De Stem. Jaargang 4

[p. 68]

Drie liederen¹⁾
Van Dirck Volckertsz. Coornhert

Liederen

Door wissel van liefde myn leven verheugt,
Ick hebse begeven, daar alle myn jeugt
In druck om is verloren:
Een minlick geneucht,
Een Vrouken vol deughd:
Heb ick daarvoor verkoren.

Die ick eerst minde, en achte my niet,
Al toochd ick haar jonst, zij konst met verdriet
In treuren my bedelven:
Daart hart nu opziet,
Haar liefden my biet,
Zy mint my als haar selven.

Haar liefde myn klaghen en treuren afsnyd,
Van sorgh en droefheyd heeft zy my bevryt:
Wy sijn een met ons beyden.
Gheen wereld, gheen tyd,
Geen dood, geen nyd,
En sal ons moghen scheyden.

Daar liefde door jeughde schoon neemt beginne,
Ruymt zy in leelicke oudheyd den zinne,
Myn liefd wast t'alder uren,
Hoe ickse meer kinne,
Hoe ickse meer minne
En dat sal eeuwigh duren.

1) Volgens ons weten nog nimmer herdrukt; overgenomen uit de oorspronklijke folio-uitgave van Coornherts werken, aanwezig ter Koninklijke Bibliotheek te 's-Hage. Coornhert leefde van 1522-1590.

[p. 69]

 

Zy blyft ghetrouw oock na de dood

 

Haar harte staat open, haar zinnen bloot,

 

Daar met zy wel kan raden;

 

In jammer en nood,

 

In wederstoot:

 

Blycken haar edel daden.

 

 

 

Haar wysheyd myn leven en rusten voet,

 

Haar schoonheyd my altyd verblyden doet:

 

Haar kennis doet my erven

 

Het opperste goet,

 

Een oprecht ghemoet:

 

Dat nimmermeer mach sterven.

 

 

 

Princesse u name staat seker en pleyn,

 

Al in myn ziele, u goedheyd certeyn,

 

Lost my van alle smerten,

 

Levende ghemeyn,

 

Als korenhart reyn,

 

Zyn wy ineen twee herten.

Liederen

Hy doolt die op zyn wercken staat,
Oock al die Gode boven maat
Of min dan na zyn woord betrouwen,
Want God deckt niemands sonden quaad,
Dan die zy grontlick berouwen.

Versochtheyd meer dan boecken leert
Verstaan ons oordeel, dats verkeert,
Dit moet de rust seker begheven.
Om door berouw sulck quaad verheert
Int woord te roven zy leven.

[p. 70]

 

Die 't quaad meer dan de straffe vreest,

 

Oock om deughds derven droef is meest,

 

En dorst om rechtvaardich te wesen:

 

Dees is recht droef en arm van gheest,

 

Hy hoopt in Christo 't ghenesen.

 

 

 

Wie 't quaad verstaat en hertlick haat

 

Verlaat dat waarlick metterdaad,

 

En sabbateert op eyghen wille,

 

En zit by 't pat en wacht met raad

 

Christum ghelaten en stille.

Lied²⁾

Een stryd van vreden in myn ghemoed
Doet my met treuren nu zinghen vro,
Ick ben in weelden vol tegenspoet,
Een slaaf bevryd van veel dinghen sno.
Vrywilligh laat ick my dwinghen so.
't Gebreck doet my veel goeds ghebruycken,
Door stoutheyd werd ick geringhen blo,
Uit gal leer ick nu honich suypen.

Vol wunden ben ick van wunden bloot,
Vol kennis leef ick nu sonder raad,
Vol rusten woel ick in onrust groot,
Vol liefde vind ick my in den doot.
Vol eeren wert ick van elck versmaat,
Vol trouw vind 'icker veel ontrouwe,
Vol goeds begheer ick noch onversaat:
Vol blyscap treurt myn hert in rouwe.

In 't niet so vind' ick nu al dat is.
In schanden wert meest mijn eer vermeert,
d'Onzekerheyd maackt myn ziel ghewis:
Het ondervinden my dit recht leert.

2) Dit gansche lied is gebouwd op de bij uitstek Christelijke en irrationeele tegenstelling van het geloof, de tegenstelling van innerlijk en uiterlijk: onrust des levens bij onbegrijpelijke rust der ziel, smart van het lichaam terwijl terzelfdertijd de ziel in blijdschap is, gebondenheid van het lichaam terwijl terzelfdertijd de ziel in vrijheid is enz. enz. (Enkele uitdrukkingen en accenten in dit lange lied maken het waarschijnlijk, dat het gedicht is gedurende Coornherts gevangenschap ten tijde der Spaansche beroerten). Zulk een tegenstelling is bij vele oude dichters zeer geliefd geweest, zij verwonderde hen dikwijls. Reeds in de Middeleeuwen dichtte Zuster Hadewych (of een harer navolgers) een strophe als deze:

Want in dat wide

en es men blide

van hope so groet:

dat men daar altoes

es sorgeloes

van ewiger noet.

‘dat men daar (in den hemel) altoos is zorgeloos van eeuwige zorg’.
Later in de Renaissance is er een groot dichter geweest, lang miskend, Heiman Dullaert, die zijn gansche dichtwerk op deze métaphysische tegenstelling heeft gebouwd, die er geheel door gefascineerd bleek:

‘en hoe hij (Christus) meerder sterft, en ik meer wil gaan sterven,

Hoe mij een voller stroom van leven overvloeit:

O hooge wonderen’. (Christus stervende).

Maar niemand heeft de tegenstelling zoo strak, bijna mathematisch opgesteld als Coornhert in dit, in de oude oorspronklijke editie begraven gebleven lied. Toch is de naïeve optelling dier tegenstellingen trillend van een ernstige spanning, en de ontroering breekt in de slotstrophen zeer duidelijk uit, o.a. in den triomfanten uitroep:

‘Ick hebt versocht met aandachtigheid’.

[p. 71]

 

Ontsegghen kan ick myn selfs begheert:

 

En blyven int verandren stadigh!

 

Als al de Wereld hem van my keert

 

Blyf ick by mynen God genadigh.

 

 

 

Princes dit is nu myn vreedsaam stryd,

 

Myn logen vol van waarachticheit:

 

Een Godt maackt my al myn gooykens quyt,

 

Ghetroost blyf ick midts in klachticheyt.

 

Aankleefdy 't schepsels onmachticheydt:

 

Troostloos lydt ghy deur Gods toorn smert.

 

Ick hebt versocht met aandachticheydt

 

En blyf verworpen een verkoren hert.