Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het ij. Capittel.

1 De Apostel vermaent Titum de gesonde leere recht voor te stellen, ende te onderwijsen, 2 de oude mannen, 3 ende de oude vrouwen, 4 mitsgaders door deselve de jonge vrouwen, 6 ende de jonge mannen, hoe sy haer behooren te dragen, ende daer toe te vermanen, soo met woorden, 7 als oock met sijn eygen exempel, in wandel ende in leere. 9 Daer-na oock de geloovige dienstknechten, hoe sy haer moeten dragen. 11 Ende voeght daer by redenen die een yegelick tot Godtsaligheyt ende tot alle Christelicke deughden behooren te bewegen, genomen soo van het eynde, waer toe ons Godt sijn Euangelium geopenbaert heeft, 13 als van de hope der vergeldinge in de toekomste Christi. 14 ende van de grootheyt, vrucht, ende eynde der weldaden Christi aen ons bewesen. 15 willende dat hy dit ernstelick drijve ende inscherpe.

1

DOch ¹ ghy, spreeckt het gene ² de gesonde leere betaemt:

1 Namel. en doet niet gelijck dese verleyders, maer als een getrouw Leeraer, latende sulcke fabelen, ydelsprekingen, ende geboden van menschen, predickt de leere des Euangeliums suyverlick.

2 Siet 1.Tim. 1. vers 10. ende 6.3.

2

Dat de oude mannen nuchter zijn, ³ stemmigh, ⁴ voorsichtigh, gesont in’t geloove, in de liefde, in de lijdtsaemheyt.

3 Of, statigh, deftigh, eerbaer.

4 Ofte, matigh.

3

De oude vrouwen insgelijcks ^a dat sy in ⁵ [hare] draght zijn gelijck den heyligen betaemt, datse ^b geen lasteressen en zijn, ⁶ haer niet tot veel wijns begevende, [maer] leeraeressen zijn van het goede:

a 1.Timoth. 2.9. 1.Petr. 3.3.

5 Gr. gestaltenisse, Namel. soo in kleedinge, als in haren geheelen wandel.

b 1.Timoth. 5.13.

6 Gr. haer niet tot slavinnen van veel wijn makende.

4

Op dat ⁷ sy de jonge [vrouwen] leeren ⁸ voorsichtigh te zijn, hare mannen lief te hebben, hare kinderen lief te hebben:

7 Namelick, de oude vrouwen, van welcke de jonge vrouwen beter ende met minder opsprake konnen onderwesen worden, als van mannen, namelick, in het bysonder. Want opentlick in de gemeynte te leeren is den vrouwen verboden, 1.Corinth. 14.34. 1.Timoth. 2.12.

8 Ofte, matigh, gelijck in het volgende vers.

5

⁹ Matigh te zijn, kuysch te zijn, ¹⁰ het huys te bewaren, ¹¹ goet te zijn, [kolom] ^c hare eygene mannen onderdanigh te zijn: op dat het woort Godts ¹² niet gelastert en worde.

9 Ofte, voorsichtigh.

10 Dat is, niet ledigh om te loopen by de huysen, gelijck 1.Timoth. 5. vers 13. maer by huys te blijven.

11 D. goedertieren ende goet-aerdigh.

c Genes. 3.16. 1.Corinth. 14.34. Ephes. 5.22. Coloss. 3.18. 1.Petr. 3.1.

12 Namel. gelijck plagh te geschieden van de vyanden der waerheyt, die uyt het quaet leven der gene die Godts woort aengenomen hebben, oorsake nemen, om het woort selve te lasteren, als of ’t selve ’t quaet leven soude voorstaen, Rom. 2. vers 24.

6

De jonge [mannen] insgelijcks vermaent dat sy ¹³ matigh zijn.

13 Ofte, voorsichtigh, gelijck versen 2, 4.

7

^d Betoont u selven in alles een voorbeelt van goede wercken, ¹⁴ in de leere [betoont] ¹⁵ onvervalschtheyt, ¹⁶ deftigheyt, oprechtigheyt.

d 1.Timoth. 4.12. 1.Petr. 5.3.

14 D. in het voorstellen ende prediken van d’Euangelische leere.

15 Gr. onverdorvenheyt, D. sonder daer by te mengen eenige valsche leere, ofte instellinge der menschen, waer door de suyvere leere verdorven ende vervalscht wort.

16 Ofte, gestadigheyt. Het eerste gaet aen de leere selve, ende dit de maniere op welcke deselve moet voorgestelt worden.

8

¹⁷ Het woort gesont, ende ¹⁸ onverwerpelick: ^e op dat de gene ¹⁹ die daer tegen is ²⁰ beschaemt worde, ende niet quaets en hebbe van ²¹ u-lieden ²² te seggen.

17 Siet 1.Tim. 1. vers 10. ende 6.3. 2.Timoth. 1. vers 13. ende 4.3. Titum 1. versen 9, 13. namelick, het gene ghy sult opentlick prediken, ofte in het bysonder sult gebruycken by de menschen.

18 Ofte, onbestraflick, onverdoemelick, onverachtelick: het welck soo van het woort als oock van de persoon Titi kan verstaen worden.

e 1.Petr. 2.12, 15. ende 3.16.

19 Dat is, die noch vreemt ende een vyant is van de Euangelische leere.

20 Namel. in sijne lasteringen tegen de leere ofte Leeraers des Euangeliums.

21 Andere lesen ons lieden, Nam. ons Dienaers des Euangeliums.

22 Nam. met waerheyt.

9

^f De dienstknechten [vermaent] dat sy hare eygene heeren onderdanigh zijn, datse ²³ in allen welbehagelick zijn, niet ²⁴ tegensprekende:

f Ephes. 6.5. Col. 3.22. 1.Tim. 6.1, 2. 1.Petr. 2.18.

23 Nam. dat niet en strijt tegen de bevelen des oppersten Heeren Iesu Christi. siet Actor. 4.19. ende 5.29. ende d’aent. op Col. 3.18, 22.

24 Namel. tegen de bevelen of bestraffingen der heeren.

10

Niet ²⁵ ontreckende, maer alle goede trouwe bewijsende: op dat sy ²⁶ de leere Godts onses Salighmakers in allen ²⁷ mogen vercieren.

25 D. heymelick met listigheyt, ende steelswijse yet van de goederen des heeren tot haer treckende. siet van dit woort Actor. 5.2, 3.

26 Nam. die sulcks gebiedt, ende die sy aengenomen hebben ende belijden.

27 Het welck geschiet als sy deselve in ’t werck stellen ende in alles volgen.

11

²⁸ Want ²⁹ de salighmakende genade Godts, ³⁰ is verschenen ³¹ allen menschen:

28 De Apostel geeft nu reden, waerom Titus allerley soorten van menschen oude ende jonge, ende selfs oock de slaven ofte dienstknechten, moet vermanen datse haer Godtsalighlick dragen.

29 D. de leere van de genade Godts ons door Christum bewesen, ende in den Euangelio vervattet.

30 Namel. als een licht in de duysternisse der schaduwen des Ouden Testaments, ende der onwetenheyt des Heydendoms, Iesa. 42.7, 16. Actor. 26.18. Ephes. 5.8. 1.Petr. 2.9. 1.Ioan. 2.8.

31 D. allerley soorten van menschen, mannen, vrouwen, oude, jonge, vrije ende dienstbare, gelijck uyt het voorgaende blijckt. Siet dergelijcke 1.Tim. 2.1, 2, 4. Sommige voegen dese woorden alle menschen, by ’t woort salighmakende, in desen sin, De genade Godts alle menschen salighmakende is verschenen.

12

Ende onderwijst ons, ^g dat wy de godtloosheyt ende ^h de ³² wereltsche begeerlickheden ³³ versakende, ³⁴ matighlick, ende ³⁵ rechtveerdelick, ende ³⁶ Godtsalighlick leven souden in dese tegenwoordige ³⁷ werelt:

g Ephes. 1.4. Col. 1.22. 2.Tim. 1.9.

h 1.Ioan. 2.16.

32 D. die in de wereltsche ende onwedergeborene menschen gevonden worden ende heerschen, ende beschreven worden 1.Petr. 4.3. 1.Ioan. 2.16.

33 Siet Matth. 16.24.

34 Namel. ten aensien van ons selven.

35 Namel. ten aensien van onsen naesten.

36 Namel. ten aensien van Godt.

37 Gr. eeuwe.

13

ⁱ Verwachtende ³⁸ de salige hope, ende ³⁹ verschijninge ⁴⁰ der heerlickheyt ⁴¹ des grooten Godts ende onses Salighmakers Iesu Christi:

i 1.Corinth. 1.7. Philip. 3.20.

38 D. de saligheyt die de geloovige hopen.

39 Nam. om te oordeelen de levendige ende de doode. Want alsoo wort dit woort doorgaens genomen. siet 2.Thess. 2.8. 1.Tim. 6.14. 2.Tim. 4.1, 8.

40 Want dese verschijninge sal met groote heerlickheyt geschieden. siet Matth. 16.27. ende 19.28. ende 24.30. ende 25.31. 1.Petr. 4.13.

41 D. Iesu Christi onses grooten Godts ende Salighmakers: want beyde dese tijtelen worden Iesu Christo hier toegeschreven, gelijck blijckt, overmits hier van sijne heerlicke verschijninge ten oordeele gesproken wort, ende gelijck de t’samenvoeginge der Griecksche woorden oock uytwijst. Een klaer bewijs van sijne Godtheyt.

14

^k Die hemselven voor ons ⁴² gegeven heeft, ⁴³ op dat hy ons soude verlossen van alle ongerechtigheyt, ende hemselven ⁴⁴ een eygen volck soude ⁴⁵ reynigen, ^l yverigh in goede werken.

k Galat. 1.4. ende 2.20. Ephes. 5.2. Heb. 9.14.

42 Namel. in den doot.

43 D. niet alleen om ons met Godt te versoenen door een volkomen betalinge voor onse sonden door sijnen bloede, Ephes. 1.7. 1.Petr. 1.18. 1.Ioan. 1.7. Apoc. 5.9. maer oock om ons door sijnen Geest der wedergeboorte te verlossen van de heerschappije der sonde ende ongerechtigheyt, Rom. 6.3, etc. Galat. 5.24. Coloss. 2.11, 12. 1.Petr. 4. versen 1, 2.

44 Gr. periousion, met welck woort de Griecksche Oversetters des Ouden Testaments het Hebreeusch woort Segullah, Exod. 19.5. verklaren: ende beteeckent eygentlick het gene dat als wat bysonders, uytnemende, ende kostelick wech geleght wort om te bewaren.

45 Namelick, door sijnen Geest, waer door, als door reyn water, de geloovige van de vuyligheden der sonden gereynight, ende sy tot een volck Godts afgesondert worden. Siet Ezech. 36.25, 26.

l Ephes. 2.10.

15

Spreeckt dit, ende vermaent, ende bestraft met allen ⁴⁶ ernst. ^m Dat niemant u en verachte.

46 Gr. bevel, autoriteyt. Siet van dit woort Rom. 16.26. 1.Corinth. 7. versen 6, 25. 2.Corinth. 8.8. D. toont in het leeren dat ghy spreeckt als een gesante Godts, wiens bevelen ghy met ernst moet voordragen.

m 1.Timoth. 4.12.