De Stem. Jaargang 4

[p. 652]

Boekbespreking

Lode Baekelmans. De Doolaar en de weidsche Stad, Keur-serie no. I. L.J. Janssens & Zonen, Antwerpen.

Aan de uitgevers die deze Keur-serie aandurfden, allereerst een hulde. Deze boeken doen licht, vroolijk en fijn aan, en zijn zeer zeker een verkwikking na vele Hollandsche uitgaven, die nog altijd zwaar lijden aan hun dikke degelijkheid en het beruchte schoolschriftenformaat waarvan de Hollandsche uitgever niet los schijnt te kunnen komen. Dit zijn voornamelijk herdrukken; mochten vele reeds klassiek geworden Vlaamsche werken in dezen eenvoudigen vorm verschijnen! Het wordt tijd, dat de Vlaamsche uitgevers het boek van hun eigen land ter hand nemen.

Als eerste een oude bekende! Het Antwerpsche boek van Lode Baekelmans, reeds lang spoorloos verdwenen, maar nog altijd in de herinnering bewaard gebleven. Men grijpt ernaar met grooter benieuwdheid, dan naar eenig nieuw werk. Zal het zich kunnen handhaven, nu na 20 jaar, deze ‘epische’ beschrijving van het Antwerpsche havenleven, met het prachtige verhaal van den Kaai-zot, den tot Christus geworden havenwerker, als slot en apotheose? - Wat zich zeer zeker handhaaft, het is juist dit laatste verhaal. Dit was de eerste meesterlijke greep van Lode Baekelmans, en het was ook één der eerste malen, nog vóór Vermeylens Wandelende Jood en vóór Streuvels' Jantje Verdure, dat de latente Breugheliaansche fantasie met volle kracht en scherpte in de Vlaamsche litteratuur ontwaakte. - Zelfs de taal, die in het verdere boek klein-impressionistisch is, wordt opeens vast en neemt een diep rhythme aan: ‘Zekeren avond, bij zonsondergang keerde hij terug, traag wandelend langs de haven. Zeegroen, vol zonnegefonkel, schitterden zijn oogen en hij kuste al de kinderen op zijn weg’ enz. - En zoo gaat dit verhaal door: met waarlijk Antwerpsche vroolijkheid ingezet, liederlijk, los en levensdol, eindigt het in de vluchtige, schemerende suggestie van den vreemden droom, die in den Antwerpschen vagebond in den vorm van Godsdienstwaanzin is opgerezen gedurende zijn eenzame opsluiting. - Waarlijk:

[p. 653]

in deze kleine anecdote is meer gekristalliseerd van den geest der wonderlijke stad, dan in het gansche boek errond.

Want de rest? Het heeft geen reden er hier verder critisch over te spreken. Wel overduidelijk toont zich thans de tastende en nog zwakke jeugd van den schrijver, al toont die jeugd zich tevens bescheiden en zuiver. Schetsjes, en nogmaals schetsjes, zonder verhaal, zonder verloop, - een ijverig klein-geschilder dat met nog onzekere hand gedaan is en trouw volgens het procédé van den tijd. Een ‘weidsche stad’ vermocht daaruit niet te verrijzen. Hoe eigenaardig ver is men van dit alles afgeraakt!

dirk coster.

Ant. Thiry, Onder St. Gommarus' Wake, Nijgh en van Ditmar, Rotterdam 1923.

Een aantal Vlaamsche schetsen uit den oorlogstijd. - Het hoeft nauwelijks gezegd dat deze schetsen spontaan zijn en aardig. Daarvoor staat de naam van Thiry vrijwel borg. - Datgene echter, wat totnogtoe als het meest eigen accent van Thiry naar voren trad: de allerkleinst-burgerlijke idylle, maar deze dan ook tot bijna Middeleeuwsche kinderlijkheid en teederheid verdroomd - vindt men in deze schetsen niet zoo gaaf en fijn terug. De toon van deze schetsen is weliswaar levendiger, maar niet zeer persoonlijk. - Wat niet wegneemt, dat de ééne schets na de andere zich met benieuwdheid, vroolijkheid of weemoed laat lezen. - Hoe spontaan is al dit kleine leven, waarvan de schrijver altijd levend en altijd boeiend vertelt, en hoe blijft het taai tieren dicht bij den moederbodem, zelfs als de onbegrepen orkaan van den oorlog er overhenen raast!

d.c.

Pia Baroja, Essays amoureux d'un Homme ingénu, traduit de l'Espagnol par M. Nelken. Rieder et Cie, Paris 1923.

In Frankrijk is den laatsten tijd voor de Spaansche litteratuur een groote belangstelling ontwaakt. En Dr. G.J. Geers is bezig, ook in Holland, door een reeks trouw voortgezette publicaties, eenzelfde belangstelling langzamerhand aan te blazen. Genoeg om met benieuwdheid naar dezen roman te grijpen, die Rieder & Co. als een meesterwerk der Spaansche letterkunde heeft aangeboden aan het algemeen-Europeesch publiek.

Er zullen zeker in Spanje onbekende meesterwerken schuilen. Maar dit boek vervult ondertusschen nog de opgewekte ver-

[p. 654]

wachting zeker niet. Het is eigenlijk een teleurstelling. Het mag in Spanje veel beteekenen, als vernieuwing wellicht, als introductie van het psychische naturalisme, als een nuchter protest tegen veel Romantiek, - wat geeft dit ons? Het is een nuchter protest inderdaad: een dof, somber, eindeloos-eentonig relaas van het leven van een middelmatig mensch, gekweld door een gestadige Zuiderlijke zinnelijkheid, die door middel van een aantal machinale liaisons met goed gevolg wordt afgekoeld, een mensch door niets diepers aangeraakt, niets doende, tot niets komend, - en dof en dof en dof. Even een trilling van ontroering: een klein meisje dat ziek wordt en sterft. Is dit misschien de Spaansche ‘Education Sentimentale’? - Maar dan is zij in deze Spaansche over-zetting wel zeer vervaald en verbleekt, en juist de elementen waaraan Flauberts Education Sentimentale de klassieke schoonheid ontleent: ten eerste: de overscherpe plastiek der omgevingen, het zichtbaar-worden van heel een tijd en een maatschappij, ten tweede: de nostalgieke droom van den stijl en de onwillig-bekende droom in de hoofdfiguur zelve, juist die beide elementen zijn onderweg verloren geraakt.

Dirk Coster