De Stem. Jaargang 1

[p. 1030]

Suze Robertson
Een karakteriseering door Plasschaert

Het eeuwige te her-geven aan het eenvoudige, het noodzakelijke, het alledaagsche, aan het doen vaniedren dag (dat grooter is dan de dood!) is een werk voor een werkelijk schilder. Daaraan wordt een kunstenaar gekeurd; met deze maat kan Suze Robertson worden gemeten. Zij schildert nooit ‘buitengewone’ gebeurtenissen, die dikwijls alleen ‘buitengewoon’ heeten, omdat zij tijdelijk zijn; zij schildert wat regelmatig terugkeert, voltooid wordt, en hervat. Zij schildert vrouwen; vooral vrouwen. Deze zitten, gaan of staren in kleine vertrekken, die niets zijn dan een beschuttende ruimte, waarin de figuren der vrouwen zitten, bewegen, staren, of slapen. De vormen van deze eenvoudigen zijn groot en zwaar; zóó wil dat Suze Robertson's tragisch-inner-lijk wezen. De vormen missen elke onnoodigheid; de kleedij, natuurlijk, eiken overdaad. De kleur, waarmee Suze Robertson deze wezens geeft, is tot het plompe toe. Zij is niet geschakeerd op verfijnde wijze; zij voltooit het schijnbaar-barsche van deze schildering; zij voltooit in waarheid, de grootheid van deze kunst. Het spreekt vanzelf, dat een schilderes als Suze Robertson te weinig wordt gewaardeerd. Haar schilderij mist allen glans van 't ijdele; het is nooit sierlijk in den dansenden zin van dat woord; het is nooit zwierig, zooals een tooneelist dat wezen kan, en wel mag; het mist dat overtollige, dat een graag-miskende waarheid gemakkelijker maakt, voor velen, om te aanvaarden. Suze

[p. 1031]

Robertson's werk is van de zware aarde, en van een traag, groot-kloppend hart; het ware bijbelsch te noemen, testamentisch, zóó het daaglijksche niet grooter was dan iedre eenmaal vastgelegde uiting. Hoe groot het is, en hoe traag, vindt ge duidelijk in haar stillevens, in haar slapenden; het minstinhaar stadsgezicht. Ik heb het reeds geschreven: bij deze schilderes der schaamlen (niet omdat zij schamel zijn, maar omdat het daaglijksche het meest baar en openbaar in hen is), is de slapende een wezen, ongekend in de Hollandsche schilderkunst. Er is geen zoetheid hier, en de ziel is niet uit op een verre en teeromloofde tocht; er is geen rust hier van den dood; er is geen afwezigheid hier van moeiten; de gezichten, afgemat, wachten op een nieuwe afmatting, weten een nieuwe afmatting op komst. Er is geen einde aan den strijd; 't gevecht moet worden herbegonnen; en dat is voor mij het tragische, volledig gegeven. En minder groot maar even zeker vindt ge dit tragische in haar stillevens. Suze Robertson, de zeer belangrijke schilderes van figuur, de begaafde schilderes soms van een landschap met een paar dieren, is de grootste stillevenschildferes van tegenwoordig, omdat haar duister-tragisch wezen grooter is dan dat van de anderen. Een paar appelen op een tinnen bord, wat groote dorre blaadren, zij weerspiegelen een ander wezen, dan wat ge in Verster's hartstocht vindt, in Voerman's te kille nauwkeurigheid, in Meiner's schouwende innigheid. Ge zoudt misschien kunnen wijzen op Coba Ritsema, maar de wolkende grootheid van sommige harer stillevens, missen toch de noodzakelijkheid van Suze Robertson.

Bij Suze Robertson is. een figuur, evenals een stilleven, eenfataliteit. En deze fataliteit (woord afkomstig van noodlot en fatum), vindt ge in haar

[p. 1032]

spinsters, zonder één letterkundig spel, het duidelijkst erkend. Deze Spinsters, bezig in de kleine vertrekken, in het groote, ruime, niet détailleerende maar omhullende licht, lijken een Norne; zonder eenigen moedwil werden zij tot een Norne, omdat zij een ander daaglijksch ding doen, dat keert, en weer-keert...

Suze Robertson is door deze schilderkunst zeker van de toekomst. De schakeering van den tijd, van de période, waarin ze leeft, is zoo gering mogelijk in haar schilderkunst; de toestanden, die zij zich koos, zijn durende menschelijke staten - en verwerkelijkt naar de middelen en in het wezen van een schilderkunst. Dat is voldoende, en zeldzaam; zeldzaam is, daarbij, de grootte van dit menschlijk Hart.