De Stem. Jaargang 2

[p. 745]

Hoeksteenen
Gedichten in proza
door B. van der Meer

I
Twijfel

Het is zeer goed een hemelbruid te bezitten. Ge zoudt haar willen roepen uit geheel Uw hart, dat ze komen zou en naast U wezen, ieder oogenblik. Maar ge doet het niet, want ge zijt ontrouw en profaneert de heilige liefde. Ge kunt schoon daarover schrijven en spreken zooals van vele andere zaken, maar leven, het eenvoudig doen, dat is zeer, zeer ver. En hoewel ge lijdt onder die voortdurende verbrokkeling van Uw hart en ge afstand blijft doen van eenig voorwerp en doel Uwer verlangens in de eenzaamheid dier verdeeldheden, toch komt U veel te spoedig een vreugde-illusie binnensluipen, die? ontgoocheling brengt en duistere dingen. En ge weet niet hoe en hoezeer ge Uw begeeren moet versterken naar slechts één ding - en ook maar dat ééne. Alles zal komen om U daarvan terug te houden en U weg te leiden; en in U zullen alle dieren opstaan in groote woede en ontevredenheid om U te verscheuren. Maar ge doet het niet, ge wilt niet toelaten.

Hoe dwaas is het, dat ge U bekommert over eenige meening in de wereld. En hoe kunt ge nog menschen en dingen zeer haten! Hoe machteloos is dit alles en welk een jammerlijk behagen is er in Uw oordeel.

Waarom bloedt Uw hart zoo? Wat is er toch met U gebeurd? Zijn booze driften in U geslagen? Of werd

[p. 746]

een teedere menschlijkheid in U vertreden? Weet ge het niet? Zijt ge donker omdat ge zoo zeer arm wordt? Daarover zijt ge zeker niet mismoedigd? Want zoo gelukkig is het niets te bezitten. Niets, heelemaal niets. Hoe verlangt ge het en welk een kracht is er in U, die dat voortdurend ondersteunt.... Ach, wat vraagt ge nog veel van anderen, dat zij in U eenige behoefte bevredigen, Waarom is het leed zoo groot als ge van de menschen houdt? Uw liefde is niet echt. Achter Uw liefde loeren booze dingen met grijparmen. Gij aast op loon met een vroom gezicht. Weet ge dan niet van het geven, voortdurend, voortdurend...

Vanwaar nu al dat fijne, stille, zwijgende verdriet, dat is als een geruischlooze regen over afgevallen lentebloesems? Hoe moeilijk is het nog voor? dit alles te begrijpen. Weet ge niet wat ge gestaag moet dragen in U - zonder één moment in te slapen? Want anders verzinkt ge weer in de diepte van sympathieën die U zóó binden en steeds weer moeiten geven. Ge moet aan niemand meer denken daarin; alleen om gericht te zijn en er boven te staan, maar niet om onderworpen te worden of onderdrukt. Ge moet alleen aan de hemelbruid denken.

Zij zegt, ze is daar en komt tot U, bewegend in heerlijk licht. En zoo gauw twijfelt ge niet of reeds glijdt een duistere schaduw langs? heen als een droom. Hoe armelijk donker is de mensch, waar hij het licht zóó noodig heeft! Hoe klein is de mensch, dat hij de grootheid zóó aanbidden kan! En hoe weinig liefde moet hij weten te geven, waar hij zóó zeer naar liefde verlangt! Wie is rijk? Wie is groot? En wie stroomt over van liefde? Ge zegt allen vaarwel, maar het is niet echt. Ge neemt wel duizend maal afscheid voor altijd en steeds wacht? een nieuw heengaan; tot eindelijk zit ge neer en ge weet het niet. Móét ge dan niet heengaan? En blijven

[p. 747]

waar ge waart en allen welkom heeten? En dan? Als ge gaat spreken is het dan niet om verstaan te willen wezen en bezig te zijn? En als ge gaat schrijven, zal men U dan niet lezen? En is daarin niet een heimlijk verlangen naar zoete menschlijkheid? O, dwaas, die ge zijt en onnoozele. De ervaring moet zóó veel? leeren. Hoe onvast staat alles en onzeker en wat is er veel van een wrak in den moedig varenden mensch.

Ge zult? alles goed doordenken en sterker dan tot nu toe. Daarom moet leed komen en verdrukking omdat ge anders toch niet luisteren wilt. Dan alleen zal het U mogelijk zijn rustig Uw gedachten te bewegen en over Uw gevoelens te zijn als een generaal over een geordend leger. Als daar schoone oogenblikken komen, waarin het leven zich ontbindt, straalt de geest als een ster in onverganklijke glansen en staat ge aan den ingang van een nieuwe wereld.

II
Het gericht

Hij zit? en rookt cigaretten? en peinst? en kijkt? en doet overigens als een jonge spreeuw op killen voorjaarsmorgen op bladerloozen tak. Met onverstand de wereld inzien en wijs die wereld vervelend vinden omdat hij zelf geen zin in zingen heeft. De boedel blijkt alweer failliet te zijn en de hoogspanning is omlaag getransformeerd en niet eens voldoende voor een tienkaarsenlamp.

Daar was één gekomen, die zich noemde een waarachtig vriend en overlaadde hem met vele weldoende bewijzen van zijn broederlijkheid. Nietwaar, zegde hij, ge wilt toch leven volgens de waarlijke grondwet der dingen en vinden Uw toeverlaat in het evenwicht daarin besloten? Gij wilt toch, het leven doorgaande, de fatale

[p. 748]

instincten, U vijandig, waar zij U nog onbekend zijn, opwoelen en veroveren en U plaatsen achter de krachten van Uw eigen aard om Uw leven richting en doel te geven? Gij wilt, zoo ik mij niet verkeken hebbe - zegde hij? bijeenvergaren de gebroken en uiteengeslagen deelen Uwer menschlijkheid en deze vermalen tot een brij waaruit gij boven de heilige vlam van Uw ziedend hart het levenselixer trekt, dat U de eeuwige vrede moet schenken. Is dat alles niet zoo?

Zeker, mijn vriend, wiens genegenheid geen twijfel kent en achterdocht, gij spreekt zeer wel.

Welnu, waarom zijt ge dan zulk een beul en blauwbaard? Hoe vermetel en roekeloos beneemt gij U tegen de vrouw, dit zwakke vat, en hoezeer wekt gij illusies in haar op, die gij met één tred van Uw lompen voet vergruist en verbreekt! Hoe begaat gij de treurige zwakheid om een teedere band te doen ontstaan, zij het slechts door oogopslag of handdruk, welke leidt tot een ongekend behagen voor een liefhebbend hart en de poorten der verbeelding ontsluit tot een hemeloord waar de schoonste aller verwachtingen sluimert, welke wordt opgewekt in het zoet verlangen tot werkelijkheid. Zijt gij een kind, dat speelt met vuur zonder de gevolgen van een brand te beseffen? Of een wreede cynicus, die een psychische vivisectie pleegt op argelooze harten, teneinde het welbehagen te ondergaan voor de verrijking van Uw kennisse van goed en kwaad? Zijt ge een wreedaard, een tyran, een harde egoïst, die jongleert met de teederste gevoelens eener vrouw en speelt met haar heiligste instincten als een kater met de muis? Slurpt gij Uzelf vol zoeten wijns en slaat ge in Uw roes het voetstuk weg onder den kostbaren kristallen beker? Wat weten zij van Uw toeleg en eeuwigheid? Wat vermoeden zij van Uw onmenschlijke vrijheidsidealen en onverbiddelijke rede? Wat is

[p. 749]

hun een liefde tot alles en allen waar zij, om volkomen gelukkig te zijn, slechts verlangen het menschlijke van deze wereld, dat zich schaart om een goed voorziene disch en een warm vuur en waar kinderen de blijde betrekking zijn tusschen man en vrouw? Weet gij zelf niet welk een goed ding de werkelijkheid is en hoe kunt ge dan, zonder eenig medelijden,? gedragen alsof gij hun waart meer dan vriend alleen? Verdient ge niet, dat die teleurgestelde harten zich vereenigen tot een laatste oordeel om U te vernietigen, dat zij hun zoo genegeerde, innigste verwachtingen samenspannen om een vurige speer van haat te slingeren in de meedoogenlooze zelfgenoegzaamheid van Uw ontaarde wezen? Zullen zij niet allen tegen? opstaan en worden tot slangen en adders, welke U dooden met hun gif? Wee U, vriend, gij ontkomt dien smaad niet en reeds zie ik U stuiptrekkend nederliggen, doorstoken van allen kant en met doorbeten aderen. Dan blaast Uw vrijheid zich weg in een stervenssnik en treedt gij den eeuwigen dood tegemoet. Zoo zult ge ondergaan, ongezien en niet betreurd.

En hij antwoordde, een nieuwe cigaret opstekend: Gij hebt zeer goed gesproken en ik dank U voor dat overzicht en het schoone einde.

Toen is de vriend zonder eenig woord stil weggetogen.

(Slot volgt)