De Stem. Jaargang 4

[p. 366]

Aanteekeningen
door Julius Meijer

l'Action Française en Hollande

De Heer J. Greshoff is totnogtoe altijd een beminnelijk, vriendelijk en goedhartig mensch geweest. Een uitstekend schrijver ook, een journalist die de Hollandsche taal voortreffelijk wist te hanteeren, die fijne definities van kunstwerken kon geven, vooral in de gelukkig-verstrooide oogenblikken, waarop hij het publiek vergat waarvoor hij schreef. Een man met geestdrift voor onze letterkunde en kennis van buitenlandsche landen en litteraturen. - Jammer is alleen, dat zijn figuur totnogtoe wat vaag gebleven is. Maar nu: wat bezielt de Heer Greshoff opeens? Opeens zien we deze beminnelijke figuur, die zachtmoedige flaneur van den geest, op de plaats stilstaan, hij begint te tandenknarsen, te schuimbekken, en het scheelt niet veel of hij valt in stuiptrekkingen neer. - Wat is er gebeurd? Wat heeft hij gezien? Welk spook maakt den Heer Greshoff plotseling zoo bang of zoo dol? Men hoore maar hoe hij beeft en stamelt: ‘Dit was hem (Barrès) mogelijk doordat hij zich, met hart en ziel, gaf aan den bitteren strijd tegen de gevaarlijke en valsche sentimentaliteit van europeanisme, cosmopolitisme, internationalisme, pacifisme, salon-socialisme, altemaal ismen welke thans alle bekoring en aantrekkingskracht verloren hebben, maar welke, nog niet lang geleden, opgeld deden in de kringen van de nieuwlichters en hun verachtelijk gevolg van snobs’.

Dat is het dus. Dat zijn de spoken die Greshoff heeft gezien, en die hem doen verbleeken en razen. Het zijn toevallig zoowat alle idealen die de menschheid bezit. Pacifisme, afkeer van oorlog: verachtelijk de snob die daarvan durft gewagen! - Ergo: hoe meer er stom en alleen liggen uit te bloeden in den nacht, op hun bed van modder en faecaliën, hoe heerlijker; prachtig de uitgeschoten oogen, longen verslijmend van gifgas, heroïsch de ge-

[p. 367]

zwollen zwartverbrande klompen die lichamen waren, uit welke klompen dagenlang nog een interessant geluid komt, - hoe lang nog moeten we wachten op een flinkere herhaling? Wee den verachtelijken snob, die ons dit prikkelend vooruitzicht bederven zou! Internationalisme: maar wat is er vermakelijker dan de blinde botsing der volkeren, de botte verwaandheid der rassen, de krantenvullende phrasenhaat, het liegen en bedriegen en het tournooi der ellebogen, de economische wurging van het gezinsleven, van kinderen en vrouwen, - welke verachtelijke snob zou daartegen zijn stem verheffen durven? Dat hem dan de adem uitgeranseld worde! - En Socialisme: het heeft gelukkig nog maar weinig uitgericht tegen de sociale ellende, die door God-en-traditie verordend is, maar het bedierf toch al veel te veel, - dat dit snobbistisch werk een einde neme! Er moeten weer veel meer duizenden kinderen in de klauwen van honger en tering geworpen worden, de krotten verminderen angstwekkend, de achterbuurten stinken niet voldoende meer, men ziet er zoo weinig krijschend geranselde vrouwen en gemartelde dieren, en de syphilis doet maar flauw haar werk! Ziet ge dan niet, o socialistische snobs, dat op die manier het schilderachtig aspect der wereld hopeloos verloren gaat! - En zoo zouden wij kunnen doorgaan met paraphraseeren. O, welk een verschrikkelijk man is deze Greshoff opeens geworden, die zachtzinnige flaneur! Vanwaar ineens die ontzettende duivelsche bloedgierige haat tegen die paar arme idealen waar de menschheid (zij 't met oneindige traagheid) aan werkt en voor leeft? Hij kan den geschrikten lezer waarlijk doen denken aan den ergsten duivel, die ooit uit het brein van een groot kunstenaar is voortgesproten: aan Pjotr Werchowenski, die ook van zulke visioenen ijlde, die de dommen tegen elkaar in jagen wilde, die boven een zee van bloed zijn troon wilde vestigen en dan God lachend toedrinken.

Maar wij willen dien schrijver verdedigen! Het is niet zoo vreeselijk, en de lezer behoeft niet bedeesd opzij te gaan of naar een politieagent om te zien, wanneer het stralend goedmoedige gezicht van den Heer Greshoff op straat voor hem opduikt. Wij willen dien lezer fluisterend een geheim toevertrouwen. Wanneer de Heer Greshoff zoo knarsetandt en schuimbekt, is hij juist het minst gevaarlijk! Dan droomt hij hardop. Dan is hij bezig, zich te verdiepen in zijn beste reisherinneringen, juist in zijn zoetste herinneringen. Dan herinnert hij zich dat groote heerlijke Parijs, en ziet hij een aantal Parijsche heeren met wie hij wellicht delicieuse phrasen gewisseld heeft, die zoo ongenaakbaar correct

[p. 368]

gekleed waren, zulke heerlijke omgangsvormen hadden, zulke exotisch-lange namen droegen, en die hij net zoo heeft zien werken met vuisten en denkbeeldige revolvers, die net zoo schreven en schreeuwden en bloeddorstig hitsten, die op de nekken van socialisten en liberale professors hun meest aristocratische sport bedreven, - kortom de kleine groep die men l'Action Française noemt, eertijds Camelots du Roi, de priesters van een onbekende en kwaadaardige afgod die zij de Fransche Orde noemen (de hoofdletter is niet van ons, de heer Greshoff durft zoo iets Goddelijks als de ‘Fransche Orde’ alleen maar met een sidderende hoofdletter neerschrijven). Altijd heeft de Heer Greshoff het heimwee gehad naar hoogere beschavingsvormen dan die het arme burgerlijke Holland hem kon geven, - eertijds waren het de verfijnde jonge Duitschers van de George-school die hem eindeloos als zoodanig verrukten, maar nu zijn de jonge Duitschers onttroond en tegelijk al verdoemd, - en nu is voorloopig l'Action Française het allerheerlijkste. Dus is de Heer Greshoff zóó bloeddorstig niet. - Maar het is een bekend feit, dat zeer sterke herinneringen reflexbewegingen wekken. En wanneer nu de Heer Greshoff met bijzonder sterk heimwee aan dat heerlijk Parijs denkt, dan komt het ineens: knarsetanden, vuistenballen, schuim op de lip, dood aan de Joden, dood aan de Duitschers, weg met Dreyfus! - Zoo spelen de kinderen als zij uit het circus komen, dadelijk clowntje met elkaar, ze brullen als leeuwen, wiegelen als ijsberen met hun hoofdjes, of doen ademlooze doodenritten op hun stoelen. - Het is een bijna aandoenlijk gezicht, middenin Holland, dien goeden mensch in zijn eentje zóo toegewijd en droomerig Action-Françaisetje te zien spelen.