De Stem. Jaargang 9

[p. 606]

Meditaties over schoonheid en leven
door Achilles Mussche

XXXIV

De natuur is de schoonheidsdroom van God. Ook zij heeft haar liefelijke idyllen en haar schokkende tragediën, ook zij wentelt en zwaait op een maatslag van open ondergangen, licht en donker, leven en dood; doch niettemin zingt uit haar het zuiverst en 't volst de stem van majesteit en harmonie. Vandaar het element van vertroosting, waarop de natuur alle menschelijke smarten ontvangt; vandaar het gevoel van bevrijding, waarheen zij ons uit onze sjofele lusten en eindige beslommeringen verheft. Waar de natuur verheven is, richt zij in een sfeer van machtige orde en plechtige wijding de drie hoogste symbolen van wezenlijke eindeloosheid en eeuwig-wisselende harmonie op, waaraan de oneindigheid en de harmonie der menschelijke ziel door de eeuwen heen zich confronteert en opwerkt: een berglandschap, de zee, en een sterrenhemel - en dat zijn dan de drie subliemste momenten van God.

XXXV

De kunst is de schoonheidsdroom van den mensch. In de beelden der aarde geeft hij gestalte aan zijn belijdenis van leven en wereld, houwt hij den honger en den langen donkeren tocht zijner ziel door de jaren van vertwijfeling en verscheurdheid heen tot aan het gouden uur van zijn ontmoeting met God. Zwaar weegt de vuist van de smart

[p. 607]

op alle menschelijke kunst, wanneer deze ontwaakt en bewust wordt; open ligt zij getrapt en omwoeld als de grond van oorlog-laaiende landen door de plunderzieke regimenten van driften en begeerten en de donderende kanonnen aller chaotische gebrokenheden. Diep en vol aangehouden is de gonzing van leed en de dreuning van strijd in alle kunst; doch haar heimwee, haar liefde, haar sprong en haar daad zijn naar eenheid en harmonie toe, en eerst in de triomfantelijke verovering er van volvoert zij haar zending, bereikt zij haar innigste doel.

XXXVI

De kunst is als een boom: hij wortelt in de aarde en verheft zijn kruin in de lucht, hij krijgt zijn voedsel uit den donkeren grond en van het zonnelicht; de wind schudt en schendt en plundert hem leeg, maar, aanwiekend uit het zuiden, bedwelmt hij hem met blaeren en bloemen altijd opnieuw even rijk en hoog, en kust en omhelst hem in ruischende deining van liefde - en als hij dan rijst, hij, de boom, de tragische boom, de telken jare opnieuw gezweepte, naakte, en telken jare opnieuw bloeiende boom met de glorie zijner kruin in den stillen geurenden zomernacht, en de nachtegaal zingt aan zijn borst en de sterren flonkeren door zijn loof ... wat een daad van heldenmoed en geloof, wat een droom van harmonie en geluk.

XXXVII

Zoo zijn wij als een boom: onze moeder is de donkere zwarte aarde, die wij beminnen met al de kracht van ons bloed en al de herinneringen onzer jeugd, aan wie wij in der eeuwigheid gebonden blijven met al wat uit haar borst over onze lippen in ons hart is gevloeid en leeft in ons, onsterfelijk; de stormen van alle kimmen, liefde en genot en verraad en roem doen ons rillen van geluk en wroeging, stamelen van wellust en zwijgen van pijn, maken ons wijs

[p. 608]

en diep en duister-goed; maar 't verheffen van ons oog, 't uitstrekken onzer handen is naar God alleen, en zooals wij alleen in liefde tot onze moeder de Aarde kunnen wortelen diep en vast, zoo kunnen wij alleen maar groeien in ons heimwee naar God den Vader, en bloeien voor Zijn aangezicht - tot op een schemerteêren avond God zich nestelt in de ruisching onzer kruin en zingt, brandend-zoet, en fluit van loktoon tot smachtender loktoon, en rinkelt en davert en pijpt als een onschuldig liefdeziek herderken ... o! de liefdenacht van Mensch en God, de duizeling aan elkanders hart! Dan ontluikt soms op 's menschen lippen een glimlach, een oneindige oppermachtige glimlach, als een schoon mirakel van liefde en vreugd, en dit is dan de andere, de tweede uiterste consequentie der omhelzing van God, der illuminatie door God: naast den wit-schroeienden, ijlenden waanzin, de bijna maagdelijke ademlooze glimlach, eeuwigonbluschbaar, al wiekt God ook weer weg - en beide even extatisch, even heldhaftig-absoluut, even heilig: de geheimzinnige, bliksemend-hemelsche, van tijd en ruimte bevrijde waanzin van Nietzsche en Van Gogh; de paradijs-zonnige, fonkelende, ijle glimlach van Beethoven in zijn achtste symphonie en van Shakespeare in zijn laatste comediën. Zoo zijn, van de paradox die de mensch is met al zijn schoonheid en zijn diepste wijsheid, deze beide: waanzin en glimlach, de vurige outers, waarop hij, alles beleden, alles doorworsteld, met God communiceert.