Staatsgevaarlik. Jaargang 1

[p. 62]

Kernen

Vriendschap en liefde

Vriendschap ontstaat uit wederzijdse waardering, zowel als uit genegenheid, het laatste tekent meer de vriendschap der meisjes, die de tederheid welke ze vroeger aan hun pop besteedden, op hun vriendin overdragen tot het kind er zal zijn voor 't welk, in laatste instansie, al de genegenheid bestemd is aanwezig in het meisjeshart.

De vriendschap tussen jongens kenmerkt zich door vertrouwelijkheid en hulpvaardigheid, wijl 'n zekere neiging om uit deze vriendschap nut (soms ook voordeel) te halen, op te merken valt.

Vriendschap (tussen jongens en meisjes) kan volgroeien tot liefde. Is deze uitgebloeid, en komt er 'n verkoeling, dan gaan gewezen verliefden vaak vaneen, elkaar tot troost belovend, dat de vriendschap bestaan blijft. Dit is onzin en leugen. Liefdesbetrekkingen zijn niet per-se van vriendschappeliken aard, en de tijd wijst altijd uit, hoe 'n zelf-bedrog-volle leugen het troostwoord was. Wanneer de liefde heengaat, gaat de vriendschap mee weg. En dat is wel natuurlik mits het tegenovergestelde van liefde niet haat maar onverschilligheid is, en vriendschap komt tot uiting in elkaar betoonde belangstelling.

Voegt zich bij deze belangstelling sentimentaleit (in de beste betekenis), bekomt men liefde ('n vorm van goedheid). Deze platoniese liefde is de ‘schone droom’ in elk jongelings-leven, maar brengt ook steeds 'n pijnlik of ontgochelend ontwaken mee.

Men kan van iemand houden om z'n persoon (verdiensten, hoedanigheden, karakter) of omdat hij U bemint. Dan nog is 'n zekere mate van zelfzucht niet te ontkennen. Daar men bemint omdat de persoon U goed of aangenaam aandoet, men er door groeit. Deze zelfzucht is schoon omdat ze geen aanslag daarstelt op het persoonlik-zijn, maar dit veeleer opheft en versterkt.

Doch deze mooie liefde, waarmee haast alle liefdesverhoudingen beginnen, wordt altijd neergehaald, òf, omdat de personen wanneer ze elkaar niets meer te geven hebben als in laatste toevlucht elkander weer zoeken te vinden in de geslachts-lietde, (die de droefste ontgocheling voorbehoudt), óf nog bij elkaar blijven, terend en vegeterend op de (voorbije) aandoeningen, stilstaand en dus dood, elkaar's persoonlike uitgroei belemmerend.

Wie in liefde-zaken meer doet dan zich geven, zal alijd bedrogen uitkomen.

Het beste is, er niet te veel van te verwachten, je gevoelens natuurlik en bewust uit te leven en geen te hoge eisen te stellen aan de toekomst, wat het

[p. 63]

bestendige of vervullen betreft. Dan zal ze altijd zoveel geven als nodig is om je leven rijk en schoon te maken, zij 't dan ook vaak 'n schoonheid in treur-zangen en bevinden dat al 't bereikte zover onder je wensen blijft.

't Is beter het rein en vroom geloof (aan liefde) te behouden, al kan ze geen dadelike werkelikheid worden, dan, om iets vast te hebben, met 'n valse en bedrieglike SCHIJN genoegen te nemen ter bedwelming.

En zoals Romain Rolland schrijft: ‘De gelukkigste is niet die bemind wordt, maar die bemint’,ook dan als 't voorwerp van z'n verlangen onbereikbaar ver is, of stom blijft voor z'n roep.

Kunst en Kunstenaars

Ons oog ziet de dingen niet zoals ze zijn, maar zoals men ze ons heeft leren bezien, De fantazie, het denken moet het ontbrekende (leven) aanvullen. Vandaar dat 'n Kunstenaar de dingen beeldt en uitdrukt zòals hij ze ziet met z'n ziels oog, langs z'n verstand om. Iets trekt z'n aandacht, treft of ontvocrt hem; hij ziet er plots iets in, en dit geziene, dit gevoelde weergeven stempelt hem tot kunstenaar; het zien hem tot schepper. Het kunstenaar zijn bestaat in het kunnen weergeven van het geziene.

Zo kunnen, wijl 'n richting in volle bloei is, anderen ontstaan omdat 'n nieuw inzicht geboren werd, en verschillende kunstrichtingen en wijzen-van-zien en afbeelden even waar zijn.

Inbeelding verschilt daardoor van fantazie (verbeelding, voorstellingsvermogen), niet dat men in de dingen iets ontdekt, maar er in legt wat men er in wenst te vinden of U gesurgereerd wordt. (Valse voorstelling, vals kunstenaarsschap en bijgevolg onwaar kunstenaarsschap.)

Het doel van de Kunstenaar is: het wezen, karakter of de betekenis der dingen te ontdekken (schoonheid, waarheid, beweging e.a.) en z'n kunst bestaat in het zo juist en sprekend mogelik weergeven of vertolken van wat z'n ziel beroerde of z'n geest ontdekte.

De Kunstenaar is de priester van het Idee. Hij bedient het, 't zij door 't te verkondigen, 't zij door er een voor 't stofielik oog begrijpbare (interpreterende) vorm (van de idee) aan te geven.

Het kunst zijn van tendenz, zal hieraan Liggen of de Kunstenaar a priori of a posteriori tot de uitdrukking zijner tendenz kwam d.i. of ze uit hem groeide, of in z'n werk gelegd werd.

Geert Grub.