Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het v. Capittel.

1 D’Apostel bewijst voorder dat de liefde Godts, ende der kinderen Godts, altijt te samen moeten gaen. 3 ende leert dat de liefde Godts betoont wort door het onderhouden sijner geboden, ende overwinninge der werelt, het welck de wedergeborene doen door het geloove in Iesum Christum. 6 welcken hy bewijst den Sone Godts ende onsen Verlosser te zijn door tweederley getuygenisse, in den hemel, der heylige Drie-eenigheyt. 8 ende op der aerde, des geests, des waters, ende des bloets. 9 ende leert dat wy dese getuygenissen moeten aennemen, ofte dat wy anders Godt tot eenen leugenaer maken. 11 maer diese aen nemen, dat sy door Christum het eeuwige leven hebben. 14 ende een vertrouwen dat sy van Godt, door hare gebeden, sullen alles verkrijgen dat ter saligheyt noodigh is. 16 ende dat niet alleen voor haer selven, maer oock voor haren broeder, die niet en sondight tot der doot. 18 tot welcke sonde hy leert dat de wedergeborene niet en vervallen, overmits sy Godt ende sijnen Sone Iesum Christum recht kennen, ende in hem zijn. 21 Vermaent eyndelick de geloovige haer te wachten van de afgoden.

1

^a EEn yegelick die ¹ gelooft dat Iesus is ² de Christus, die is uyt Godt geboren: ende een yegelick die lief heeft ³ den genen die geboren heeft, die heeft oock lief ⁴ den genen die uyt hem geboren is.

a Ioan. 1.12.

1 Namelick, met soodanigh een geloove, dat vergeselschapt is met alles wat tot een oprecht geloove behoort. siet Cap. 4. vers 2.

2 Dat is, de ware ende beloofde Messias. Siet Ioan. 20. vers 31.

3 Dat is, den vader.

4 D. sijne kinderen: ’t welck dewijle het soo is onder de menschen, soo bewijst d’Apostel daer mede, dat, als men Godt lief heeft, men oock alle de kinderen Godts moet lief hebben, die uyt hem geboren zijn.

2

Hier aen kennen wy dat wy de kinderen Godts lief hebben, ⁵ wanneer wy Godt lief hebben, ende sijne geboden bewaren:

5 Want uyt de liefde Godts, als een oorspronck ende fonteyne, moet de liefde des naesten spruyten, ende voort komen.

3

^b Want ⁶ dit is de liefde Godts, dat wy sijne geboden bewaren: ^c ende sijne geboden en zijn ⁷ niet swaer.

b Ioan. 14.15. ende 15.10.

6 Dat is, hier mede betoonen wy dat wy Godt waerlick lief hebben.

c Matth. cap. 11. versen 29, 30.

7 Dat is, beswaerlick, moeijelick: ’t welck hier niet geseght en wort om aen te wijsen dat wy dese geboden hier volkomelick konnen onderhouden. siet Cap. 1. vers 8. ende 2.1. maer ten aensien van de wedergeborene, in welcker herte de Heylige Geest de geboden Godts alsoo inschrijft, dat hy met een in deselve verweckt eenen lust om deselve geerne te doen, Rom. cap. 7. vers 22. Ende het gene yemant geerne doet, dat en valt hem niet swaer, ofte moeijelick. Siet Matth. 11.30.

4

Want al dat uyt Godt geboren is, ⁸ overwint de werelt: ^d ende dit is ⁹ de overwinninge die de werelt overwint, [namelick] ¹⁰ ons’ geloove.

8 D. in den geestelicken strijt tusschen den Geest der wedergeboorte ende de wereltsche begeerlickheden ende aenlockingen, waer door wy tot afwijckinge van het geloove ende overtredinge der geboden Godts worden versocht, houdt het de overhant.

d Ioan. 16.33.

9 D. de oorsake van onse overwinninge, om dat het Christum omhelst, door welcken wy alles vermogen, Philip. 4.13.

10 Namel. dat vergeselschapt is met al wat tot een waer geloove ge-eyscht wort: want sulck een geloof en kan niet bestaen sonder onderhoudinge van de geboden der liefde Godts en des naesten.

5

^e Wie is het die de werelt overwint, ^f dan die gelooft dat Iesus is de Sone Godts?

e 1.Cor. 15.57.

f 1.Ioan. 4.15.

6

Dese is het die gekomen is ¹¹ door water ende bloet, [namelick] Iesus de Christus: ¹² niet door het water alleen, maer door het water ende het bloet. Ende ¹³ de Geest is het die getuyght, dat ¹⁴ de geest de waerheyt is.

11 De Apostel siet hier op het water ende bloet dat uyt de doorgestekene zijde Christi gevloeyt is, waer van Ioannes alleen gewagh maeckt, Ioan. 19.34, 35. ende verhaelt dat selve wederom hier, om te toonen dat daer in een verborgentheyt is, namelick, dat van hem vloeyt het water des H. Geests, waer door wy gereynight ende wedergeboren worden, ende dat door het uytstorten sijns bloets aen het kruys ons is verworven de versoeninge met Godt ende de vergevinge onser sonden. Ende is daer door vervult het gene afgebeelt was door de ceremonien des Ouden Testaments, die meest bestonden in reynigingen met water, ende bloetstortinge der beesten die geoffert wierden: alsoo dat de dit sin is, Dewijle Christus gekomen zijnde alle ’t gene door de ceremonien des Ouden Testaments afgebeelt was, in der daet vervult heeft, dat sulcks dan een klaer bewijs is, dat hy de ware Messias is.

12 D. hy is gekomen om niet alleen de weldaet der wedergeboorte ofte der reyniginge onser verdorvene nature, maer oock de weldaet der rechtveerdighmakinge ofte versoeninge met Godt te samen te wege te brengen, door sijn Geest ende bloet: welcke twee weldaden van malkandren niet en worden gescheyden.

13 D. de Heylige Geest getuyght in de herten der geloovige, 2.Cor. 1.22. Ephes. 1.13.

14 D. de leere des Euangeliums, dat Iesus is de Christus. Welcke leere geest genaemt wort, 2.Cor. 3.6. Siet de aenteeck. aldaer.

7

¹⁵ Want ¹⁶ drie zijnder die getuygen [fol.147r] ¹⁷ in den hemel, de Vader, ¹⁸ het Woort, ende de Heylige Geest: ende ¹⁹ dese drie zijn ²⁰ een.

15 Dit vers, alsoo het een seer klaer getuygenisse vervat van de Heylige Drievuldigheyt, schijnt van de Arrianen uyt eenige boecken uytgelaten geweest te zijn, maer wort in meest alle Griecksche boecken gevonden ende selfs oock by vele oude ende aensienlicke Leeraers, die voor de tijden der Arrianen geleeft hebben, tot bewijs der Heylige Dryvuldigheyt daer uyt bygebracht: ende de tegenstellinge van de getuygen op der aerde vers 8. toont klaerlick dat dit vers daer wesen moet, gelijck blijckt uyt het vers 9. daer gesproken wort van dit getuygenisse Godts.

16 Namel. persoonen, ende onderscheydene getuygen.

17 D. geven hier van uyt den hemel een hemelsch ende Godtlick getuygenisse, aen het welck niet en mach getwijfelt worden. siet Matth. 3.16, 17. ende 17.5. Ioan. 3. vers 31. Act. 2.1, etc.

18 D. de Sone Godts. siet Ioan. cap. 1. vers 1.

19 Namel. persoonen. siet Matth. 3. versen 16, 17. ende 28. vers 19.

20 Namelick, van wesen ende nature: die alle drie van dese sake gesamentlick ende eenerley getuygen. Een seer klaer bewijs ende getuygenisse van de Dryheyt der persoonen in het eenigh Godtlick wesen. Siet Ioan. 10.30.

8

Ende ²¹ drie zijnder die getuygen op de aerde, ²² de Geest, ende het water, ende het bloet: ende die drie zijn ²³ tot een.

21 D. drie getuygen zijnder oock op der aerden die het selve getuygen.

22 D. de Geest der aenneminge tot kinderen, die den geloovigen in de gemeynte hier op der aerden gegeven wort, ende het water der wedergeboorte, door welck de geloovige van hare gemeynschap met den Vader ende den Soon versekert worden, ende het bloet des Nieuwen Testaments, waer door sy verkrijgen vergevinge harer sonden, ende versoeninge met Godt. Andere verstaen door den Geest, de leere des Euangeliums, ende door het water, het Sacrament des Doops, ende door het bloet, het Sacrament des Avontmaels, door welcke drie middelen de geloovige in de Kercke hier op der aerden van de vergevinge harer sonden door Christum, ende van het eeuwige leven, als door drie vaste getuygen, versekert worden. Siet oock de aenteeckeninge op het 6 vers.

23 D. sien op eenerley sake, ende geven daer van eenerley getuygenisse, Namel. dat Iesus is de Salighmaker ende de Sone Godts, vers 5.

9

^g Indien wy het getuygenisse der menschen aennemen, het getuygenisse Godts is ²⁴ meerder: want dit is het getuygenisse Godts, het welck hy ²⁵ van sijnen Sone getuyght heeft.

g Ioan. 5.37.

24 D. geloofweerdiger, ende moet daerom oock vaster aengenomen worden.

25 Namelick, Iesu Christo, dat hy de ware ende eenige Salighmaker is.

10

^h Die in den Sone Godts gelooft, ²⁶ heeft het getuygenisse in hemselven: die Godt niet en gelooft, ²⁷ heeft hem tot een leugenaer gemaeckt: dewijle hy niet gelooft en heeft het getuygenisse, dat Godt getuyght heeft van sijnen Sone.

h Ioan. 3.36. Rom. 8.16. Galat. 4.6.

26 D. is door den Heyligen Geest, die het geloove in hem gewrocht heeft, in sijn herte hier van overtuyght ende versekert, Ioan. 3.33.

27 Siet Cap. 1. vers 10.

11

Ende dit is ²⁸ het getuygenisse, [namelick] dat ²⁹ ons Godt het eeuwige leven gegeven heeft: ⁱ ende dit selve leven ³⁰ is in sijnen Sone.

28 Namel. daer van ick spreke.

29 Namel. die in Christum waerlick gelooven, Ioan. 3.36.

i Ioan. 1.4.

30 Namel. als in een fonteyne uyt wiens volheyt wy het ontfangen, Ioan. cap. 1. vers 16. Want de Sone heeft ons het leven verdient, heeft de macht om ons het selve te geven, ende geeft het oock allen die in hem gelooven. Siet Ioan. cap. 6. versen 47, 48, 51. ende 17.2.

12

Die den Sone ³¹ heeft, die heeft het leven: die den Sone Godts niet en heeft, die en heeft het leven niet.

31 D. met waren geloove heeft aengenomen, Ioan. 1.12. die heeft de beginselen des eeuwigen levens alreede in dit leven, ende heeft een sekere hope dat hy het selve oock hier namaels volkomelick sal besitten. Siet Ioan. 5.24. ende 8.51.

13

^k Dese dingen hebbe ick u geschreven, die gelooft in den name des Soons Godts: op dat ghy wetet dat ghy het eeuwige leven hebt, ende op dat ghy ³² geloovet in den name des Soons Godts:

k Ioan. 20.31.

32 D. in het geloove meer ende meer mooght toenemen ende daer in volherden.

14

Ende dit is ³³ de vrymoedigheyt die wy ³⁴ tot hem hebben, ^l dat soo wy yet bidden na sijnen wille, hy ons ³⁵ verhoort.

33 D. vrymoedigh vertrouwen: gelijck Hebr. cap. 4. vers 16. 1.Ioan. 2.28. ende 3.21.

34 Namelick, Godt: gelijck hy spreeckt Cap. 3. vers 21.

l Ierem. 29.12. Matth. 7.8. ende 21.22. Marc. 11.24. Luce 11.9. Ioan. 14.13. ende 15. vers 7. ende 16.24. Iacob. 1.5. 1.Ioan. 3.22.

35 Gr. hoort.

15

Ende indien wy weten dat hy ons ver-[kolom]hoort, ³⁶ wat wy oock bidden, soo weten wy, dat wy ³⁷ de beden ³⁸ verkrijgen, die wy van hem gebeden hebben.

36 Namelick, na sijnen wille, gelijck vers 14.

37 D. de saken die wy bidden.

38 Gr. hebben, dat is, sekerlick sullen hebben.

16

Indien yemant ³⁹ sijnen broeder siet sondigen ⁴⁰ een sonde niet tot de doot, die sal [Godt] ⁴¹ bidden, ende ⁴² hy sal hem ⁴³ het leven geven, den genen [segge ick] die sondigen niet tot de doot. ^m Daer is ⁴⁴ een sonde tot de doot: voor deselve [sonde] en segge ick niet ⁴⁵ dat hy sal bidden.

39 D. sijnen mede-Christen.

40 D. een sonde op welcke de eeuwige doot niet sekerlick en volght: dat is, die niet onvergeeflick en is.

41 Namelick, voor sijnen broeder, dat Godt hem deselve sonde wille vergeven.

42 Namel. Godt sal hem sijne sonden vergeven ende alsoo het leven geven. Of, hy, Namelick, die Godt voor de sonde sijns broeders bidt, sal met sijn gebedt het selve by Godt te wege brengen. Siet 1.Timoth. 4. vers 16. Iacob. 5.20.

43 D. van de doot, die hy door sijne sonde verdient hadde, verlossen.

m Num. 15.30. 1.Sam. 2.25. Matth. 12.31. Marc. 3.29. Luce 12.10. Hebr. 6.4. ende 10.26. 2 Petr. 2.20.

44 D. die sekerlick den doot met haer brenght, welcke is de lasteringe tegen den Heyligen Geest, wanneer yemant de waerheyt der Christelicke leere, waer van hy door den Heyligen Geest is verlicht ende overtuyght, loochent, ende deselve vyandelick lastert ende vervolght. Siet de aenteeckeninge op Matth. 12.31.

45 Namelick, overmits Godt soodanige sondaren de sonden niet en wil vergeven, maer geeftse over in hare onboetveerdigheyt tot den eynde toe, door dien sy het middel tot de boetveerdigheyt, welck is Christi offerande, ende de overtuyginge des Heyligen Geests, verwerpen ende tegenstaen.

17

ⁿ Alle ongerechtigheyt is sonde: ende daer is sonde ⁴⁶ niet tot de doot.

n 1.Ioan. 3.4.

46 Dit en is niet te verstaen, datter eenige sonde soo licht soude wesen, datse de doot niet en soude verdienen, hoe kleyn deselve oock soude mogen zijn: want dat strijt tegen Deut. cap. 27. vers 26. Iacob. 2.10. maer datse niet nootsakelick de doot mede en brenght, maer vergeven kan worden, als de sondaer daer van een oprecht berouw ende leedtwesen betoont.

18

^o Wy weten dat een yegelick die uyt Godt geboren is, ⁴⁷ niet en sondight, maer die uyt Godt geboren is, ⁴⁸ bewaert hemselven, ende ⁴⁹ de boose en ⁵⁰ vattet hem niet.

o 1.Ioan. 3.9.

47 Namel. tot der doot: noch alsoo dat de sonde over hem de heerschappije heeft. Siet 1.Ioan. cap. 3. vers 9.

48 Namelick, dat hy in dese sonde niet en vervalle.

49 D. de duyvel, die hem tot dese sonde soeckt te brengen, Matth. 6.13.

50 Ofte, en raeckt hem niet, Dat is, en heeft geen vatten aen hem, om hem in die sonde te trecken.

19

Wy weten dat ⁵¹ wy uyt Godt zijn, ende dat ⁵² de geheele werelt light ⁵³ in het boose.

51 Namel. die in Christum gelooven.

52 D. alle andere menschen, die niet en zijn wedergeboren, noch en gelooven.

53 D. in de sonde ende onder het gewelt des duyvels.

20

Doch wy weten dat de Sone Godts gekomen is, ^p ende heeft ons ⁵⁴ het verstant gegeven, dat wy ⁵⁵ den Waerachtigen kennen: ende ⁵⁶ wy zijn in den Waerachtigen, ⁵⁷ [namelick] in sijnen Sone Iesu Christo. ^{q 58} Dese is de waerachtige Godt, ende ⁵⁹ het eeuwige leven.

p Luce 24.45.

54 D. de rechte ende salighmakende kennisse des waren Godts, in welcken het eeuwige leven bestaet, Ioan. 17.3. Ofte, verstant gegeven, op dat wy den Waerachtigen mogen kennen.

55 Dat is, den waren ende levenden Godt, den Vader onses Salighmakers Iesu Christi.

56 Dat is, wy hebben door het geloove gemeynschap met hem, Cap. 1. vers 3.

57 Andere voegen hier tusschen het woordeken ende, gelijck Cap. 1. vers 3. ende verstaen by desen Waerachtigen oock den Vader, gelijck in het voorgaende.

q Iesa. 9.5. ende 44.6. ende 54.5. Ioan. 20.28. Rom. 9.5. 1.Timoth. 3.16.

58 Namel. Iesus Christus. Siet Ioan. 17.3.

59 D. de autheur, verdiener, ende gever des eeuwigen levens, Ioan. cap. 1. vers 4. ende 10.28. ende 14.6.

21

Kinderkens, ⁶⁰ bewaert u selven van de ⁶¹ afgoden. Amen.

60 D. wacht u ende draeght sorge, dat ghy u met geen afgoderije en besmet.

61 Dat is, valsche goden, ofte, beelden, die tot afgoderije misbruyckt worden, dat ghy deselve geenerley eere ofte dienst en betoont, alsoo het selve met de Christelicke religie ende waren Godtsdienst geensins en kan bestaen.

Eynde van den eersten Algemeynen Sendtbrief JOANNIS.