Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het iiij. Capittel.

1 D’Apostel betuyght dat hy het Euangelium Christi oprechtelick ende duydelick voorstelt voor de conscientien aller menschen. 3 ende soo het selve yemant bedeckt is, dat het is bedeckt voor de gene die verloren gaen, ende welcker sinnen de satan heeft verblint. 5 Dat dese kracht evenwel niet van de dienaers, maer van Christo is, ende van Godt die de herten verlicht. 8 Dat oock dese kracht sich wonderlick in de Apostelen Christi selve openbaert, in het overwinnen van allerley verdruckingen ende swarigheden, die haer dagelicks over komen. 13 Ende stelt daer na verscheyden redenen van vertroostingen, met welcke sy haer selven ende andere verstercken, genomen van het exempel Davids. 14 van de salige opstandinge. 15 van de danckbaerheyt voor sulcke verlossingen. 16 van de vernieuwinge des inwendigen mensches. 17 ende eyndelick van de grootte der eeuwiger heerlickheyt, die hier op sal volgen.

1

DAerom dewijle wy ¹ dese bedieninge hebben, na de barmhertigheyt die ons geschiet is, soo en ² vertragen wy niet:[kolom]

1 Namelick, niet der letter, noch des doots, maer des geests ende levens, waer van in het voorgaende capittel, vers 6, etc. gesproken is.

2 Ofte, beswijcken, ofte, en blijven niet in gebreke: namelick, niet tegenstaende alle de swarigheden die ons in dese bedieninge over komen, gelijck blijckt uyt vers 10. Siet van dit woort oock Luce 18.1.

2

Maer wy hebben ³ verworpen ⁴ de bedeckselen der schande, ^a niet wandelende in arghlistigheyt, noch het woort Godts vervalschende, maer door openbaringe der waerheyt ons selven ^{b 5} aengenaem makende ⁶ by alle conscientien der menschen, in de tegenwoordigheyt Godts.

3 Gr. opgeseght, of, afgeseght.

4 Ofte, de bedeckte schandelickheden: waer door hy verstaet de uytvluchten, oppronckingen, ende bedriegerijen der valscher Apostelen, die hare predikingen na de menschelicke wijsheyt wilden voegen, ofte na de genegentheden der menschen, om die te behagen, ende haer selfs gemack ende eere, daer en tusschen met sulcke bemantelingen te voorderen, gelijck de volgende woorden verklaren.

a 2.Cor. 2.17.

b 2.Cor. 6.4.

5 Gr. recommandeerende, namelick, dat wy daer in eenvoudelick handelen.

6 Namelick, die oprechtelick ende met verstant oordeelen.

3

Doch indien oock ons’ Euangelium ⁷ bedeckt is, soo is het bedeckt in de gene ^c die verloren gaen:

7 Dat is, duyster ende vreemt schijnende is.

c 2.Cor. 2.15. 2.Thessal. 2.10.

4

In dewelcke ⁸ de Godt deser eeuwe ^d de sinnen verblint heeft, [namelick] der ongeloovige, op dat haer niet en ⁹ bestrale de verlichtinge des Euangeliums der heerlickheyt Christi, ^e die ¹⁰ het beelt Godts is.

8 D. de satan die door een rechtveerdigh oordeel Godts over de ongeloovige menschen sulcke heerschappije verkrijght, als of hy een Godt van haer ware, ende dien sy als haren Godt dienen. Siet Ioan. c. 12. vers 31. Ephes. cap. 2. vers 2. ende 6.12.

d Iesa. 6.10. Ioan. 12.40.

9 Ofte, schijne, lichte.

e Ioan. 14.9. Philip. 2.6. Coloss. 1.15. Hebr. 1.3.

10 Namelick, niet alleen ten aensien van sijne Goddelicke nature, zijnde het eeuwige woort ende wijsheyt des Vaders, maer oock ten aensien dat hy is Godt geopenbaert in den vleesche, door welcken Godts heerlickheyt, rechtveerdigheyt, genade, wijsheyt ende macht ons in den Euangelio als in eenen spiegel wort uytgedruckt. Siet Col. 1. vers 15. Hebr. 1.3.

5

Want wy en prediken niet ons selven, maer Christum Iesum den Heere: ende ons selven, [dat wy] uwe dienaren [zijn] om Iesu wille.

6

Want Godt ^f die ¹¹ geseght heeft dat het licht uyt de duysternisse soude schijnen, is de gene ^g die ¹² in onse herten ¹³ gescheenen heeft, om [te geven] verlichtinge der kennisse der heerlickheyt Godts ¹⁴ in het aengesicht Iesu Christi.

f Genes. 1.3.

11 Dat is, bevolen heeft, namelick, in het begin der scheppinge, wanneer de duysternisse de aerde bedeckte, Gen. 1.3.

g 2.Petr. 1.19.

12 Namelick, die oock duyster ende onwetende van nature waren. Hy spreeckt hier insonderheyt van de Apostelen, door welcke dit licht daer na moest verbreyt worden onder alle volcken.

13 Namelick, door sijnen Heyligen Geest.

14 Dat is, de heerlickheyt Godts, die in het aenschijn Mosis blinckte, ende van hem wiert bedeckt, schijnt nu veel heerlicker in het aenschijn Christi, ende en wort van ons niet bedeckt, maer ongedeckt voorgestelt voor allen, om deselve daer door te verlichten.

7

Maer wy hebben desen ¹⁵ schat ^h in ¹⁶ aerden vaten, op dat de uytnementheyt ¹⁷ der kracht ¹⁸ zy ⁱ Godes, ende niet uyt ons:

15 Namelick, van de kennisse der heerlickheyt Godts, in ’t aenschijn Christi.

h 2.Cor 5.1.

16 Dat is, wy zijn swacke, verachte, ende teere instrumenten, in het midden van alle vervolgingen.

17 Namelick, van dit woort des Euangeliums.

18 Dat is, Gode alleen toegeschreven mach worden, gelijck die alleen uyt Godt is, ende niet uyt ons. Siet 2.Corinth. 3. versen 5, 6.

i 1.Cor. 2.5.

8

[Als] die in alles verdruckt worden, doch niet ¹⁹ benauwet: twijfelmoedigh, doch niet mismoedigh:

19 Namel. alsoo datter geen uytkomste en zy. Andersins wort dese benauwinge oock van de geloovige geseght, Rom. 8.35. 2.Corinth. 6.4.

9

Vervolght, doch niet [daer] in verlaten: neder geworpen, doch niet verdorven:

10

^k Altijt ²⁰ de doodinge des Heeren Iesu in den lichame ommedragende, op dat oock ²¹ het leven Iesu in onsen lichame soude geopenbaert worden.

k Rom. 8.17. Galat. 6.17. Philip. 3.10. 2.Timoth. 2.11, 12. 1.Petr. 4.13.

20 Dat is, het gevaer des doots om Christi wille. Ofte, de vervolgingen ende benauwtheden tot der doot om Christi wille, ende na het exempel Christi, ende die Christus oock reeckent hemselven te geschieden, Actor. 9.4. gelijck in het volgende vers wort verklaert.

21 Dat is, de levendighmakende kracht Christi ende sijnes Geests, die haer in onse bedieninge alhier openbaert, ende hier namaels tot onser verlossinge ten vollen sal openbaren: gelijck oock het volgende vers verklaert. Siet Rom. 8. versen 10, 11.

11

^l Want wy die leven worden altijt in den doot over gegeven om Iesu wille: ^m op dat oock het leven Iesu in ons’ sterflick vleesch soude geopenbaert worden.

l Psalm 44.23. Matth. 5.11. Rom. 8.36. 1.Corinth. 4.9.

m 1.Corinth. 15.49. Coloss. 3.4.

12

Soo dan, ²² de doot werckt wel in ons, maer ²³ het leven in u-lieden.

22 Dat is, het gevaer des doots hanght ons geduerigh over ’t hooft, ende werckt in ons door de kracht Christi te meerderen yver, tot neerstige uytvoeringe van onse bedieninge.

23 Dat is, maer ghy wort door onsen dienst ende alle onse verdruckingen ende doots-gevaren in het leven des Geests meer ende meer versterckt: alsoo dat selfs alle dese benauwtheden die ons overvallen, u te goede komen, ende tot het leven gedijen.

13

Dewijle wy nu ²⁴ den selven geest des geloofs hebben, gelijck’er geschreven is, ^{n 25} Ick hebbe gelooft, daerom hebb’ ick gesproken, soo gelooven wy oock, daerom ²⁶ spreken wy oock.

24 Dat is, het selve geloove door den selven Geest, die alle geloovige soo des Ouden als des Nieuwen Testaments deelachtigh zijn, 1.Petr. 1.11.

n Psalm 116.10.

25 Dit spreeckt David Psalm 116.10. wanneer hy in vele swarigheden zijnde, sijn vertrouwen van sijne verlossinge heeft betuyght, ofte wanneer hy in vele swarigheden zijnde, het betrouwen dat hy op Godt oock in toekomende hadde voor een yegelick heeft beleden.

26 D. belijden ende prediken voor een yeder ’t gene wy gelooven.

14

^o Wetende dat hy die den Heere Iesum opgeweckt heeft, oock ons door Iesum sal opwecken, ²⁷ ende met u-lieden daer sal stellen.

o Rom. 8.11. 1.Cor. 6.14.

27 Namelick, ten uytersten dage wanneer Christus sal verschijnen op sijnen rechterstoel, Ephes. 5.27.

15

Want ²⁸ alle dese dingen zijn om uwent wille, ^p op dat ²⁹ de vermenighvul-

28 Namelick, die ick verhaelt hebbe van de gevaren des doots over ons, ende van de wonderlicke verlossingen, die Godt daer op geeft.

p 2.Corinth. 1.11.

29 Nam. die hy bewijst in onse wonderbaerlicke verlossingen tot uwer vertroostinge, ende stichtinge, ende tot verbreydinge van Godts eere, door uwe danckseggingen voor ons.

[fol. 97v]

dighde genade, door de dancksegginge van vele, overvloedigh werde ter heerlickheyt Godts.

16

Daerom en vertragen wy niet: maer hoewel onse ³⁰ uytwendige mensche verdorven wort, soo wort nochtans ³¹ de inwendige vernieuwt van dage te dage.

30 Gr. de mensche buyten, Dat is, ons’ lichaem, met onse lichamelicke sterckte, gesontheyt, ende uytwendigen welstant.

31 Gr. de mensche binnen, D. de ziele door Godts Geest vernieuwt zijnde, wort dagelicks in het midden van dese swarigheden meer ende meer vernieuwt ende gesterckt.

17

^q Want onse ³² lichte verdruckinge, ³³ die seer haest voorby [gaet,] ³⁴ werckt ons een gantsch seer uytnement eeuwigh gewichte der heerlickheyt.

q Psalm 30.6. Matth. 5.12. Rom. 8.18. 1.Ioan. 3.2.

32 Gr. het lichte, ofte, de lichtigheyt onser verdruckinge. Dit seght den Apostel niet, om dat de verdruckinge in haer selven licht is, maer om datse de Heere door de versterckinge ende troost sijnes Geests, ons licht maeckt. Siet Rom. 5.3. ende 8.37.

33 Namelick, gelijck ons leven niet langh en is. Want na dit leven worden alle tranen van onse oogen gewasschen, Apoc. cap. 7. versen 16, 17.

34 Dat is, brenght voort, niet uyt eenige verdienste, maer uyt enckele genade, om Christi wille, Rom. 8. versen 17, 18. Gr. een eeuwigh gewichte der heerlickheyt, na uytnementheyt tot uytnementheyt.

18

Dewijle wy niet en ³⁵ aenmercken de dingen ³⁶ die men siet, maer de dingen ³⁷ die men niet en siet. Want de dingen die men siet zijn tijtlick, maer de dingen die men niet en siet zijn eeuwigh.

35 Namelick, als op een wit daer na wy trachten, gelijck het Griecks woort eygentlick mede brenght.

36 D. de wereltsche eere ofte oneere, gemacken ende ongemacken deses levens, die wy dagelicks voor onse oogen sien.

37 Namelick, door de oogen des lichaems, dat is, de geestelicke ende hemelsche heerlickheyt ende vreught die belooft is, ende die wy gelooven ende hopen, waer van hy breeder handelt in het volgende Capittel. Siet Hebr. 11.1.