De Stem. Jaargang 3

Een nieuwe letter van de roos

Een tiental jaren geleden ontwierp De Roos zijn Hollandsche Mediaeval, de strenge, markante letter, die er veel toe bijbracht het moderne Hollandsche boek zijn eigen karakter te geven.

Toen was te strijden voor een aesthetische boekverzorging. Er was een norm van typografische schoonheid aan te geven. Want niet slechts willekeur, ook onverschilligheid heerschte op dit gebied. Het Nederlandsch publiek moest beseffen, dat ook het uiterlijk van een boek iets beteekent. En wij mogen van geluk spreken, dat een zoo goed onderlegd, in vak-ervaring geschoold man, dat een zoo bezonnen geest als De Roos ons deze nationale letter schonk. Zijn invloed op het gebied der typografie in den ruimsten zin van 't woord is groot en gunstig geweest.

Wel is waar mogen wij niet zeggen, dat het moderne Nederlandsche boek de vergelijking kan doorstaan met 't Duitsche, Fransche of Engelsche. Maar het heeft thans een eigen karakter, een karakter van rustige gedegenheid, dat zich juist in de gewone uitgaven vaak het zuiverst vertolkt.

[p. 864]

Een gemis aan fantasie en durf beklemt nog steeds onze drukkunst, zoowel van het luxe-boek als van het populaire. Dit gemis bepaalt zich niet tot de band-ontwerpen en ornamenten, maar openbaart zich ook in de kleuren, niet 't minst in de letter-verzorging. Vooral van 't moderne Duitschland was in dit opzicht nog veel te leeren. Ons boek is wat saai.

Uit reactie tegen dit Hollandsch rationalisme, hebben zich de laatste jaren modieuse grillen, bleekbloedige kunstzinnigheden, cerebrale moedwilligheden in de drukkunst voorgedaan, die allerminst als winsten zijn te zien. Het ware niet moeilijk overeenkomsten aan te wijzen tusschen deze typografische buitensporigheden en die op 't gebied der architectuur en der beeldende kunsten bedreven. Maar hierbij dient te worden overwogen, dat de drukkunst geen enkele willekeur toelaat. Een goed gedrukt boek is een weldaad voor 't gevoel, wordt - bij rijken inhoud - zelfs een eisch, maar het bizar gedrukte boek doet onmiddellijk als misbruik van den geest aan, als een forceering der redelijkheid, die 't publiek op den duur niet duldt. Ik schrijf met bedoeling het woord publiek neer: voor den typograaf zal het een haast heilig woord moeten zijn!

Zulke excessen intusschen deden het tekort wel uitkomen van het statig lettertype, dat de Hollandsche mediaeval was. Die letter bleef te zwaarwichtig, kon vervelend worden waar hij zoo algemeen was toegepast. Daarom acht ik het moment goed gekozen voor dit nieuwe lettertype, dat de Erasmus-mediaeval heet.

Deze letter is fijner, slanker, zonder aan eenvoud iets verloren te hebben. Zij maakt een sierlijker en fantasievoller toepassing mogelijk. Zij sluit zich makkelijker aan bij decoratieve motieven, bij een rand-versiering, een vignet, een houtsnede. Een vol-uit gedrukte pagina, in deze letter, doet levendiger aan en blijft streng genoeg. In 't bizonder is te waardeeren, dat De Roos niet toegaf aan de mode een letter te ontwerpen, die, mechanisch geconstrueerd, overal van gelijke dikte, den afstand tusschen het geschreven en gedrukte woord nog grooter maakt en die daarenboven zoo uiterst vermoeiend werkt.

j.h.