26
Want gelijck het lichaem Ga naar margenoot79 sonder geest doot is, alsoo is oock Ga naar margenoot80 het geloove Ga naar margenoot81 sonder de wercken doot.
|
-
margenoot1
- D. het Christengeloove, waer van Christus het fondament is, 1.Cor. 3. vers 11.
-
margenoot2
- Hier mede wort aengewesen de weerdigheyt des Christengeloofs, als ’t welck niet alleen en siet op Christum voor ons gekruyst, 1.Corinth. cap. 2. vers 2. maer oock die van eeuwigheyt Godt is, ende nu in heerlickheyt sit aen de rechter hant Godts in de hooghste plaetse. Siet 1.Corinth. 2. vers 8. Hebr. cap. 1. vers 3. 1.Petr. 3.22. Andre voegen dit woort der heerlickheyt by ’t woort het geloove: om dat het geloove voornamelick daer op siet, dat Christus door sijn lijden ingegaen is in sijne heerlickheyt, ende alle geloovige in deselve oock sal inbrengen, ende der selver deelachtigh maken.
-
margenoota
- Levit. 19.15. Deuter. 16.19. Proverb. 24.23. Matth. 22.16.
-
margenoot3
- Dat is, der uyterlicke gelegentheyt des menschen, die tot de sake niet en doet, gelijck rijckdom, macht, etc. siet hier van de aenteeckeninge Actor. 10. vers 34. Rom. 2.11.
-
margenoot4
- Gr. Synagoge, waer door verstaen worden niet de Ioodsche scholen ofte Synagogen, daer de Christenen niet meer en quamen om haren Godtsdienst te oeffenen, maer allerley plaetse, daer de Christenen by een quamen om den Godtsdienst te plegen.
-
margenoot5
- Dat is, rijcke lieden die van wegen haren rijckdom ofte pracht voor getrocken worden, onder dewelcke dickwils worden gevonden soodanige als beschreven worden versen 6, 7.
-
margenoot7
- Namelick, hoewel hy vroom ende geloovigh is.
-
margenoot9
- Dat is, uwe oogen al te samen op hem slaen met eerbiedinge.
-
margenoot11
- Namelick, die in de vergaderinge komt. Siet vers 2.
-
margenoot12
- Ofte, en zijt ghy niet in u selven veroordeelt? Dat is, in uwe conscientien overtuyght dat ghy daer qualick aen doet.
-
margenoot13
- Dat is, ghy hebt geoordeelt dat uwe quade overleggingen in dit aennemen des persoons goet ende behoorlick waren. Ofte, Rechters die quade overleggingen hebben, Dat is, verkeerde Rechters.
-
margenoot14
- Dat is, en hebt ghy niet gelesen, ofte geleert, verstaen, dat Godt, etc.
-
margenoot15
- Namelick, van eeuwigheyt voor de grontlegginge der werelt, Ephes. cap. 1. vers 4. ende in den tijt geroepen.
-
margenoot16
- Niet alle, maer meer arme, als rijcke, 1.Corinth. cap. 1. vers 26.
-
margenoot17
- Ofte, om te worden rijck in het geloove, etc. Siet dergelijcke wijse van spreken Rom. 8.29. gelijck de volgende woorden desen sin nootsakelick vereyschen.
-
margenoot18
- Namelick, der hemelen, en aller hemelscher goederen, hoewel sy de goederen deser werelt niet en hebben.
-
margenootc
- Exod. 20.6. 1.Sam. 2.30. Proverb. 8.17. Matth. 5.3.
-
margenoot19
- Namelick, het zy arme ofte rijcke: het welck hy daer by doet, op dat de rijcke niet en souden meynen van de verkiesinge ende dit Koninckrijck teenemael uytgesloten te wesen.
-
margenoot20
- Namelick, daer mede dat ghy eenen soodanigen rijcken meer eere aendoet, als eenen geloovigen armen, die ghy veracht.
-
margenoot21
- Hy bewijst dat soodanige rijcke sulcke eere niet weerdigh en zijn, om hare boosheyt wille, dewijle sy de geloovige geweldelick onderdrucken.
-
margenoot22
- Namelick, om aldaer door schijn van recht, de geloovige valschelick te beschuldigen, ende ombarmhertelick te doen veroordeelen. Siet Matth. cap. 10. vers 17.
-
margenoot23
- Namelick, des Heeren Iesu Christi, des Soons Godts.
-
margenoot24
- Namelick, als ghy in sijnen name gedoopt zijt. Ofte, na welcke ghy toegenaemt zijt, namelick, Christenen. Een Hebreeusche wijse van spreken. Siet dergelijcke Genes. cap. 48. vers 16. Iesa. 4. vers 1.
-
margenoot15[25]
- Dat is, de voornaemste ende algemeyne wet, waer onder alle andere zijn begrepen, gelijck oock een gemeyne heyrbane een Konincklicke wegh genaemt wort, Numer. cap. 21. vers 22. Ofte, die Godt een Heer ende Koningh over alle, ons voorgeschreven ende geboden heeft.
-
margenoot26
- Of, onderhoudt. Want genomen zijnde dat yemant de gantsche wet van de liefde des naesten onderhielt: ende hy aennam den persoon, gelijck geseght is, soo is hy een overtreder der selve wet: overmits de liefde des naesten geen plaetse en kan hebben daer de naesten veracht wort: gelijck in het volgende vers verklaert wort.
-
margenootd
- Levit. 19.18. Matth. 22.39. Marc. 12.31. Rom. 13.9. Galat. 5.14. Ephes. 5.2. 1.Thessal. 4.9.
-
margenoot27
- Namel. gelijck te voren is verklaert versen 1, 2, etc.
-
margenoot28
- Gr. werckt, D. doet een werck dat sonde is, als strijdende tegen de liefde des naesten.
-
margenoote
- Deuter. 27.26. Matth. 5.19. Galat. 3.10.
-
margenoot30
- Niet dat yemant de geheele wet kan volmaecktelick onderhouden, maer dit wort geseght onder conditie, soo daer yemant ware, ofte soo yemant hem daer van roemt, gelijck de jongelingh Matth. cap. 19. vers 20.
-
margenoot31
- Namel. uytgenomen dit eene daer in hy mistreedt.
-
margenoot32
- Dat is, sondigen: een gelijckenisse genomen van de gene die onder het wandelen of loopen haren voet stooten, ende vallen. siet hier na Cap. 3. vers 2.
-
margenoot33
- Dat is, heeft hem schuldigh gemaeckt aen de straffe, die de wet tegen de overtreders uytspreeckt, Deuter. 27. vers 26. Vervloeckt is hy die niet en blijft in allen, etc. Want die de Wetgever derf verachten in ’t eene, die derf hem oock verachten in de andere: ende die een lidt des lichaems quetst, wort geseght het geheele lichaem gequetst te hebben.
-
margenoot34
- Dat is, het is een ende deselve Wetgever, die soo wel het een heeft verboden als het ander.
-
margenoot36
- D. door het Euangelium, waer door verkondight wort dat wy door Christum vry gemaeckt zijn van de strengigheyt der wet. Siet te voren Cap. 1. vers 25. ende volgens dien te swaerder oordeel sullen hebben te verwachten, soo wy dese genade tot onbarmhertigheyt misbruycken. Andere setten het over, Als die door de wet der vryheyt, Dat is, na de leere des Euangeliums, voortaen uwe broeders sult oordeelen, sonder aenneminge des persoons.
-
margenootg
- Matth. 6.15. ende 18.35. Marc. 11.25. Luce 16.25.
-
margenoot37
- Dat is, het welck niet en is versacht ofte getempert met barmhertigheyt, ofte genade van vergevinge.
-
margenoot38
- Dat is, die geen liefde tegen sijnen naesten en sal gepleeght ofte betoont hebben, waer onder oock zijn de gene die uyt aenneminge des persoons den armen verachten. Siet Matth. cap. 25.
-
margenoot39
- Dit verstaen sommige van de barmhertigheyt Godts, die tegen het strenge oordeel der wet roemt, als het selve overwonnen ende wech genomen hebbende van alle geloovige door Christum. Maer de voorgaende woorden schijnen te eyschen, dat het verstaen worde van de barmhertigheyt des menschen, die hy aen sijnen naesten heeft gedaen. Dese roemt, D. doet den mensche diese gedaen heeft, in Christo roemen ende sich verblijden, tegen het oordeel der verdoemenisse, dat het selve over hem niet komen en sal: alsoo het seker is dattet niet komen en sal over de ware geloovige, Ioan. cap. 5. vers 24. Rom. 8. vers 1. 1.Corinth. cap. 15. vers 55. ende hy door de wercken der barmhertigheyt ende liefde van de waerheyt ende oprechtigheyt sijns geloofs is versekert, Matth. cap. 25. vers 35. Galat. 5.6.
-
margenoot40
- Namelick, tot des menschen troost ende saligheyt.
-
margenoot41
- Dat is, uyterlick belijdt, ende roemt, daer hy in der daet geen waer geloove en heeft.
-
margenoot42
- Dat is, sulck een geloove, dat sonder de wercken is.
-
margenoot43
- Dat is, rechtveerdigen voor Godt? Hy wil seggen, Geensins.
-
margenoot44
- Dat is, de liefde aen haer soude toonen alleen met woorden.
-
margenoot45
- Hy wil seggen, Geene, noch voor den armen, noch voor den genen die alleen met woorden lief heeft.
-
margenoot46
- Ofte, in hemselven, Dat is, en heeft geen nuttigheyt tot rechtveerdighmakinge: noch geen kracht om saligh te maken, niet meer als een doot lichaem sonder ziele kracht heeft om eenige werckingen des levens voort te brengen. Siet vers 26.
-
margenoot47
- Namelick, die het ware ende levendigh geloove heeft, dat dadigh is door goede wercken.
-
margenoot48
- Namelick, tot een huychelaer, die hem roemt van het geloove, ende geen goede wercken voort en brenght.
-
margenoot49
- Namelick, een geloove dat sonder de goede wercken is. Ofte, ghy seght dat ghy het geloove hebt. Laet het soo zijn.
-
margenoot50
- Dat is, een geloove met de wercken, ofte dadigh door de goede wercken.
-
margenoot51
- Dat is, wel aen, indien ghy een waer geloove hebt, gelijck ghy roemt ende u inbeelt, toont het door de wercken, gelijck een boom door de goede vruchten toont dat hy een goede boom is, Matth. 7.17, 18.
-
margenoot52
- Andere lesen, sonder uwe wercken, het welck oock eenen goeden sin heeft. Doch de meeste Griecksche boecken hebben uyt uwe wercken.
-
margenoot53
- Namelick, als uyt de vruchten eenes waren geloofs, ende een seker bewijs des selven.
-
margenoot54
- Namelick, dat het een oprecht ende waer geloove is.
-
margenoot55
- Dat is, ghy en gelooft niet, gelijck de Heydenen, datter vele Goden zijn, maer datter maer een Godt en is, die hem in sijn woort geopenbaert heeft, Deuter. 6.4. 1.Corinth. 8.6.
-
margenoot56
- Namelick, soo verre, dat ghy dien artijckel gelooft waerachtigh te zijn, ghelijckse oock is: maer soodanige kennisse ende toestemminge van de artijckelen des geloofs en is niet genoegh tot een oprecht ende waer geloove. Het bewijs volght.
-
margenoot57
- D. weten ende toestemmen oock datter maer eenen Godt en is: ende hebben daerom nochtans geen waer geloove.
-
margenoot58
- Ofte, beven, Namelick voor het schrickelick oordeel Godts, waer toe sy bewaert worden, 2.Petr. 2.4. ende en vertrouwen niet op de genade Godts, noch soecken niet hem als haren Vader te dienen.
-
margenoot59
- Dat is, wilt ghy noch klaerder onderwesen worden in dit stuck, ick sal het u noch klaerder bewijsen met d’exempelen van Abraham ende Rachab.
-
margenoot60
- D. ghy geveynsde mensche, die ydelick van het geloove roemt, sonder het selve met de wercken te betoonen.
-
margenoot61
- D. soo het sonder goede wercken is, gelijck vers 17.
-
margenoot62
- Dat is, die een Vader is aller ware geloovigen, Rom. 4. versen 1, 11, 16. wiens geestelicke kinderen over sulcks door geen ander geloove gerechtveerdight en worden, dan daer door Abraham gerechtveerdight is geweest.
-
margenoot63
- Dit schijnt te strijden met het gene Paulus seght Rom. cap. 4. ende Galat. cap. 3. waer hy leert ende bewijst dat Abraham gerechtveerdight is niet uyt de wercken, maer door het geloove: het welck sommige selfs oock van de oude Leeraers heeft doen twijfelen, of dese Sendtbrief Iacobi oock behoort voor Heylige Schrifture erkent te worden. Doch als men de sake wel insiet, soo en is’er gantschelick geen strijt. Want het ooghmerck Pauli is te leeren tegen de valsche Apostelen, dat de mensche voor Godt niet en wort gerechtveerdight door sijne eygene gerechtigheyt, bestaende uyt de wercken der wet die wy gedaen hebben, maer alleen door het geloove, dat is, door de gerechtigheyt Christi met waren geloove aengenomen, Rom. 3.28. Galat. 2.16. Philip. 3.9. Titum 3.4, 5. Hebr. 10.38. ende dit bewijst hy met het exempel van Abraham, Rom. cap. 4. maer het ooghmerck Iacobi is te leeren tegen de mont-Christenen, dat het geloove, waer door wy voor Godt gerechtveerdight worden, niet en is alleen een kennisse met toestemminge, ofte een uyterlicke belijdenisse der artijckelen des geloofs, maer oock een vast vertrouwen des herten op de genade Godts in Christo, het welck in de ware geloovige verweckt ende voort brenght de goede wercken, waer door sy versekert worden ende voor andere betoonen dat sy ’t ware salighmakende geloove hebben, ende voor Godt gerechtveerdight zijn. Ende tot dien eynde brenght hy oock hier voort het exempel Abrahams, ende bewijst, dat sijn geloove, waer door hy voor Godt gerechtveerdight is, soodanigen geloove is geweest, ende dat sulcks blijckt voornamelick uyt dat groot werck des geloofs, als hy sijnen sone Isaac heeft willen opofferen. Beyde dese leeringen soo Pauli, als Iacobi, zijn waerachtigh ende schriftmatigh, ende en strijden geensins. Daerom als Iacobus hier seght dat Abraham gerechtveerdight is uyt de wercken, dat is, gelijck hy selve verklaert, uyt dat werck als hy Isaac heeft opgeoffert, soo verstaet hy door dese woorden uyt de wercken dat Abraham met sijne wercken betoont heeft dat hy een waer ende levendigh geloof gehadt heeft, ende dat hy door de goede wercken als vruchten des selven voor Godt ende de menschen betoont heeft, dat hy waerlick voor Godt gerechtveerdight was. Soo dat Iacobus het woort gerechtveerdight niet en neemt in die beteeckenisse, gelijck Paulus, als hy spreeckt van de rechtveerdighmakinge des menschen voor Godt, maer voor een betooninge der selver rechtveerdighmakinge voor Godt ende de menschen: gelijck hy oock door het woort geloove, als hy ontkent dat wy daer door alleen gerechtveerdight worden, vers 24. verstaet een bloote toestemminge ende belijdenisse des Christengeloofs dat niet en is vergeselschapt met vertrouwen noch met goede wercken gelijck het ware salighmakende geloove. Want dat Abraham, eygentlick te spreken, uyt dat werck niet en is voor Godt gerechtveerdight, blijckt klaerlick uyt Genes. 15. vers 6. daer geseght wort, dat Abraham al eenige jaren te voren, eer hy sijnen sone opofferde, als hy de belofte van desen sone geloofde, door het geloove van Godt gerechtveerdight is geweest, gelijck hier oock Iacobus betuyght, vers 23.
-
margenoot64
- Dat is, heeft willen offeren, ofte besich was om hem te offeren: welck werck een klaer bewijs was van een oprecht ende seer sterck geloove, Rom. 4. versen 18, 19, 20.
-
margenoot66
- Namelick, om krachtelick te bewijsen ende te betuygen door de goede wercken, dat hy voor Godt gerechtveerdight was.
-
margenoot67
- Dat is, verklaert ende betoont een geloove te zijn, dat alle sijne deelen hadde, ende volmaeckt ofte oprecht was. Gelijck dit woort volmaeckt werden, oock genomen wort voor, volmaeckt te zijn bewesen worden, 2.Corinth. 12.9.
-
margenoot68
- D. door dat werck heeft hy betoont waerachtigh te zijn ’t gene de Schrift van hem seght, dat hy door het geloove gerechtveerdight was, overmits uyt dit werck blijckt dat hy het ware rechtveerdighmakende geloove gehadt heeft, ende door ’t geloove voor Godt gerechtveerdight is. Ende blijckt hier oock dat Iacobus de rechtveerdighmakinge voor Godt eygentlick niet den wercken, maer het geloove dat door de wercken hem betoont, toeschrijft.
-
margenoot70
- Dese woorden en worden Genes. cap. 15. niet gevonden, maer de sake kan afgenomen worden uyt het gene geseght wort Genes. 22.12, 16, 18. ende wort soo genaemt, 2.Paral. 20.7. Iesa. 41.8.
-
margenoot72
- Dat is gerechtveerdight te zijn betuyght ende bewesen wort door de goede wercken.
-
margenoot73
- Dat is, niet door sulcken geloove, dat sonder goede wercken is, ofte dat geen goede wercken met eenen voort en brenght.
-
margenootn
- Iosu. 2.1. ende 6.23. Hebr. cap. 11. vers 31.
-
margenoot75
- Siet de verklaringe vers 21. Ende blijckt oock hier uyt, alsoo sy door dit een goet werck voor Godt niet en heeft konnen eygentlick gerechtveerdight worden: dat daerom dese woorden oneygentlick moeten verstaen worden, namelick, dat sy met dit werck betoont heeft dat haer geloove een waer ende rechtveerdighmakende geloove was. Siet Hebr. 11.31.
-
margenoot76
- Ofte, boden, namelick, die gesonden waren, om het lant Canaan te verspieden.
-
margenoot77
- Namelick, met vrede, Hebr. 11.31. sonder haer te melden ofte aen te brengen, maer alle hulpe bewijsende.
-
margenoot78
- Namelick, om ’t perijckel te ontkomen. Siet Iosu. cap. 2.
-
margenoot79
- D. sonder de levendighmakende ziele, die het beweeght ende wercken des levens voort brenght: gelijck Psalm 104. vers 29. Iesa. 2.22. Dat is, sonder adem ofte beweginge.
-
margenoot80
- Dat is, de kennisse ende toestemminge der artijckelen des geloofs: ofte de uyterlicke belijdenisse der selve.
-
margenoot81
- Dat is, als die niet vergeselschapt is met de goede wercken. Siet versen 17, 20.
|