Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het iiij. Capittel.

1 Den Apostel waerschouwt wederom de geloovige voor de valsche leeraers. 2 Die hy beschrijft. 4 ende troostse tegen der selver verleydinge met de gave der wedergeboorte, diese ontfangen hebben. 6 haer vermanende stantvastelick te blijven by de Leere der Apostelen. 7 Daer na komt hy weder tot de vermaningen van onderlinge liefde, die een recht ken-teecken is der ware wedergeboorte. 9 ende stelt haer tot dien eynde voor het exempel Godts, ende sijne grooter liefde tot ons. 12 Leert dat wy daer uyt door sijnen Geest versekert worden dat wy met Godt gemeynschap hebben. 14 gelijck oock als wy belijden dat Iesus de Salighmaker der werelt, ende de Sone Godts is. 16 Dat wy door de liefde in Godt blijven, ende vrymoedigheyt hebben in den dagh des oordeels. 18 Dat deselve de vreese der verdoemenisse ende pijninge des gemoedts verdrijft. 20 Dat wy Godt niet en konnen lief hebben, indien wy onsen naesten niet lief en hebben. 21 alsoo beyde dese geboden te samen ons gegeven zijn.

1

GEliefde, ^a en gelooft niet eenen yegelicken ¹ geeste, ^b maer ² beproeft de geesten ³ of sy uyt Godt zijn: ^c want vele ⁴ valsche propheten zijn ⁵ uytgegaen in de werelt.

a Ierem. 29.8. Matth. 24.4. Ephes. 5.6. Coloss. 2.18.

1 D. Leeraer, die voorgeeft dat sijne leere is uyt openbaringe des Heyligen Geests. siet 1.Tim. cap. 4. vers 1.

b Matth. 7.15, 16. 1.Corinth. 14.29. 1.Thess. 5.21.

2 Namelick, aen den toetsteen van Godes woort. Siet 1.Thess. 5.21.

3 D. of hare leere van Godt is ingegeven, ende met Godts woort over een komt.

c Matth. 24.5, 24. 2.Petr. 2.1. 2.Ioan. 1. vers 7.

4 D. valsche leeraers. Want gelijck Propheten genaemt worden, niet alleen die toekomende dingen voorseggen, maer oock die de Schrifture uytleggen, 1.Cor. 14 3, 37. soo worden oock valsche propheten genaemt, niet alleen die yet voorseggen dat niet waer en is, maer oock die de Schrifture verkeerdelick uytleggen, ende valsche leeringen drijven. Siet Matth. cap. 24. vers 24.

5 Siet 1.Ioan. 2.19.

2

Hier aen ⁶ kent ghy ⁷ den geest Godts. Alle ⁸ geest die ⁹ belijdt ¹⁰ dat Iesus Christus ¹¹ in het vleesch gekomen is, ¹² die is uyt Godt:

6 Ofte, kent hier aen den Geest Godts: gebiedens wijse.

7 De leere, die door Godts Geest ingegeven is. Ofte, een recht Leeraer die door Godts Geest gedreven wort.

8 D. Leeraer. Siet vers 1.

9 D. opentlick leert ende bekent.

10 Gr. Iesum Christum in het vleesch gekomen zijnde. Siet vers 3. ende 2.Ioan. vers 7.

11 D. de menschelicke nature heeft aengenomen, om ons als de eenige Middelaer in deselve met Godt te versoenen. Siet Ioan. 1. vers 14. Rom. 1.3. Dit is het voornaemste hooftstuck der Christelicke religie, ende als een somma der selve. Siet Matth. 16.16. Marc. 8.29. Ioan. 20.31. Rom. 1.3, 4. ende blijckt daer uyt dat hy de Sone Godts geweest is eer hy de menschelicke nature heeft aengenomen.

12 Die is een oprecht Leeraer, die de Godtlicke waerheyt ende leere voorstelt.

3

Ende alle geest die niet en belijdt dat Iesus Christus in het vleesch gekomen is, die en is uyt Godt niet: ^d maer dit is ¹³ [de geest] des Antichrists, ^e welcken [geest] ghy gehoort hebt dat komen sal, ende ^f is nu alreede in de werelt.

d 1.Ioan. 2.22.

13 D. de leere des Antichrists, die strijt tegen de waerheyt van den persoon ende het ampt Christi.

e 1.Ioan. 2.18.

f 2.Thess. 2.7.

4

Kinderkens, ghy zijt ¹⁴ uyt Godt, ende hebt ¹⁵ haer ¹⁶ overwonnen: want ¹⁷ hy is ¹⁸ meerder ¹⁹ die in u is, dan die ²⁰ in de werelt is.

14 Door den Geest Godts wedergeboren ende daer door met de kennisse der ware ende Godtlicke leere verlicht.

15 Namel. de valsche leeraers.

16 Namel. door uwe stantvastigheyt in de ware leere, van welcke sy u niet en hebben konnen aftrecken ofte verleyden. Siet Matth. 24.24.

17 Namel. de Geest Godts.

18 D. machtiger, gelijck Ioan. 10.29. ende 1.Ioan. 3.20. Namel. om u by de waerheyt te behouden, ende tegen de verleydingen te verstercken.

19 D. die u Godt gegeven heeft, ende in u blijft. Siet cap. 3. vers 9.

20 Namel. de duyvel ofte de geest der dwalinge, vers 6. die in de wereltsche ende onherborene menschen is, hoedanige de valsche leeraers zijn, gelijck in het volgende vers geseght wort.

5

²¹ Sy zijn uyt de werelt: daerom spreken sy ²² uyt de werelt, ende ²³ de werelt ²⁴ hoort haer.

21 Namel. de valsche leeraers.

22 D. dingen die uyt de werelt zijn, ende die met het verstant der onwedergeborene menschen, ofte oock met hare wereltsche lusten over een komen.

23 D. de wereltsche ende onwedergeborene menschen: gelijck cap. 3. vers 13.

24 D. neemt hare valsche leere aen.

6

^{g 25} Wy zijn ²⁶ uyt Godt. Die Godt ²⁷ kent ²⁸ hoort ons: die uyt Godt niet en is,

g Ioan. 8.47. ende 10.27.

25 Namel. Apostelen, ende die met ons eenerley leere voorstellen.

26 D. niet alleen van den Geest Godts wedergeboren ende verlicht met de kennisse der waerheyt, maer oock van hem beroepen om sijne Godtlicke waerheyt, den menschen suyverlick te prediken.

27 Namel. ten rechten, gelijck hy hem in sijn woort geopenbaert heeft.

28 D. neemt onse leere aen, gelijck te voren.

[fol. 146v]

en hoort ons niet. ²⁹ Hier uyt kennen wy ³⁰ den geest der waerheyt, ende ³¹ den geest der dwalinge.

29 Namelick, als men ons hoort, ofte niet en hoort.

30 Namelick, als men ons hoort ende onse leere aenneemt.

31 Namelick, als men ons niet en hoort. Soo dat uyt de leere ende schriften der Apostelen (gelijck oock de Propheten ende Euangelisten) moet geoordeelt worden van waerheyt ofte dwalinge in de leere.

7

Geliefde, laet ons malkanderen lief hebben: want de liefde is ³² uyt Godt: ende een yegelick die lief heeft, ³³ is uyt Godt geboren, ende ³⁴ kent Godt:

32 D. Godt is een autheur der liefde, die deselve in ons werckt ende ons beveelt.

33 D. dat is een seker teecken, dat hy waerlick door den Geest Godts is wedergeboren.

34 Namelick, ten rechten, hoedanigh hy is, wat hem behaeght, ende wat hy ons bevolen heeft.

8

Die niet lief en heeft, die en heeft Godt niet gekent: want Godt is ³⁵ liefde.

35 D. Godt heeft lief niet alleen hemselven, maer oock alle sijne schepselen, bysonderlick sijne uytverkorene in Christo Iesu, met soodanige een groote liefde ende toegenegentheyt, dat men met recht mach seggen, dat hy niet alleen liefde heeft, maer oock de liefde selve is, gelijck hy oock de wijsheyt, goetheyt, etc. selve genaemt wort.

9

^h Hier in is de liefde Godts ³⁶ tegen ons geopenbaert, dat Godt sijnen eenighgeboren Sone gesonden heeft in de werelt, op dat ³⁷ wy souden ³⁸ leven door hem.

h Ioan. 3.16. Rom. 5.8.

36 Gr. in ons, gelijck oock vers 16. ofte, onder ons.

37 Namelick, die in hem gelooven, gelijck uytgedruckt wort Ioan. 3.16.

38 Namel. geestelick ende eeuwighlick.

10

Hier in ³⁹ is de liefde, niet dat wy Godt ⁴⁰ lief gehadt hebben, ⁱ maer dat hy ons ⁴¹ lief heeft gehadt, ende sijnen Sone gesonden heeft ^k [tot] een versoeninge voor onse sonden.

39 D. blijckt de de grootheyt van Godts liefde tot ons.

40 Namel. eerst, alsoo dat wy met onse liefde Godt tot weder-liefde souden verweckt hebben. Want wy waren van nature haters Godts, Rom. c. 1. vers 30. ende vyanden Godts, Rom. 5. vers 10.

i Rom. 3.24. 2.Corinth. 5.19. Coloss. cap. 1. vers 19.

41 Namel. eerst, gelijck uytgedruckt wort vers 19.

k Rom. cap. 3. vers 25. 1.Ioan. 2.2.

11

Geliefde, indien Godt ons ⁴² alsoo lief heeft gehadt, soo zijn oock wy ⁴³ schuldigh ⁴⁴ malkanderen lief te hebben.

42 D. met sulck een groote, uytnemende, onverdiende, ende onuytsprekelicke liefde.

43 D. het is niet alleen betamelick dat wy het exempel Godts als sijne kinderen hier in navolgen: maer wy zijn daer door, als mede door Godts bevel, verplicht om sulcks te doen.

44 D. niet alleen Godt, die de menschen soo uytnemende heeft lief gehadt, maer oock wy menschen malkanderen om sijnent wille.

12

^{l 45} Niemant en heeft oyt Godt ⁴⁶ aenschouwt: ^m indien wy malkanderen lief hebben, soo ⁴⁷ blijft Godt in ons, ende ⁴⁸ sijne liefde is in ons ⁴⁹ volmaeckt.

l Exod. 33.20. Deut. 4.12. Ioan. 1.18. 1.Timoth. 1.17. ende 6.16.

45 Namel. der menschen, gelijck uytgedruckt wort 1.Tim. 6.16.

46 Namel. met de oogen des lichaems, gelijck verklaert wort vers 20. D. hoewel men Godt niet en kan met de lichamelicke oogen sien ende aenschouwen, soo is het nochtans dat hy evenwel in ons blijft als wy malkandren lief hebben.

m 1.Ioan. 3.24.

47 Siet hier van de verklaringe op 1.Ioan. 3.24.

48 Namel. met welcke wy hem lief hebben.

49 Siet de aenteeckeninge op Cap. 2. vers 5.

13

Hier aen kennen wy, dat wy in hem blijven, ende hy in ons, ⁵⁰ om dat hy ons van sijnen Geest gegeven heeft.

50 Siet de verklaringe Cap. 3. vers 24.

14

Ende wy hebben het ⁵¹ aenschouwt, ende getuygen dat de Vader [sijnen] Sone gesonden heeft [tot] eenen Salighmaker ⁵² der werelt.

51 Siet Cap. 1. vers 1.

52 D. der uytverkorene ende geloovige in de gantsche werelt. Siet Ioan. 3. vers 17. ende 4.42. ende 1.Ioan. 2.2.

15

Soo wie ⁵³ beleden sal hebben dat Iesus de Sone Godts is, ⁵⁴ Godt blijft in hem, ende hy in Godt.

53 Namel. ende voorts sal gedaen hebben het gene dese belijdenisse vereyscht, Namel. hem met waren geloove sal aengenomen hebben, ende sijn geloove met de wercken der liefde getoont. Want andersins hebben dit oock de duyvelen wel beleden, Matth. 8.29. Marc. 5.7.

54 Siet de verklaringe Cap. 3. vers 24.

16

Ende wy hebben gekent ende gelooft de liefde die Godt ⁵⁵ tot ons heeft. Godt is ⁵⁶ liefde: ⁵⁷ ende die in de liefde blijft, die blijft in Godt, ende Godt in hem.

55 Gr. in ons.

56 Siet de verklaringe vers 8.

57 D. daerom.

17

⁵⁸ Hier in is de liefde by ons volmaeckt, op dat wy ⁵⁹ vrymoedigheyt mogen hebben in den dagh des oordeels, [namelick] dat ⁶⁰ gelijck hy is, wy oock zijn in dese werelt.

58 D. hier door zijn wy volmaeckt in de liefde, Namel. dat gelijck hy is, wy oock zijn in dese werelt, als volght.

59 D. een vrymoedigh vertrouwen dat wy in dien dagh niet en sullen veroordeelt worden: alsoo wy nu de liefde oeffenen, ende de Heere Chistus als dan sal te voorschijn brengen de wercken der liefde, niet als verdienende oorsaken der vrysprekinge ende saligheyt, maer als vruchten ende ken-teeckenen onses geloofs. Siet Matth. cap. 25. versen 34, 35, etc.

60 D. gelijck Christus in de liefde gewandelt heeft, ende gestadelick daer in blijft, wy oock sijne voetstappen navolgen. Siet Cap. 2. vers 6. ende 3.3. ende de aenteeck. aldaer. Ofte, gelijck Godt de liefde is, wy oock alsoo in de liefde wandelen, versen 8, 10. Matth. 5.48.

18

Daer en is ⁶¹ in de liefde ⁶² geen vreese, maer ⁶³ de volmaeckte liefde ⁶⁴ drijft de vreese buyten: want ⁶⁵ de vreese heeft ⁶⁶ pijne, ende die vreest, ⁶⁷ en is niet volmaeckt in de liefde. [kolom]

61 D. in de gene die haer geloove door de liefde betoonen: die waerlick Godt ende haren naesten lief hebben.

62 Namel. van verdoemt te worden in den dagh des oordeels: welcke vreese een slaefsche vreese genaemt wort. Want hy en spreeckt hier niet van de vreese Godts, die het beginsel is van alle wijsheyt, Psal. 111. vers 10. welck is een kinderlick ontsagh der Godtlicker Majesteyt, ende sorghvuldigheyt om deselve niet te vertoornen: alsoo die ons wort geboden, Philip. 2.12. 1.Petr. 1.17.

63 D. als wy Godt ende onsen naesten oprechtelick lief hebben. Siet Cap. 2. vers 5.

64 Gr. werpt. Want dese vreese is in de herten ende conscientien der sondaren soo vast ingeplant, datse als met gewelt door een sterck ende oprecht geloove buyten het herte gedreven moet worden. Dat wy nu een oprecht geloove hebben, wort bekent uyt de oprechte liefde Godts ende onses naesten, dien over sulcks dit uytdrijven oock toegeschreven wort.

65 Namel. van verdoemt te sullen worden.

66 Ofte, straffinge: D. quellinge, anghst, ende benaeuwtheyt des gemoedts, die ophoudt als wy versekert zijn van de oprechtigheyt onses geloofs, het welck geschiet soo door den Geest Godts, als door de wercken der liefde, dewelcke hoese grooter is, hoe de vreese ende benauwtheyt minder is.

67 D. heeft noch de rechte liefde niet: want soo hy deselve hadde, hy soude dese vreese uytdrijven.

19

⁶⁸ Wy hebben hem lief, ⁶⁹ om dat hy ons eerst lief gehadt heeft.

68 Ofte, laet ons hem, dat is, Godt, lief hebben, want de Griecksche text kan beyde oversettingen lijden.

69 Siet vers 10.

20

ⁿ Indien yemant seght, ick hebbe Godt lief, ende ⁷⁰ haet sijnen broeder, ⁷¹ die is een leugenaer. Want die sijnen broeder niet lief en heeft ⁷² dien hy gesien heeft, ⁷³ hoe kan hy Godt lief hebben dien hy niet gesien en heeft?

n 1.Ioan. 2.4.

70 D. niet alleen daedtlick haet, maer oock selfs niet lief en heeft: gelijck de volgende woorden verklaren.

71 Siet Cap. 2. vers 4.

72 D. wiens persoon, staet, ende noot hy siet, door welck sien de liefde ende barmhertigheyt plagh ontsteken te worden in het herte.

73 Hy wil seggen, die en kan geensins Godt lief hebben: alsoo men lichter door het gesichte als door het gehoor tot liefde bewogen wort. Ende Godt niet min de eene liefde als de andere van ons eyscht.

21

^o Ende dit gebodt hebben wy van hem, [namelick] dat die Godt lief heeft, oock sijnen broeder lief hebbe.

o Levit. cap. 19. vers 18. Matth. 22.39. Ioan. 13.34. ende 15.12. Ephes. 5.2. 1.Thess. 4.9. 1.Petr. 4.8. 1.Ioan. 3.23.