De Stem. Jaargang 18

[p. 345]

Op de Bres
Door Anthonie Donker
Blijft verontrust!

Tot de meest verontrustende dingen dezer jaar voor jaar en stap voor stap dreigender periode behooren de geruststellende verklaringen. Zij worden zoolang gebruikt tot met het fait accompli hun tegendeel er, liefst plotseling, is. Beloften en verzekeringen worden zoolang gegeven tot de tijd er is om ze niet meer te houden. Men hechte er geen waarde aan, men lette liever op het programma uit Mein Kampf dat met ijzeren consequentie afgewerkt wordt. De geruststellende verklaringen vullen de ‘adempauses’. Zoo ging het met Oostenrijk, net zoolang tot het er ineens mee gedaan was. En onmiddellijk daarop volgden de geruststellende verklaringen over wie volgt: Tsjecho-Slowakije. Veel duidelijker en betrouwbaarder taal spreekt de dezer dagen bij den Berlijnschen boekhandel verschenen kaart waarop de gebieden staan aangegeven die voor het nagestreefde groote Duitsche imperium in aanmerking komen. Daar groeit een staat sterker dan Duitschland ooit was en met grooter kans dan in 1914 op het winnen van den volgenden oorlog. Men lette op de volvoering van het programma, niet op de ‘terzijdes’ waarmee de omwonenden gesust worden. Al wat tot nu toe volvoerd werd, is eerst geruststellenderwijs tegengesproken. Op de regeeringsverklaringen ga men zoomin af als op de kranten. Zij zeggen ons niet waar we aan toe zijn. Het eenige waar staat op valt te maken, is zelf te weten waar we aan toe zijn, met de grootste nuchterheid en stelligheid, zonder illusies, en vastberaden. Wij hebben geen veiligheid te verwachten van den een en kunnen op geen hulp rekenen van den ander. Wij zijn op onszelf aangewezen. Dat is bitter weinig, maar het is zaak voor dat eigen deel op zichzelf tenminste ten volle staat te kunnen maken. Als het eene land geen

[p. 346]

regeering heeft en het andere zijn handen in onschuld wascht, en allen samen met eindeloos geduld zich morrend schikken en stuk voor stuk alles laten afdreigen, dan wordt het zaak op niemand te steunen dan op zichzelf en zorg te dragen dat dat weinige, dat het onze is, zoo perfect mogelijk is georganiseerd. Verdeeldheid is een begin van zelfmoord. Noodig is zeer bewuste, stelselmatige en technisch doordachte en ingedeelde organisatie van (eens-) gezindheid, van wil, van tempo. Weten wat wij willen, weten wat wij denken (organisatie van argument, gedisciplineerde opvoeding der democratie), weten wie wij zijn.

Als het erop aan komt, moeten wij het zelfde tempo in afweer kunnen ontwikkelen, als de aanvaller in zijn aanval: elk moet zijn taak weten, aan de grens, in de steden en dorpen, ieder moet zijn plaats in het zelfbeschermingsapparaat nauwkeurig kennen en voor zijn aandeel vakkundig kunnen instaan. De democratische landen staan zoowel in de bewustwording van eigen wil en overtuiging als in de technische uitvoering daarvan bij de totalitaire ver tenachter in organisatie en in tempo. Een achterstand die juist noodlottig kan zijn: bij de grensverdediging, bij de binnenlandsche bescherming, bij de grondlegging van prophylactische en productieve beginselen in volk en jeugd. Te laat is onherstelbaar. De doordringing van het volk met overtuiging en ideeën is hier nog gebrekkig georganiseerd, en toch is die voor de democratieën op zijn minst een even dringend levensbelang als voor de totalitaire staten. Onderwijs en volksopvoeding hebben alle krachten van organisatie en inzicht noodig om overtuigingen te vormen, kernen te versterken en giffen te verwijderen die zich vooral in den geest van de jeugd snel verbreiden. Een welbewuste volkskrachtvorming, geestelijk en lichamelijk is noodzakelijk. Wij zijn daarin bij de meeste volkeren, Engeland, Zwitserland e.a., ten achter. Wij zien niet eens algemeen het belang van een zoo volledig mogelijke volkskrachtsvorming: we beginnen bijv. de lichamelijke opvoeding uit het onderwijs te verwijderen om redenen van zuinigheid. Volgens den minister kan dat wel. Wij hebben ons den verontrustenden achterstand bewust te worden in overtuigingsversterking, in volkskrachtvorming, in organisatietempo, in saamhoorigheid, in technisch tot in kleinste onderdeelen snel

[p. 347]

functionneerende samenwerking van het zelfbehoudsapparaat. Wij zijn niet genoeg verontrust. Het tempo der gebeurtenissen verergert dien staat van verdooving. Het is niet te verwerken en men went eraan. Niets is gevaarlijker. Nu al reageert men minder fel, minder gewond en minder verontwaardigd op de nog scherpere Jodenvervolging in Weenen. Het maakt niet meer zoo diepen indruk. Het tempo heeft ons afgemat: Dolfuss, Marseille, Rijnbezetting, Abessynië, Spanje, Japan, Rusland, Oostenrijk. Wij dreigen passiever te worden dan ooit en dienen actiever te zijn dan ooit! Waakzamer en werkzamer dan tevoren. En aanhoudend! Aan het lijfs- èn lands- èn geestes- èn cultuurbehoud. Materieel, technisch, organisatorisch, geestelijk, in elk opzicht. Blijft verontrust!