Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het vj. Capittel.

1 Den Apostel vermaent de dienstknechten dat sy hare heeren gehoorsamen. 3 Beschrijft de valsche ende bedriegelicke leeraers, ende beveelt datmense vliede. 6 Vermaent tot Godtsaligheyt ende genoeghsaemheyt, ende schouwen van gierigheyt. 11 ende tot verscheydene andere Christelicke deughden. 13 Betuyght voor Godt ende Iesu Christo, dat hy dit alsoo waerneme. 15 Ende uyt overdenckinge van Christi komste ten oordeele, ende van de heerlickheyt Godts breeckt hy uyt tot Godes lof. 17 Schrijft den rijcken voor hoe sy haer moeten dargen voor Godt ende de menschen. 20 Waerschouwt hem noch eens met grooten ernst voor valsche ende bedriegelicke leere. 21 ende besluyt den brief met de gewoonlicke groete.

1

^a DE dienstknechten soo vele als’er onder ¹ het jock zijn, sullen hare heeren aller eere weerdigh achten: op dat de name Godts, ende de leere ² niet gelastert en worde.

a Ephes. 6.5. Coloss. 3.22. Titum 2.9. 1.Petr. 2.18.

1 D. slavernije, ofte dienstbaerheyt, welcke een jock wort genaemt om de swaerheyt ende lastigheyt der selve in die tijden.

2 Namel. als of de Christelicke religie de dienstknechten ofte slaven, onder den deckmantel van de Christelicke vryheyt, haren heeren ontrock, ofte van hare gehoorsaemheyt tegen der heeren danck los maeckte.

2

Ende die geloovige heeren hebben, en sullense niet verachten, om datse broeders zijn: maer sullense te meer dienen om dat sy geloovigh ende gelieft zijn, als die ³ deser weldaet mede deelachtigh zijn. Leert ende vermaent dese dingen.

3 Namel. der verlossinge door Christum verworven. Andere verstaen dit van de weldaet welcke de dienstknechten van hare heeren wederom hebben te verwachten, die wanneer sy geloovigh zijn, niet en sullen nalaten der dienstknechten trouwen dienst met dergelijcke sorge ende weldaet te beloonen: ende setten het over die dit weldoen weder sullen aennemen, ofte vergelden.

3

Indien yemant ⁴ een andere leere leert, ende ⁵ niet over een en komt met de gesonde woorden onses Heeren Iesu Christi, ende met de leere die na de Godtsaligheyt is,

4 Namel. als ick geleert hebbe.

5 Gr. niet en komt tot de gesonde woorden, D. hem daer aen niet vast en houdt.

4

Die is opgeblasen, ende ⁶ en weet niets, maer ⁷ hy raest ontrent [twist-]vragen ende woordenstrijt: ^b uyt welcke komt nijt, twist, lasteringen, quade nadenckingen,

6 Namel. hoewel hy hemselven wijs houdt, ofte geerne voor wijs soude gehouden worden.

7 Gr. is sieck, ofte, kranck, Namel. van sinnen ofte verstant, gelijck werregeesten ende bedrieghlicke leeraers plegen, die de eenvoudige leere der Godtsaligheyt te slecht achten, ende daerom met hooger spitsinnigheden ofte nieuwe leeringen voor de gemeynte soecken te proncken, welcke de Apostel verklaert ongesont van verstant te zijn, om dat sy de gesonde leere verwerpen, ofte voorby gaen.

b 1.Timoth. 1.4. 2.Tim. 2.23. Titum 3.9.

5

^{c 8} Verkeerde krakeelingen van menschen die een verdorven verstant hebben, ende van de waerheyt berooft zijn, meynende dat de Godtsaligheyt ⁹ een gewin zy. Wijckt af van de sulcke.

c 1.Corinth. 11.16.

8 Of, oeffeningen, disputeeringen, waer mede sy hare ende anderer verstanden gelijck als verslijten, sonder dat van sulcke krakeelingen ofte disputeeringen eenige vaste nuttigheyt tot een oprecht geloove, ende de oprechte Godtsaligheyt, voort komt.

9 Dat is, maer en dient om wereltsche eere ofte gewin daer door te soecken, gelijck de bedrieghlicke leeraers onder hare discipelen plegen te doen, daer d’een met nieuwe gevoelens, spitsinnigheden, ende dispuyten des anders discipelen na hem soeckt te trecken.

6

^d Doch de Godtsaligheyt ¹⁰ is een groot gewin ¹¹ met vergenoeginge.

d Proverb. 15.16. Hebr. 13.5.

10 D. in de Godtsaligheyt selve is ’t grootste gewin gelegen, dewijle die de belofte heeft des tegenwoordigen ende des toekomenden levens, gelijck hy Cap. 4. vers 8. spreeckt.

11 D. met een gemoedt dat genoegh heeft ende te vreden is met het gene hem de Heere verleent, welcke vergenoeginge oock selve uyt de Godtsaligheyt spruyt. Want die Christum heeft die heeft alles met hem.

7

^e Want wy en hebben niets in de werelt gebracht, het is openbaer dat wy oock niet en konnen yet daer uyt dragen.

e Iob 1.21. ende 27.19. Psalm 49.18.

8

^f Maer als wy voedtsel ende decksel hebben, ^g wy sullen daer mede ¹² vergenoeght zijn.

f Prov. 27.26.

g Psalm 55.23. Matth. 6.25. 1.Petr. 5.7.

12 Namel. sonder na andere rijckdommen gierighlick te staen.

9

^h Doch die ¹³ rijck willen worden, vallen in versoeckinge ende ¹⁴ [in] den strick, ende [in] vele dwase ende schadelicke begeerlickheden, welcke de menschen doen versincken in verderf ende ondergangh.

h Proverb. 11.28. Matth. 13.22. Iacob. 5.1.

13 D. hare sinnen daer mede te seer bekommeren, ofte met al te groote begeerte trachten om rijck te worden.

14 Namel. des duyvels, die haer door dese begeerte van rijck te worden tot vele onbehoorlicke dingen versoeckt, ende als met eenen strick in de werelt vast houdt. Siet Matth. 6.24.

10

ⁱ Want de ¹⁵ geltgierigheyt is een wortel van alle quaet, tot welcke sommige lust hebbende zijn afgedwaelt ¹⁶ van ’t geloove, ende hebben haer selven ¹⁷ met vele smerten doorsteken.

i Exod. 23.8. Deuter. 16.19. Prov. 15.16.

15 Gr. liefde des gelts.

16 D. van de gesonde leere des geloofs.

17 D. hare zielen met anghst ende sorge vele quellingen aengedaen om die te vergaderen, ende als sy vergadert zijn, om die te behouden. Waeromse Christus oock by doornen vergelijckt, Matth. 13.22. die de menschen quetsen, ende ’t goede zaet versticken.

11

^k Maer ghy, ¹⁸ O mensche Godts, vliedt dese dingen: ende jaeght na gerechtigheyt, Godtsaligheyt, geloove, liefde, lijdtsaemheyt, sachtmoedigheyt. [kolom]

k 2.Tim. 2.22.

18 Aldus noemt de Schrift de gene die door Godts Geest worden geregeert, ende in het bysonder de trouwe Propheten ende Leeraers. siet 2.Reg. 1.9, etc. 2.Tim. 3.17.

12

^l Strijt den goeden ¹⁹ strijt des geloofs, ²⁰ grijpt na het eeuwige leven, tot het welcke ghy oock geroepen zijt, ende ²¹ de goede belijdenisse beleden hebt voor vele getuygen.

l 1.Timoth. 1.18.

19 D. beneerstight u met alle vlijt niet alleen in ’t prediken van het woort des geloofs, maer oock in ’t beleven van het selve. 2.Timoth. 4. vers 7.

20 Een gelijckenisse genomen van de gene die om prijs loopen, ende al loopende hare handen uytsteken om te grijpen als sy ontrent het perck komen. Siet 1.Corinth. 9. vers 24. Philip. 3. versen 13, 14.

21 Namelick, van Christo te sullen getrouwelick dienen, doe ghy van my tot een Euangelist in de tegenwoordigheyt der Ouderlingen zijt verkoren. Siet hier voren Cap. 4. vers 14.

13

^m Ick bevele u voor Godt ⁿ die alle dingh ²² levendigh maeckt, ende [voor] Christo Iesu, ^{o 23} die onder Pontio Pilato de goede belijdenisse betuyght heeft:

m 1.Tim. 5.21.

n Deut. 32.39. 1.Sam. 2.6.

22 D. onderhoudt ende alles het leven geeft dat leven heeft, Actor. 17.25. ja oock tot het leven verweckt het gene alreede gestorven is: ’t welck Paulus hier by doet, om Timotheum tegen alle gevaer des doots te verstercken.

o Matth. 27.11. Ioan. 18.37.

23 Ofte, die voor. siet hier van Ioan. cap. 18. vers 37, etc.

14

Dat ghy ²⁴ dit gebodt houdet, onbevleckt [ende] onberispelick, tot op de verschijninge onses Heeren Iesu Christi:

24 D. dese bevelen, die ick u tot hier toe hebbe gegeven, selve onderhoudt, ende andere beveelt te onderhouden.

15

Welcke tot sijner tijt ²⁵ vertoonen sal ^p de salige ende ²⁶ alleen machtige Heere, ^q de Koningh der koningen, ende Heere der heeren:

25 D. te voorschijn sal brengen uyt den hemel om te oordeelen de levende ende de doode.

p 1.Timoth. 1.17.

26 Alsoo wort Godt de Vader alleen wijs, 1.Tim. 1.17. ende alleen goet genaemt Matth. 19.17. ende in het volgende vers geseght de onsterffelickheyt alleen te besitten, om dat hy die alleen van hemselven ende volmaecktelick heeft. Ende spreeckt de Apostel hier alsoo, niet om Christum hier uyt te sluyten, dien dese tijtelen oock worden gegeven, Apoc. cap. 1. vers 8. ende 19.16. ende elders: maer om Godt alsoo van alle schepselen te onderscheyden, ende om aen te wijsen, dat wy geene macht, die ons tegen is, in de werelt en hebben te vreesen, wanneer wy ons beroep trouwelick uytvoeren, ende volgens dien Godt voor ons hebben, die door Christum een mael alles sal richten. Siet oock Ioan. 17.3.

q Apoc. 17.14. ende 19.16.

16

Die alleen onsterffelickheyt heeft, ende ²⁷ een ontoeganckelick licht bewoont: ^r den welcken geen mensche ²⁸ gesien en heeft, noch sien en kan: welcken zy eere, ende eeuwige kracht. Amen.

27 Dat is, eene volmaecktheyt ende heerlickheyt in hemselven besit, die niemant en kan begrijpen, gelijck het woort licht oock genomen wort, 1.Ioan. cap. 1. vers 5, etc.

r Exod. 33.20. Deut. 4.12. 1.Ioan. 4.12.

28 Namelick, met de ooge des lichaems, dewijle hy een geestelick wesen heeft, gelijck hy daerom oock onsienlick genaemt wort, 1.Timoth. 1.17. Siet oock Ioan. 1.18. ende 1.Ioan. 4.20.

17

Den rijcken in dese tegenwoordige ²⁹ werelt beveelt dat sy niet hooghmoedigh en zijn, ^s noch [hare] hope en stellen op de ongestadigheyt des rijckdoms, maer op den levenden Godt, die ons ³⁰ alle dingen rijckelick verleent ³¹ om te genieten:

29 Gr. eeuwe.

s Marc. 4.18. Luce 8.14.

30 Selfs dan oock de rijckdommen.

31 Gr. tot genietinge, Namelick, met danckbaerheyt ende matigheyt. Siet Deut. 8.10, etc.

18

Dat sy weldadigh zijn, rijcke worden in goede wercken, geerne mededeelende zijn, [ende] ³² gemeensaem:

32 Dese deught van gemeensaemheyt wort gestelt tegen den trotz ende ingetogenheyt van sommige rijcke, die de kleyne ende arme verachten, ende selfs niet en willen te sprake staen. Andere nemen het voor een gemeensaemheyt om aen andere geerne alle vrientschap ende hulpe te bewijsen, gelijck de mededeelsaemheyt, welcke voren gaet, alleen de goederen aengaet. Siet Galat. 6.6. Hebr. 13.16.

19

^t Leggende haer selven wech tot eenen schat ³³ een goet fondament tegen het toekomende, op dat sy het eeuwige leven verkrijgen mogen.

t Matth. 6.20. Luce 12.33. ende 16.9.

33 Namel. van hope: niet dat de weldadigheyt der rijcke sulcks verdient, maer om dat deselve een vrucht is des geloofs, ende Godt belooft heeft deselve uyt genade om Christi wille te beloonen. Siet Hebr. 13.21. ende 1.Petr. 2.5.

20

O Timothee bewaert ³⁴ het pandt [u] toebetrouwt, ^v eenen afkeer hebbende van ³⁵ het ongoddelick ydel roepen, ende van de ³⁶ tegenstellingen der valschelick genaemde wetenschap:

34 D. de gesonde leere des geloofs, welcke u als een pandt is te bewaren gegeven, om het selve wel aen te leggen, ende oock anderen te bewaren te geven.

v 1.Timoth. 1.4. ende 4.7. 2.Timoth. 2.16. Titum 1.14. ende 3.9.

35 Gr. onheylige ydele roepingen: waer door den Apostel wederom de spitsinnige krakeelingen der bedrieghlicke leeraers verstaet, die van haer met groote hevigheyt ende roepen sonder stichtinge worden gevoert.

36 Namel. soo tegen de gesonde leere, als oock selfs tegen malkanderen in saken daer geen saligheyt aen en hanght, gelijck de bedrieghlicke leeraers plegen van d’eene ydele questie tot d’andere te vervallen.

21

Dewelcke sommige ³⁷ voorgevende, zijn ³⁸ van het geloove ³⁹ afgeweken. ⁴⁰ De genade zy met u. Amen.

^* De eerste [Sendtbrief] aen Timotheum is geschreven van Laodicea, welcke is de hooftstadt van Phrygia Pacatiana.

37 D. daer van professie ofte belijdenisse doende, ende haer selven voor sulcke uytgevende.

38 D. van de gesonde leere des geloofs, gelijck vers 10.

39 Ofte, gemist, gelijck yemant die het wit mist, daer hy scheen na te schieten. Want sulcke menschen komt dit dickmael over, dat sy door hare spitsinnigheyt ende ydele wijsheyt van de ware wijsheyt vervallen. Siet 2.Timoth. cap. 2. vers 18.

40 Siet hier voren het besluyt van de andere brieven.

* Dat dit onderschrift oock niet vast en gaet, blijckt uyt het gene Paulus seght Cap. 1. vers 3. ende cap. 4. vers 13. Siet oock Coloss. cap. 2. vers 1. Daerom meynen andere dat dese brief veel eer van Philippis, ofte eenige andere stadt van Macedonien is geschreven, om Timotheum te onderrichten, hoe hy hem tot Ephesen hadde te dragen, terwijle hy selve in Macedonien soude blijven, ende weder tot hem soude keeren.

Eynde van den eersten Sendtbrief PAULI aen Timotheum.