dat wij... dat men van Armenzorg geen hulp wil verleenen. Als het noodzakelijk is - en als U niet op een andere manier geholpen kunt worden! - krijgt U natuurlijk een verpleegster toegewezen.

- Het hoeft niet meer..., zei Appie nog eens.

Hij bewoog zelfs zijn hoofd niet toen hij het zei.

En toen begreep de controleur hem...

- Ja... dan...

Zijn stem trilde, en hij ging, net zoo stil als hij een paar dagen tevoren ook gegaan was.