Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het iij. Capittel.

1 D’Apostel verklaert dat hy desen tweeden Sendtbrief heeft geschreven om haer daer door op te wecken tot betrachtinge der Prophetische ende Apostolische leere. 3 Ende waerschouwt haer tegen de spotters, die in de laetste tijden de toekomste Christi ten oordeele, ende de voleyndinge der werelt sullen loochenen. 5 ende wederleght haer met redenen genomen van de scheppinge ende onderhoudinge der werelt. 6 ende van de sundtvloet. 7 ende leert gelijck de eerste werelt vergaen is door het water, dat alsoo dese vergaen sal door het vyer. 8 Dat de toekomste Christi ten oordeele wel om der uytverkorene wille uytgestelt wort. 10 maer datse onvoorsiens sal komen. 11 Waer uyt hy een vermaninge treckt tot betrachtinge van oprechte Godtsaligheyt. 13 ende leert datter eenen nieuwen hemel ende een nieuwe aerde sal zijn. 15 welck alles hy bevestight met het getuygenisse des Apostels Pauli, wiens Sendtbrieven sommige verdraeijen. 17 Eyndelick besluyt hy met een verhael van de vermaninge, om haer te wachten van de valsche leeraren ende spotters, ende met een lofsegginge tot Christum.

[fol. 144r]

1

DEsen tweeden Sendtbrief, geliefde, schrijve ick nu aen u, in welcke ¹ [beyde] ick ^{a 2} door vermaninge uw’ ³ oprecht ⁴ gemoedt opwecke:

1 Dit woort moet daer by gedaen worden, om dat de Apostel spreeckt in ’t getal van velen, van beyde sijne Sendtbrieven.

a 2.Petr. 1.13.

2 Gr. in vermaninge, ofte, indachtighmakinge.

3 Namelick, in de leere des Euangeliums.

4 Ofte, verstant.

2

Op dat ghy gedachtigh zijt aen de woorden die van de heylige Propheten ⁵ te voren gesproken zijn, ende aen ons ⁶ gebodt, die wy des Heeren ende Salighmakers Apostelen zijn:

5 Namel. van den Messia ende den staet sijns Rijcks in het Nieuwe Testament.

6 D. aen onse leere, die wy u geleert hebben niet uyt ons eygen goetduncken ofte autoriteyt, maer als Apostelen des Heeren Christi. Siet Cap. 1. vers 21. Beyde dese worden seer bequamelick by een gestelt, als zijnde t’samen den gront der Christelicke leere. Siet dergelijcke Ephes. 2.20.

3

^b Dit ⁷ eerst wetende, dat ⁸ in ’t laetste der dagen ⁹ spotters komen sullen, die ¹⁰ na hare eygene begeerlickheden sullen wandelen:

b 1.Timoth. 4.1. 2.Timoth. 3.1. Iude vers 18.

7 Dat is, voornamelick.

8 Dat is, in de laetste dagen. Siet 2.Timoth. 3.1.

9 Namelick, die spotten sullen soo met de voorseggingen Godts in sijn woort, voornamelick van het laetste oordeel, ende van het eynde der werelt, als oock met de gene die deselve gelooven, houdende haer voor slechte ende al te licht geloovende lieden. Siet van deselve Psalm 1. vers 1. Iesa. 22.13.

10 D. volgende de quade lusten hares vleeschs, in alle ongebondenheyt des levens. Gelijck de Nicolaiten ende haers gelijcke deden.

4

Ende ¹¹ seggen, ^c Waer ¹² is de belofte ¹³ sijner toekomste? want van dien [dagh] dat ¹⁴ de vaders ¹⁵ ontslapen zijn, blijven alle dingen ¹⁶ alsoo [gelijck] van het begin der scheppinge.

11 Namel. spotswijse.

c Ezech. 12.22.

12 D. blijft de vervullinge deser belofte, ende voorsegginge? Dit vragen is soo veel als ontkennen.

13 Namelick, om te oordeelen de levende ende de doode, ende de werelt te vernieuwen.

14 Dat is, de voorouders.

15 D. gestorven. siet Matth. 9.24. 1.Corinth. 11.30. 1.Thess. 4.13. Dit woort schijnen sy oock spotswijse te gebruycken, als of het wel tijt ware dat de vaders uyt den slaep souden opgeweckt worden, soo daer een opstandinge der dooden, ende een laetste oordeel zijn soude.

16 Ofte, alsoo gelijck het van het begin der scheppinge aen geweest is. Dit is hare reden, diese stellen tegen de sekerheyt der voorseggingen van het laetste oordeel ende voleyndinge der werelt, dewijle men siet dat nu soo lange jaren, na dat de voorseggingen geschiet zijn, men geen vervullingen der selve en verneemt, maer dat alles blijft gelijck het altijt geweest is, dat het dan niet gelooffelick en is dat deselve immeermeer sullen vervult worden.

5

Want ¹⁷ willens is dit haer onbekent, dat ¹⁸ door het woort Godts de hemelen van over lange geweest zijn, ^d ende de aerde ¹⁹ uyt het water ende ²⁰ in het water bestaende.

17 D. sy en willen dit niet weten ende aenmercken.

18 D. door sijne kracht ende bevel. siet Genes. 1.3. Psalm 33.9. Hebr. 1.3. Daer mede beantwoort ende wederleght Petrus het voorgeven van de spotters, ende bewijst dat het bestaen ende vergaen van hemel ende aerde staet alleen aen den wille, bevel, ende kracht Godts: waer door gelijck hyse geschapen heeft, alsoo onderhoudt hyse oock soo lange het hem belieft, ende kanse oock te niete maken door het selve woort, als ’t hem belieft.

d Genes. 1.9. Psalm 24.2.

19 Namel. uytstekende, daerse eerst mede bedeckt was, Genes. 1.9.

20 Gr. door. Het welck oock al te met in beteeckent, gelijck 1.Timoth. 2.15. alsoo oock hier, dewijle de wateren zijn als de vastigheyt daer in de aerde is ende vast staet. siet Psalm 24.2.

6

^{e 21} Door welcke ²² de werelt, die doe was, met het water der suntvloet ²³ bedeckt zijnde vergaen is.

e Gen. 7.10, 21.

21 Namel. hemel ende aerde. Want die hebben beyde hare wateren tot de sundtvloet gebracht, gelijck uytdruckelick getuyght wort, Genes. 7.11.

22 D. de menschen ende beesten, die doe in de werelt waren ende leefden: uytgenomen die in de Arke behouden wierden.

23 Namel. door het woort ende bevel Godts. Ende wil d’Apostel daer mede bewijsen, dat gelijck Godt, als ’t hem belieft heeft, door sijne kracht de eerste werelt heeft doen vergaen met het water, dat hy oock de tweede ende tegenwoordige werelt met het vyer kan ende sal doen vergaen, wanneer ’t hem sal believen: gelijck in ’t volgende vers verklaert wort.

7

^f Maer de hemelen die nu zijn, ende de aerde, zijn door het selve woort ²⁴ als een schat wech geleght, ^g ende worden ²⁵ ten vyere bewaert tegen den dagh ²⁶ des oordeels, ende der verdervinge der godtloose menschen.

f Psalm 102.27. Iesa. 51.6. Hebr. 1.11. 2.Petr. 3.10.

24 D. bewaert, gelijck men eenen schat wech leght in de schatkamer, om tot sijner tijt, als het ons belieft, uytgegeven ende besteedt te worden.

g 2.Thessal. 1.8.

25 Namel. om daer door verbrant te worden. siet Psalm 50.3. 2.Thessal. 1.8.

26 D. des laetsten algemeynen oordeels: ofte, der verdoemenisse, gelijck de volgende woorden verklaren.

8

Doch dese eene sake en zy u niet onbekent, geliefde, ^{h 27} dat eenen dagh by den Heere is als duysent jaren, ende duysent jaren als eenen dagh.

h Psalm 90.4.

27 Ende dat derhalven wy ons niet en moeten verwonderen, dat de Heere, na onse meyninge, soo lange vertoeft met het volbrengen sijner belofte, alsoo hy de tijden niet en reeckent kort ofte langh na ons duncken, overmits hy eeuwigh is, ende aen de tijden niet en is gebonden.

9

ⁱ De Heere ²⁸ en vertraeght de belofte niet, (^k gelijck eenige [dat] ²⁹ traegheyt achten) ^l maer is lanckmoedigh ³⁰ over ons, ^m niet willende dat ³¹ eenige verloren gaen, maer datse ³² alle ³³ tot bekeeringe komen.

i Habak. 2.3.

28 Of, en vertraeght niet aengaende de belofte, D. en stelt de volbrenginge van de belofte niet uyt, boven den tijt die hy daer toe bestemt heeft.

k 1.Petr. 3.20. 2.Petr. 3.15.

29 Dat is, uytstel boven den bestemden tijt.

l Iesa. 30.18. Rom. 2.4.

30 Namel. die geroepen zijn tot de kennisse Christi ende in hem gelooven: voor hoedanige hy na ‘t oordeel der liefde houdt alle de gene aen welcke hy schrijft. siet Cap. 1. vers 1.

m Ezech. cap. 18. vers 32. ende 33.11. 1.Timoth. 2.4.

31 Namel. uyt ons, die krachtelick geroepen zijn ende noch sullen worden. Want alsoo Godt al wat hy wil, doen kan ende oock doet, soo en kan dit niet verstaen worden van alle ende een yeder mensche, dewijle de Schrifture ende de ervarentheyt selve getuygen, dat alle menschen niet saligh en worden, maer vele verloren gaen.

32 Namel. uytverkorene, van welcke hy hier spreeckt, Apoc. 6.11.

33 Namel. dat over sulcks daer toe haer tijt gegeven worde.

10

Maer ³⁴ de dagh des Heeren sal komen ^{n 35} als een dief in den nacht, ³⁶ in welcken de hemelen ³⁷ met een gedruysch [kolom] ³⁸ sullen voorby gaen, ende ³⁹ de elementen branden sullen ende ⁴⁰ vergaen, ende de aerde, ende ⁴¹ de wercken die daer in zijn, sullen ⁴² verbranden.

34 D. de jonghste ofte laetste dagh, als de Heere komen sal ten oordeele.

n Matth. 24. versen 43, 44. 1.Thessal. 5.2. Apoc. 3.3. ende 16.15.

35 D. onvoorsiens. Siet d’aenteeckeninge op 1.Thess. 5.2.

36 Namel. dagh des Heeren.

37 Namelick, gelijck in een groot onweder, ofte groote stortinge van water, gehoort wort.

38 Hoe dat dit voorby gaen, ofte vergaen van hemel ende aerde, geschieden sal, zijn verscheydene meeningen, soo van oude als van nieuwe Leeraers. Sommige meynen dat de substantie ofte het wesen selve der werelt teenemael sal vergaen ende vernietight worden. Andere, dat alleen de hoedanigheden der selve sullen vergaen ende verandert worden, ende de substantie ofte wesen blijven. Welcke meyninge wel de gemeynste ende waerschijnlickste is. Siet Psalm 102.26, 27. Rom. 8.19.

39 Namelick, uyt welcke alle lichamelicke schepselen bestaen, D. het vyer, de lucht, het water, ende de aerde.

40 Gr. los gemaeckt, ofte, ontbonden worden.

41 Namel. die de aerde uyt haer voort brenght, ofte die de menschen op de aerde gemaeckt ende gebouwt hebben.

42 Namelick, door dat vyer, waer van gesproken is vers 7.

11

Dewijle dan dese dingen alle ⁴³ vergaen, ⁴⁴ hoedanige behoort ghy te zijn in heyligen wandel ende Godtsaligheyt:

43 D. vergaen sullen. Siet vers 10.

44 D. hoe grooten vlijt behoort ghy dan aen te wenden, om soodanige te zijn in ware Godtsaligheyt, dat ghy in dien verschrickelicken dagh meught bestaen, ende plaetse vinden in de toekomende werelt.

12

⁴⁵ Verwachtende ende ⁴⁶ haestende tot de toekomste van den dagh ⁴⁷ Godts, ^{o 48} in welcken de hemelen ⁴⁹ door vyer onsteken zijnde sullen vergaen, ende de elementen brandende sullen versmelten?

45 Namelick, met lijdtsaemheyt.

46 Namelick, met verlangen.

47 D. des Heeren Iesu Christi: gelijck Titum 2. vers 13. Of, Godts des Vaders, die sijn gerichte houden sal door den Soon, Actor. 17.31.

o Psalm 50.3. 2.Thess. 1.8.

48 Ofte, door welcke, Namel. toekomste van den dagh Godts.

49 Siet hier van versen 7, 10.

13

Maer wy verwachten, ^p na sijne belofte ⁵⁰ nieuwe hemelen ende een nieuwe aerde, ⁵¹ in dewelcke ⁵² gerechtigheyt ⁵³ woont.

p Iesa. 65.17. ende 66.22. Apoc. 21.1.

50 Namel. ofte van een nieuwe substantie ende wesen: ofte, met nieuwe hoedanigheden verciert, ende daer door als vernieuwt. Siet d’aenteeckeninge op vers 10.

51 Namel. nieuwe hemelen ende aerde. Want hy spreeckt in het getal van vele.

52 D. menschen die van de sonde gerechtveerdight zijn, ende anders niet als gerechtigheyt sullen plegen. Daer dese aerde vol is van boose ende ongerechtige menschen.

53 Dat is, woonen sal, Dat is, daer de rechtveerdige menschen een vaste plaetse sullen hebben, ende altijt daer in blijven, ende gerechtigheyt oeffenen.

14

Daerom, geliefde, verwachtende dese dingen, beneerstight u dat ghy ⁵⁴ onbevleckt ende onbestraffelick ⁵⁵ van hem ⁵⁶ bevonden mooght worden ⁵⁷ in vrede:

54 Namelick, van de sonden ende besmettingen der werelt. Want andersins en leeft niemant sonder eenige vlecke, 1.Reg. 8. vers 46. Psalm 19.13. Prov. 20.9. Iacob. 3.2. 1.Ioan. 1.8. maer den geloovigen wort de onbevlecktheyt Christi, als hare eygene, toegereeckent, Ephes. cap. 5. versen 26, 27. ende sy wachten haer dat de sonden over haer niet en heerschen, Rom. cap. 6. vers 12.

55 Namelick, van den Heere Iesu Christo.

56 Namel. als hy sal komen om te oordeelen. Want gelijck yemant als dan sal worden gevonden, alsoo sal hy geoordeelt worden, Eccles. cap. 11. vers 3. Matth. cap. 24. vers 46.

57 Dat is, hebbende een gerust gemoedt ende een goede conscientie voor Godt, ende met de menschen in vrede levende.

15

^q Ende acht ⁵⁸ de lanckmoedigheyt onses Heeren ⁵⁹ voor saligheyt: gelijckerwijs oock onse geliefde broeder Paulus, na de wijsheyt die hem gegeven is, ⁶⁰ u-lieden geschreven heeft:

q Rom. 2.4.

58 Namelick, die hy gebruyckt, sijne toekomste ten oordeele uytstellende, om de menschen tijt te geven tot bekeeringe.

59 Dat is, voor een sake die gantsch dienstigh is tot bevoorderinge uwer saligheyt.

60 Namelick, geloovige Ioden: het welck hy gedaen heeft door den Sendtbrief aen den Hebreen. Siet Hebr. 6.2. en 10.36, 37.

16

Gelijck oock ^r in alle Sendtbrieven daer in ⁶¹ van dese dingen sprekende: ⁶² in welcke dingen ⁶³ sommige swaer zijn om te verstaen, die ⁶⁴ de ongeleerde ende ⁶⁵ onvaste [menschen] ⁶⁶ verdraeijen, gelijck oock de andere schriften, ⁶⁷ tot haer eygen verderf.

r Rom. 8.19. 1.Corinth. 15.24. 1.Thessal. 4.15.

61 Namel. van welcke ick u nu onderwesen ende vermaent hebbe, Namelick, van de toekomste Christi ten oordeele, van de voleyndinge der werelt, van de valsche leeraers ende spotters, die opstaen sullen, etc.

62 Of, onder welcke dingen.

63 Namel. dingen, ofte spreucken. Hy en seght dan niet dat al wat in de Schrifture geleert wort soude swaer zijn om te verstaen, maer alleen sommige dingen, voornamelick, die van toekomende saken, ofte van den raet Godts over toekomende dingen spreken: welcke hoewelse swaer zijn om begrepen te worden, nochtans klaer genoegh voorgestelt worden, soo veel den geloovigen daer van ter saligheyt noodigh is te weten: gelijck oock alles wat ter saligheyt noodigh is te weten, in de Heylige Schrifture klaerlick genoegh geleert ende uytgedruckt wort. Siet Deuter. 29.29. ende 30.11. Psalm 19.8. ende 119.105. Prov. cap. 6. vers 23. 2.Corinth. 4.3. 2.Petr. 1.19.

64 Ofte, onervaren, Namel. in Goddelicke dingen.

65 Ofte, onbevestighde: die in den rechten gront der Christelicke leere niet en zijn bevestight.

66 Namelick, met valsche uytleggingen daer op te maken: ende quade gevolgen ofte consequentien daer uyt te trecken. Siet Rom. 3. versen 5, 8. ende 9.19. ende 11.1.

67 Waer mede aengewesen wort niet het ooghmerck datse daer mede voor hebben, maer de uytkomste die daer op volgen sal.

17

Ghy dan, geliefde, ⁶⁸ [sulcks] te voren wetende, ⁶⁹ wacht u dat ghy niet door de verleydinge ⁷⁰ der grouwelicke menschen mede ⁷¹ afgeruckt en wort, ende ⁷² uytvalt ⁷³ van uwe vastigheyt:

68 Namel. datter sulcke verleyders ende spotters sullen opstaen, ende dat hare ende harer navolgers uytkomste soodanige sal zijn.

69 Gr. bewaert.

70 Namel. der valsche leeraers ende spotters, die geen wetten onderworpen en willen zijn.

71 Ofte, afgeleyt.

72 Namel. verlatende de gesonde leere, ende sulcke dwalingen aennemende. Want hoewel het seker is, dat het onmogelick is dat de uytverkorene alsoo sullen konnen verleyt worden, datse geheelick uytvallen, Matth. 24.24. soo hebbense nochtans dusdanige vermaningen ende waerschouwingen van noode, om door deselve, als ordinarise middelen, opgeweckt ende staende gehouden te worden, datse niet uyt en vallen. Siet 1.Corinth. 10.12, 13.

73 Dat is, van den vasten gront uwes geloofs die ghy eenmael geleght hebt.

18

Maer ⁷⁴ wast op in de genade ende kennisse onses Heeren ende Salighmakers Iesu Christi. ⁷⁵ Hem zy de heerlickheyt, beyde ⁷⁶ nu, ende ⁷⁷ in den dagh der eeuwigheyt. Amen.

74 D. neemt dagelicks meer ende meer toe in de Christelicke leere. Een gelijckenisse genomen van kinderen die allenghskens opwassen tot volkomene grootte ende mannelicken ouderdom. Siet van deselve Ephes. 4.13, 14.

75 Namel. den Heere Iesu Christo. Ende alsoo dese lofsegginge alleen toekomt den eenigen waren Godt, soo is dit een klaer bewijs van de Godtheyt Christi.

76 D. in dit leven.

77 D. in den tijt na dit leven, die eeuwelick dueren sal.

Eynde van den tweeden Algemeynen Sendtbrief PETRI.