De Stem. Jaargang 18

[p. 87]

Herinnering aan Herman Robbers
Door Fenna de Meyier

Mijn eerste ontmoeting met Robbers' persoon viel in 1908, toen hij een lezing hield uit eigen werk, voor de ‘Kunstkring’ in den Haag. Maar al lang daarvóór, in Indië, als jong meisje, leerde ik zijn boeken kennen.

De jonge menschen van heden, die gewend zijn aan telkens iets nieuws, telkens iets origineels, (het wordt een geforceerde wedloop) kunnen zich niet indenken wat ‘De Roman van Bernard Bandt’ en ‘De Bruidstijd van Annie de Boogh’ toen voor mij geweest zijn.

Afgesloten van alle litterair leven, in een stad als Batavia, waar in dien tijd door de hollandsche bevolking aan niet veel meer gedacht werd dan aan materieele belangen: fortuin of promotie maken, vlogen nu en dan voor mij vonken uit Holland over van de ‘Nieuwe Gids’, van Couperus en van Robbers. Toch duurde het nog jaren vóór ik, in den Haag gevestigd, den moed had met de auteurs van mijn geliefde boeken in contact te komen. Het was Haspels, redacteur van ‘Onze Eeuw’, die mij in de Vereeniging van Letterkundigen bracht en waar ik ook nader kennis maakte met Herman Robbers. Wat hij voor deze Vereeniging en later voor de P.E.N.-Club gedaan heeft, ik besefte het pas langzamerhand. ‘Het is zoo gemakkelijk,’ zeide hij eens, ‘voor een kunstenaar om zich van alle vereenigingsleven en algemeene kunstenaarsbelangen af te maken door te beweren dat een artiest geen verstand heeft van practische zaken.’ Hij maakte er zich niet af met zoo'n schijnware redeneering; zijn leven lang heeft hij op de bres gestaan om de zwakke positie van den auteur in ons land te helpen versterken. En bij een materieele steun bleef het niet. Ook ik kan getuigen hoe deze kunstenaar met groote gulheid en vriendelijke goedheid klaar stond ieder, die pas begon zijn schreden op den gevaarlijken weg van de

[p. 88]

kunst te zetten, bemoedigde en voorthielp. Zond ik hem een kleine bijdrage voor ‘Elsevier's Maandschrift’, dan wees hij mij in een gedetailleerde kritiek per brief op de zwakheden en fouten in mijn werk, vol aandacht en belangstelling, ondanks den weinigen vrijen tijd, die zijn eigen arbeid hem overliet. Achteraf, nu ik zijn overvol, door 't werk opgevreten leven overzie, voel ik eenige schaamte over de onbescheidenheid waarmee ik aldus beslag legde op zijn kostbare uren; een schaamte die ik zeker met velen deel! Maar hoeveel heeft hij mij geleerd; dingen, die hem in eigen werk een wet waren: eerlijkheid in het weergeven van menschelijke verhoudingen; zuiverheid van uitdrukking; nauwkeurigheid van waarneming; en telkens die waarschuwing: ‘leer eenvoudig te schrijven zonder in het banale te vervallen’ en deze: ‘Schrijf elke keer een bladzij over die je nog niet geheel voldoet, wees geduldig.’ -

Eerst op zijn bovenhuis in Amsterdam, waar zijn trouwe vrouw ons gasten zoo vriendelijk mee ontving; en later in Schoorl, in zijn bekoorlijk gelegen buitenhuis, dicht bij de duinen en het wijde uitzicht dat hij zoo liefhad en welks schoonheid hij in zijn laatste roman ‘Redding’ met zulk een innigheid heeft beschreven - hoeveel mooie uren bracht ik daar door bij dien mensch, een trouwhartig vriend die gaarne en gul van zichzelf weggaf, maar die tevens zoo warm en overtuigend kon getuigen van de kunst zijner groote vrienden: Van Looy, Ary Prins, Boutens, en enkele jongeren.

Robbers las graag en goed voor; ook gedichten. Nooit zal ik den zomeravond vergeten toen wij in Schoorl op zijn terrasje gezeten, in den verbleekenden hemel keken en luisterden naar zijn voorlezing van Werumeus Buning's ‘In Memoriam’, met zijn warme, diepe ontroering nauwlijks beheerschende stem.

Deze zoogenaamde realist was ook een dichter, al heeft hij nooit verzen gepubliceerd.