Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het iiij. Capittel.

1 Den Apostel vermaent haer voorders in ’t gemeyn tot eenen Godtsaligen wandel. 3 ende in ’t bysonder tot kuysheyt ende eerbaerheyt. 6 tot rechtveerdigheyt in haren handel. 9 tot broederlicke liefde. 11 tot een stil leven, ende doen van haer eygen dingen. 13 Hy vermaent haer oock datse hare droefheyt sullen matigen over de gene die ontslapen zijn. 14 dewijle die door Christum weder opgeweckt sullen worden. 15 welcke uyt den hemel komen sal met een groot geroep ende stemme des Archangels, om die gestorven zijn eerst uyt den dooden op te wecken. 17 ende daer na deselve met de andere, die dan noch sullen leven, tot hem op te nemen.

1

¹ VOorts dan, broeders, wy bidden ende vermanen u ² in den Heere Iesu, gelijck ghy van ons ³ ontfangen hebt, ^a hoe ghy moet wandelen ende Gode behagen, dat ghy [daer in] meer overvloedigh wort.

1 Of, wat overigh is, broeders.

2 D. in den name des Heeren Iesu, ofte om Iesu Christi wille. Siet 2.Cor. 5. vers 20.

3 D. geleert ofte onderwesen zijt.

a Philip. 1.27. 1.Thess. 2.12.

2

Want ghy wetet ⁴ wat bevelen wy u gegeven hebben ⁵ door den Heere Iesum.

4 Hy en spreeckt hier niet van eenige verholene secrete bevelen, maer van openbare, die hy daer na weder verhaelt.

5 Dat is, van wegen den Heere, ofte uyt last des Heeren Iesu.

3

^b Want dit is ⁶ de wille Godts, uwe ⁷ heylighmakinge: dat ghy u onthoudt van de hoererije:

b Rom. 12.2. Ephes. 5.27. Philip. 4.8.

6 Dat is, het gene Godt van u eyscht, ofte wilt gedaen hebben.

7 Dit woort kan in het gemeyn genomen worden voor allerley heyligheyt, ofte in ’t bysonder voor de kuysheyt ofte eerbaerheyt, gelijck hier na verklaert wort.

4

Dat een yegelick van u wete ⁸ sijn vat te besitten in heylighmakinge ende ⁹ eere:

8 D. sijn lichaem, het welck na een Hebreeusche wijse van spreken also genaemt wort, om dat het instrument is der ziele.

9 D. eerbaerheyt, Want niet en onteert het lichaem des menschen meer dan onkuysheyt. siet. 1.Cor. cap. 6. vers 16, etc.

5

Niet in ¹⁰ [quade] beweginge der begeerlickheyt, gelijck als de Heydenen ^c die Godt ¹¹ niet en kennen.

10 Of, ontuchtige beweginge.

c 1.Cor. 15.34. Ephes. 4.18.

11 Namel. gelijck het behoort, ende hy in sijn woort hem geopenbaert heeft, 2.Thessal. 1. vers 8. Andersins kennen de Heydenen Godt oock uyt de nature, doch dese kennisse en was niet krachtigh genoegh om haer tot sijne liefde ende gehoorsaemheyt behoorlick te bewegen, Rom. 1.19, etc.

6

Dat niemant sijnen broeder ¹² en vertrede, noch ¹³ en bedriege in [sijne] handelinge: Want de Heere is een wreker over alle dese, gelijck wy u oock te voren geseght, ende betuyght hebben.

12 Gr. overklimme: ende beteeckent yemant door gewelt verongelijcken, ofte meer afnemen dan behoorlick is, gelijck het volgende woort verklaert.

13 Gr. vergierige, het welck beteeckent yemant uyt gierigheyt bedriegen ofte verongelijcken. Siet. 2.Corinth. cap. 2. vers 10. ende 12.17.

7

Want Godt en heeft ons niet geroepen tot ¹⁴ onreynigheyt, ^d maer tot heylighmakinge.

14 Hier onder begrijpt den Apostel niet alleen de ontuchtigheyt, maer oock de gierigheyt ende onrechtveerdigheyt, waer door de ziele selve oock bezoedelt wort.

d Ioan. 17. vers 19. 1.Corinth. 1.2.

8

^e Soo dan die ¹⁵ [dit] verwerpt, die en verwerpt ¹⁶ geen mensche, maer Godt, ^f die oock sijnen Heyligen Geest ¹⁷ in ons heeft gegeven.

e Luce 10.16.

15 Dat is, dese voorgemelde bevelen, gelijck hy die in het tweede vers heeft genoemt.

16 Namelick, alleen, maer voornemelick Godt die selve dese bevelen, door sijne Propheten ende Apostelen heeft gegeven.

f 1.Corinth. cap. 7. vers 40.

17 Dit kan ofte van de Apostelen verstaen worden, die door Godts Geest gedreven zijnde, dese bevelen hebben gegeven: ofte oock van alle Christenen, die door Godts Geest zijn geheylight, op dat sy niet meer de begeerten des vleeschs, maer des geests souden volgen, Galat. 5. versen 24, 25.

9

^g Van de broederlicke liefde nu en hebt ghy niet van noode dat ick u schrijve: want ghy selve zijt ¹⁸ van Godt geleert om malkanderen lief te hebben.

g Levit. 19.18. Matth. 22.39. Ioan. 13.34. ende 15.12. Ephes. 5.2. 1.Petr. 4.8. 1.Ioan. 3.23. ende 4.21.

18 Gr. Godtgeleerde: waer van siet Ioan. cap. 6. vers 45.

10

Want ¹⁹ ghy doet oock het selve aen alle de broederen, die in geheel Macedonien zijn. Maer wy vermanen u, broeders, dat ghy meer overvloedigh wort:

19 Dat is, ghy bewijst oock metter daet, dat ghy de broederen lief hebt.

11

^h Ende dat ghy ²⁰ u beneerstight stille te zijn, ende uwe eygene dingen te doen, ⁱ ende te wercken ²¹ met uwe eygene handen gelijck wy u bevolen hebben:

h 2.Thessal. cap. 3. versen 7, 12.

20 Namelick, als die doen die na eere staen, ofte eere ergens in stellen, gelijck het Griecks woort mede brenght. Dit seght den Apostel, om dat de wereltsche menschen gemeynlick eere stellen ende neerstigh zijn, om haer met vele dingen te bemoeijen die haer selfs niet aen en gaen, tegen welck gebreck hy de geloovige hier waerschouwt, ende vermaentse liever eere te soecken, ende haer te beneerstigen om in stilte haer eygen dingen waer te nemen.

i Actor. cap. 20. vers 34. Ephes. cap. 4. vers 28.

21 Namelick, om u ende de uwe van behoorlicken nootdruft te versorgen. Het welck de Apostel spreeckt tot de gene die, onder het decksel van haer met gemeyne saken buyten haer beroep te bemoeijen, op anderer lieden arbeyt sochten te leven, waer van breeder gesproken wort 2.Thessal. 3. vers 10, etc.

12

Op dat ghy ²² eerlick wandelt by de gene ²³ die buyten zijn, ende ²⁴ geenes dinghs van noode en hebbet.

22 Dat is, buyten opsprake. Want de Heydenen selve oock sulck doen misprijsen. Het Griecks woort beteeckent, ’t gene wel voeght ofte wel staet.

23 Dat is, die noch van het geloove vreemt zijn, gelijck 1.Corinth. 5.12.

24 Ofte, geens, ofte, niemants, namelick, der gene die buyten zijn: want het Griecks woort kan beyde lijden.

13

Doch, broeders, ick en wil niet dat ghy onwetende zijt van de gene ²⁵ die ontslapen zijn, ^k op dat ghy niet bedroeft en zijt,

25 Dat is, gestorven ofte gerust zijn, gelijck Ioan. cap. 11. vers 11, etc.

k Levit. 19.28. Deut. 14.1. 2.Sam. 12.20.

[fol. 117v]

²⁶ gelijck als de andere ²⁷ die geen hope en hebben.

26 Hier mede toont d’Apostel dat hy niet alle droefheyt over de verstorvenen verbiedt, die oock Christus selve over Lazarum, Ioan. 11.35. de gemeynte over Stephanum, Act. 8. vers 2. ende Paulus over Epaphroditum, als hy doodelick kranck was, Phil. 2. vers 27. bewesen hebben: maer hy spreeckt hier alleen van de onmatige ende Heydensche droefheyt.

27 N. der saliger opstandinge, waer van hy in de volgende verssen spreeckt. Want hoewel de Heydenen de onsterflickheyt der zielen geloofden, nochtans en hebben sy noyt de opstandinge der lichamen ende weder-vereeninge met hare zielen konnen begrijpen ofte gelooven. Siet Actor. 17.32. ende 26.23, etc.

14

Want indien wy gelooven dat Iesus gestorven is, ende opgestaen, alsoo sal oock Godt de gene die ontslapen zijn ²⁸ in Iesu, ²⁹ [weder] brengen ³⁰ met hem.

28 Ofte, door Iesum, dat is, door de kracht Iesu des Richters der levende ende doode, Ioan. 5.21, etc.

29 Nam. in het leven, ende in heerlickheyt, wanneer hy haer uyt de graven sal opgeweckt, ende met hare zielen sal vereenight hebben.

30 Namelick, als hy sal verschijnen uyt den hemel ten laetsten dage, in het oordeel.

15

Want dat seggen wy u ³¹ door het woort des Heeren, ^l dat ³² wy die levendigh over blijven sullen tot de toekomste des Heeren, niet en sullen ³³ voorkomen de gene die ontslapen zijn.

31 Gr. in het woort des Heeren, waer door sommige verstaen de belofte Christi, Matth. 24.31. Ioan. 5.28. daer by na diergelijcke woorden staen: Andere, een bysondere ende naerdere openbaringe Christi hier van aen Paulum geschiet, gelijck hy betuyght 1.Cor. 15.51.

l 1.Cor. 15.22, 51.

32 Namel. geloovige menschen, stellende hemselven oock daer onder, om de onsekerheyt van den dagh van Christi toekomste. Siet hier van voorder 1.Corinth. 15.51.

33 Namel. om van Christo verheerlickt te worden.

16

^m Want de Heere selve sal met ³⁴ een geroep, met ³⁵ de stemme ³⁶ des Archangels, ende met de basuyne Godts neder dalen van den hemel: ende die ³⁷ in Christo gestorven zijn, sullen eerst opstaen:

m Matth. 24. vers 31. 1.Corinth. 15.52. 2.Thess. 1.7.

34 Het Griecks woort Keleusma beteeckent eygentlick een geroep dat met een bevel gevoeght is, gelijck aen de gene plagh te geschieden die eenigh werck gelijckelick moeten doen, ofte een schip gelijckelick voort roeijen, ofte eenen strijt beginnen.

35 Wat dit voor een stemme ofte basuyne sal zijn en verklaert de Schrifture niet breeder, dan wort daer door de groote macht ende heerlickheyt Christi in sijne tweede toekomste voor oogen gestelt, die met sijne Engelen, als een Overste sijns legers, met trompettengeluyt ende groot geschal sal komen: ’t welck schricklick sal zijn voor sijne vyanden, ende moedt ende troost geven aen sijne vrienden. Siet dergelijcke beschrijvinge Matth. 25.31. Ioan. 5.28. 1.Cor. 15.52. 2.Thess. 1. versen 7, 8. Iude vers 14. Apoc. 11.15, etc.

36 D. des oversten Engels, die hier uytdruckelick wort onderscheyden van Christo. Siet hier van nader Iude vers 9.

37 D. in ’t geloove Christi, gelijck Apoc. 14.13.

17

Daer na wy die levendigh over gebleven zijn, sullen te samen met haer ³⁸ opgenomen worden ³⁹ in de wolcken, den Heere te gemoete, ⁴⁰ in de lucht: ende alsoo sullen wy altijt ⁴¹ met den Heere wesen.

38 Gr. geruckt, getrocken, Namel. na datse sullen verandert ende sijnen verheerlickten lichame in eenen oogenblick tijts gelijckformigh gemaeckt zijn, 1.Cor. 15.51. Philip. 3.20, 21.

39 Die namelick als eenen wagen sullen zijn, waer door sy tot Christum in de lucht opgevoert sullen worden, gelijck van Elias geseght wort, 2.Reg. 2.11. ende van Christo selve Actor. 1.9.

40 Namel. daer hy sijn gerichte sal houden, voor de oogen aller menschen, die door de Engelen by een sullen gebrocht zijn te sijner rechter, ende te sijner slincker hant. Siet Matth. 25.31, etc. Apoc. 1.7.

41 Namelick, Christo Iesu in den hemel, Ioan. 14.2, 3.

18

Soo dan, vertroost malkanderen ⁴² met dese woorden.

42 Gr. in dese woorden. Dat is, redenen ofte bedenckingen.