Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xiiij. Capittel.

1 D’Apostel besluytende de voorgaende vermaninge tot liefde, leert vorders, dat de gene die na geestelicke gaven staen, meest moeten staen na de gave van propheteeren. 5 Dat evenwel de gave van vreemde talen niet en is te verachten, maer gebruyckt moet worden met uytlegginge der selve. 7 het welck hy bewijst met de gelijckenissen van een fluyte, cither, ende basuyne. 10 ende toont dat het strijt tegen de nature, ende niet anders en is als of men tot barbaren sprake. 13 Leert voorder dat men soo moet bidden dat sulcks geschiede niet alleen met den geest maer oock met verstant. 16 andersins dat een die de vreemde tale niet en verstaet, niet en kan Amen seggen op sulck een gebedt. 18 Bevestight het selve met sijn eygen exempel, het welck hy vermaent na te volgen. 21 ende bewijst uyt de Schrifture, dat de vreemde talen somtijts meer een straffe als een gave zijn. 23 Leert oock dat het bespottelick soude zijn, indiense alle met vreemde talen spraken, maer stichtelick indiense alle propheteerden. 26 Daer na stelt hy eenige regelen, die men volgen moet in ’t gebruyck der extra-ordinarise gaven, namelick dat men alles moet doen tot stichtinge. 27 als men met vreemde talen spreeckt, dat een ander dat uytlegge. 29 Dat het propheteeren geschiede by beurten. 32 ende dat d’andere propheten daer van oordeelen. 34 Dat de vrouwen in de gemeynte swijgen. 37 Dat dese sijne ordinantien des Heeren geboden zijn. 40 Eyndelick dat alles eerlick ende met orden in de gemeynte moet geschieden.

1

¹ IAeght de liefde na, ende ² yvert ³ om de geestelicke [gaven:] maer meest dat ghy meught ⁴ propheteeren.

1 Gr. vervolght de liefde. Dit is het besluyt van het voorgaende Capittel.

2 D. tracht evenwel daer na dat de een den anderen daer in moge overtreffen.

3 Om de extra-ordinarise gaven te verkrijgen die de H. Geest doe in velen wrocht. Siet 1.Corinth. cap. 12. versen 1, 8, 9, 10. Hoewel men oock moet yveren om de ordinarise gaven.

4 Wat dit zy, siet Rom. cap. 12. vers 7. 1.Cor. 12.10. ende het volgende 3 vers.

2

Want die ⁵ een [vreemde] tale spreeckt, en spreeckt niet ⁶ den menschen, maer ⁷ Gode. Want niemant ⁸ en verstaet [het,] doch ⁹ met den geest spreeckt hy ¹⁰ verborgentheden.

5 Gr. met een tonge, gelijck oock in het volgende.

6 D. dat hy haer daer mede soude bekent maken de gedachten sijns herten, het welck het eynde is der sprake, waer toese gebruykt wort.

7 Dat is, dat Godt het wel verstaet, maer niet de menschen. Het welck niet genoegh en is.

8 Gr. en hoort het, Namelick, met verstant. Siet Genes 11.7.

9 Dat is, met de gave die de Heylige Geest in hem gewrocht heeft. Ofte, sijn gemoedt.

10 Dit kan verstaen worden, ofte van de verborgentheden des Koninckrijcks der hemelen, Matth. cap. 13. vers 11. 1.Corinth. cap. 4. vers 1. ende 13.2. die te treflick zijn, dan datse sonder vrucht ende aendacht in onbekende tale souden voorgestelt worden. Ofte, dat die in onbekende tale spreeckt niet anders en doet als of hy eenige verborgene dingen voorstelde, die niemant verstaen en kan.

3

Maer ¹¹ die propheteert, ¹² spreeckt den menschen ¹³ stichtinge, ende vermaninge, ende vertroostinge.

11 Dat is, die Prophetische schriften in een bekende tale uytleght. Siet vers 1.

12 D. spreeckt alsoo dat de menschen het konnen verstaen, ende daer uyt vrucht scheppen.

13 Dat is, het gene dat dienen kan tot stichtinge, ofte onderwijsinge der onwetende, vermaninge der ongeregelde, ende vertroostinge der bedroefde. Tot dese drie nuttigheden moeten alle uytleggingen van Godes woort gepast worden, Rom. cap. 15. vers 4. 2.Timot. 3.16. Ende hierom is de gave van propheteeren beter als van vreemde talen, om dat daer door dese nuttigheden niet en worden bekomen.

4

Die een [vreemde] tale spreeckt, die sticht hemselven: maer die propheteert, die sticht de gemeynte.

5

Ende ¹⁴ ick wil [wel] dat ghy alle in [vreemde] talen spreeckt, maer meer dat ghy propheteert. Want die propheteert ¹⁵ is meerder dan die [vreemde] talen spreeckt, ¹⁶ ’t en zy dan dat hy ’t uytlegge, op dat de gemeynte stichtinge mach ontfangen. [kolom]

14 Dat is, ick wilde ofte wenschte wel: soo verre is ’t van daer dat ick de gave van vreemde talen hier mede soude willen veracht hebben.

15 D. heeft treflicker gave, ende dienstiger tot stichtinge der gemeynte.

16 Ofte, oversette, Namel. in een ander bekende tale, alsoo dat de gemeynte het verstaen kan.

6

Ende nu, broeders, indien ick tot u quame, ende sprake [vreemde] talen, ¹⁷ wat nuttigheyt soude ick u doen, soo ick tot u ¹⁸ niet en sprake, ofte in openbaringe, ofte in kennisse, ofte in prophetie, ofte in leeringe?

17 Namelick, tot uwer stichtinge.

18 Ofte, niet en sprake ofte door openbaringe, etc. D. in bekende tale u niet en predickte, soo dat ghy soudt konnen verstaen, dat ick u voorstelde ofte eenige openbaringe van verborgentheden, ofte eenige wetenschap hoe men in twijfelachtige saken hem moet dragen, ofte eenige verklaringe der Prophetische schriften, ofte eenige bevestinge van eenigh artijckel des geloofs.

7

Selfs oock ¹⁹ de levenloose dingen die ²⁰ geluydt geven, ’t zy fluyte, ’t zy cither, soo sy geen ²¹ onderscheyt met [haren] klanck en geven, hoe sal bekent worden ²² het gene gefluyt ofte op de cither gespeelt wort?

19 Gr. zielloose, D. de instrumenten van musijcke.

20 Gr. stemme.

21 D. verscheydenheyt van toonen, maer altijt eenerley toon: het welck seer onaengenaem ende verdrietigh is om te hooren.

22 D. wat gesangh ofte liedt.

8

Want oock indien de ²³ basuyne ²⁴ een onseker geluyt geeft, wie sal hem tot den krijgh bereyden?

23 Of, trompette, waer door de krijghslieden ten strijde worden vermaent ende opgeweckt.

24 Ofte, onbekent: Namel. uyt welcke men niet en kan verstaen, dat men daer door vermaent ende opgeweckt wort om sich tot den strijt te bereyden. Want daer toe plagh een sekere wijse van trompetten gebruyckt te worden, welcke classicum genaemt wierde.

9

Alsoo oock ghylieden indien ghy niet ²⁵ door de tale een ²⁶ duydelicke reden en geeft, hoe sal ²⁷ verstaen worden het gene gesproken wort? Want ghy sult zijn [als] die ²⁸ in de lucht spreket.

25 Ofte, door de tonge.

26 Dat is, woorden spreeckt die men verstaen kan, wat ghy daer mede wilt seggen.

27 Namelick, van de toehoorders, die de talen niet en verstaen.

28 Dat is, eenigh geluyt maeckt ende uytwerpt in de lucht, dat daer verdwijnt sonder eenigen nut. Siet 1.Corinth. 9. vers 26.

10

Daer zijn, ²⁹ na het voorvalt, soo ³⁰ vele soorten van stemmen in de werelt, ende geen der selver en is ³¹ sonder stemme.

29 Dat is, gelijck het na gelegentheyt der tijden ende plaetsen gebeurt.

30 Namelick, niet alleen onder de menschen, die hare verscheydene spraken hebben, maer oock onder allerley soorten van dieren ende vogelen.

31 Dat is, sonder soodanigh een geluyt, dat de menschen van eenerley tale daer door malkanderen konnen verstaen: ende dat men uyt het geluyt van de dieren ende vogelen elcke soorte van deselve kan onderkennen: soo datse noch eenige beteeckenisse hebben, het welck in vreemde onbekende talen niet en is.

11

Indien ick dan ³² de kracht der stemme niet en weet, soo sal ick hem die spreeckt ³³ barbarisch zijn: ende hy die spreeckt sal ³⁴ by my barbarisch zijn.

32 Dat is, de beduydenisse van het gene gesproken wort niet en verstae.

33 Dat is, een mensche van onbekende tale. De Griecken ende Romeynen noemden alle andere natien, die hare tale niet en spraken ofte verstonden, Barbaren. Siet Actor. cap. 28. versen 2, 4. Rom. cap. 1. vers 14. Coloss. cap. 3. vers 11.

34 Gr. in my.

12

Alsoo oock ghy, dewijle ghy ³⁵ yverigh zijt na ³⁶ geestelicke gaven, soo soeckt dat ghy meught ³⁷ overvloedigh zijn ³⁸ tot stichtinge der gemeynte.

35 Gr. yveraers zijt van geestelicke gaven, Dat is, om strijt daer na pooght dat ghy de beste geestelicke gaven meught hebben: welck eenen prijselicken yver ende strijt is.

36 Gr. geesten.

37 Ofte, uytnemende.

38 Dat is, dat ghy meught soodanige gaven hebben ende gebruycken, daer door de gemeynte meest kan gesticht worden.

13

Daerom die in een [vreemde] tale ³⁹ spreeckt, die ⁴⁰ bidde dat hy ’t magh uytleggen.

39 Dat is, spreken kan ende wil in de gemeynte.

40 Dat is, dat Godt hem beneffens de gave van vreemde talen, oock wil verleenen de gave van het selve in bekende tale duydelick over te setten ende uyt te leggen. Want dit was oock een bysondere gave des Geests. Siet 1.Corinth. cap. 12. versen 10, 30. ende hier versen 26, 27. ende hoewel sy selve wel verstonden wat sy seyden, soo en haddense evenwel niet altijt daer by de gave van het selve duydelick te konnen vertalen. Ofte, dat hy alsoo bidde, namelick in de gemeynte, dat hy het gebedt in onbekende tale gedaen, oock in een bekende tale uytlegge.

14

Want indien ick in een [vreemde] tale ⁴¹ bidde, ⁴² mijnen geest bidt [wel,] maer ⁴³ mijn verstant is ⁴⁴ vruchteloos.

41 Dat is, een gebedt doe opentlick in de gemeynte.

42 Dat is, ick doe in mijn gemoedt wel een gebedt door de gave des Heyligen Geests, dat goet is.

43 Namelick, het welck ick hebbe van die tale. Siet vers 4. ofte de meyninge mijns gebedts.

44 Namelick, by de toehoorders, die sulck een gebedt niet en verstaen.

15

⁴⁵ Wat is ’t dan? ⁴⁶ Ick sal [wel] met den geest bidden, maer ick sal oock ⁴⁷ met den verstande bidden: ^a Ick sal [wel] met den geest ⁴⁸ singen, maer ick sal oock met den verstande singen.

45 Dat is, wat sal men dan moeten doen, om dese gave recht te gebruycken.

46 Dat is, ick sal wel dese gave des Heyligen Geests gebruycken om het gebedt te doen in de gemeynte in vreemde tale.

47 Dat is, ick sal daer by voegen een duydelicke uytlegginge, dat de toehoorders het sullen konnen verstaen.

a Ephes. cap. 5. vers 19. Coloss. 3.16.

48 Namelick, psalmen, ende geestelicke liedekens, in de vergaderinge der gemeynte.

16

Andersins indien ghy ⁴⁹ danckseght met den geest, hoe sal de gene die ⁵⁰ de plaetse eens ⁵¹ ongeleerden vervult, ⁵² Amen seggen op uwe dancksegginge? dewijle hy niet en weet wat ghy seght.

49 Ofte, zegent, Dat is, met dese gave des Heyligen Geests begaeft zijnde openbare dancksegginge doet in de gemeynte.

50 Dat is, die onder de gemeyne lieden ofte toehoorders sit. Want het schijnt dat de Leeraers in een bysondere ende verhevener plaetse hebben geseten in de vergaderingen.

51 Gr. idiotes, Dat is, die de vreemde talen niet en verstaet, ende die geene openbare bedieninge ofte extra-ordinarise gaven en heeft om in de gemeynte te leeren, het gebedt, ofte danckseggingen te doen.

52 Dit woort Amen komt van een Hebreeusch woort, beteeckenende waerheyt, sekerheyt, vastigheyt; ende wort gebruyckt tot besluyt des gebedts, Rom. cap. 15. vers 33. 2.Timoth. cap. 4. vers 22. om daer mede te verklaren, dat men toestemt het gene gebeden is, ende wenscht dat het mochte geschieden. Siet Deuter. cap. 27. vers 15, etc. Nehem. cap. 5. vers 13. Ierem. cap. 11. vers 5. Luce cap. 24. vers 53. Rom. 1.25. ende 9.5. Apoc. cap. 22. versen 20, 21.

17

Want ghy ⁵³ danckseght wel behoorlick, maer ⁵⁴ de ander en wort niet gesticht.

53 Dat is, ghy doet wel een goede dancksegginge, die u kan stichten, om dat ghy de tale verstaet.

54 Namelick, die uwe dancksegginge hoort, ende de tale niet en verstaet, daer in ghy danckseght.

[fol. 93r]

18

⁵⁵ Ick dancke mijnen Godt dat ick meer [vreemde] talen spreke, als ghy alle:

55 Ofte, dat ick vreemde talen spreke meer als ghy alle. De Apostel stelt sijn eygen exempel den Corintheren voor, het welck sy billighlick behoorden na te volgen. Hy danckt Godt voor de gave der vreemde talen, die hy overvloediger ontfangen hadde als yemant van haerlieden, die daer mede in de vergaderingen pronckten: om te toonen dat hy dese gave niet en verachtede, maer alleen het misbruyck der selve bestraft.

19

Maer ick wil [liever] ⁵⁶ in de gemeynte ⁵⁷ vijf woorden spreken ⁵⁸ met ⁵⁹ mijn verstant, op dat ick oock andere mach onderwijsen, dan ⁶⁰ tien duysent woorden in een [vreemde] tale.

56 D. in de vergaderinge der geloovige, daer oock vele idioten tegenwoordigh zijn.

57 D. eenige weynige.

58 Ofte, door.

59 D. alsoo dat ick mijn verstant ofte de gedachten mijns gemoedts, uytdrucke met klare, bekende, ende duydelicke woorden die een yegelick verstaen kan.

60 D. eene groote ende lange reden. siet 1.Corint. 4.15. Waer uyt klaerlick blijckt, dat die gene regel recht tegen de leere des Apostels doen, die den Godtsdienst ende hare gebeden tot Godt doen in een vreemde tale, die sy selve ofte hare toehoorders niet en verstaen, ende die deselve gebeden met vijftigen ende honderden Godt als toe tellen.

20

^b Broeders, ⁶¹ en wort geen kinderen in ’t verstant: maer zijt kinderen ⁶² in de boosheyt, ende wort ⁶³ in’t verstant ⁶⁴ volwassen.

b Matth. 18.3. ende 19.14. Ephes. 4.14. 1.Petr. 2.1, 2.

61 D. toont dat ghy beter verstant hebt als de kinderen, alsoo ’t gantsch kinderlick is, dat men in de vergaderinge wil proncken met vreemde talen sonder eenige stichtinge. Of, en blijft niet altijt in de kinderlicke ende geringe kennisse van geestelicke saken. Siet Hebr. 5.12. ende 6.1.

62 D. volght de kinderen na, niet in haer onverstant, maer in hare onnooselheyt, alsoo de kinderen, hoewelse geboren worden met een verdorvene nature, nochtans die noch soo metter daet niet en toonen als de volwassene.

63 Namelick, van geestelicke saken ter saligheyt noodigh.

64 Gr. volmaeckt, Dat is, neemt dagelicks in dit verstant in sulcker voegen toe, dat tusschen het verstant dat ghy nu hebt van geestelicke saken, ende dat ghy noch sult verkrijgen, sulck een onderscheyt zy, als daer is tusschen het verstant van een kint ende van een volwassen man. Want dat wy in dit leven tot de gantsch volmaeckte kennisse der geestelicke dingen niet en sullen komen, heeft de Apostel in het voorgaende Capittel geleert, versen 9, 10, 11, 12.

21

^{c 65} In de wet is geschreven, Ick sal door lieden ⁶⁶ van andere talen, ende door ⁶⁷ andere lippen ⁶⁸ tot dit volck spreken, ende oock alsoo en sullen sy my ⁶⁹ niet hooren, seght de Heere.

c Deuter. 28.49. Iesa. 28.11.

65 D. in de schriften des Ouden Testaments. Siet Ioan. 10.34.

66 Dat is, van onbekende talen, diese niet verstaen en sullen.

67 Dat is, onbekende sprake.

68 Namelick, om het selve daer mede te straffen. Dewijle dan Godt de onbekende talen ende spraken als een straffe gebruyckt, soo en behoort men deselve in de gemeynte sonder verklaringe niet te gebruycken, overmits sulcks soude strecken meer tot straffe als tot stichtinge der selve. Siet voorder verklaringe Iesa. 28.11.

69 Dat is, niet verstaen.

22

Soo dan, de [vreemde] talen zijn ⁷⁰ tot een teecken niet den genen die gelooven, maer ⁷¹ den ongeloovigen: ende ⁷² de prophetie ⁷³ niet den ongeloovigen, maer den genen die gelooven.

70 Namelick, van Godts toorne.

71 D. die hardtneckelick het woort Godts verwerpen, dien sendt Godt tot een straffe, dat tot haer gesproken wort in een onbekende tale.

72 Siet versen 3, 4.

73 Want hoewel de prophetie oock kan dienen om een ongeloovige te bekeeren, nochtans alsoo de ongeloovige in de vergaderinge niet veel en komen, soo wort voornamelick deselve aengestelt om de geloovige te vermanen, vertroosten, ende verstercken.

23

Indien dan de geheele gemeynte by een vergadert ware, ende sy alle in [vreemde] talen spraken, ende [eenige] ongeleerde ofte ⁷⁴ ongeloovige in quamen, souden sy niet seggen ⁷⁵ dat ghy uytsinnigh waert?

74 Namelick, die noch tot de Christelicke religie niet en zijn bekeert.

75 Namelick, als ghy voor het volck spreeckt het gene sy niet en verstaen: het welck geen wijse maer uytsinnige lieden doen. Waer door dan een ongeloovige meer ende meer van de Christelicke religie vervreemt wort: als die hem schijnen soude de menschen uytsinnigh te maken.

24

Maer indien sy ⁷⁶ alle propheteerden, ende een ongeloovige, ofte ongeleerde in quame, die wort ⁷⁷ van allen ⁷⁸ overtuyght, [ende] hy wort van allen ⁷⁹ geoordeelt.

76 Namelick, die de gaven der prophetie hebben, de een na den anderen. Siet versen 28, 29, 30.

77 Namelick, die de gave van prophetie in de gemeynte recht gebruycken.

78 Ofte, bestraft, Dat is, overwonnen in sijne conscientie, dat de Christelicke religie de rechte ende ware religie is.

79 Dat is, veroordeelt, namelick, over sijne voorgaende sonden, ende indien hy het gene door het propheteeren uyt Godts woort voorgestelt wort, niet en wil met waren geloove aennemen, soo wort hy buyten alle onschult gestelt. Siet Actor. 24.25.

25

Ende alsoo worden ⁸⁰ de verborgene dingen sijns herten openbaer: ende alsoo ⁸¹ vallende op [sijn] aengesicht sal hy Godt aenbidden, ende verkondigen ⁸² dat Godt waerlick ⁸³ onder u is.

80 Dat is, als door het propheteeren Godts woort uytgeleght wort, soo blijckt hoe een mensche in sijn herte gestelt is, namelick, of hy in sijne ongeloovigheyt hardtneckelick wil blijven, ofte den Euangelio gelooven. Siet 2.Corinth. cap. 2. versen 15, 16.

81 Namelick, de gene die door ’t propheteeren in sijn herte overtuyght is van de waerheyt der Christelicke religie, die sal hem terstont met alle eerbiedinge begeven om den waren Godt te dienen, ende de Christelicke religie voor de ware te belijden.

82 Dat is, dat in uwe gemeynte de ware religie recht geleert ende geoeffent wort.

83 Gr. in u.

26

⁸⁴ Wat is ’t dan, broeders? wanneer ghy te samen komt, een yegelick van u heeft hy ⁸⁵ eenen psalm, heeft hy ⁸⁶ eene leere, heeft hy een [vreemde] tale, heeft hy ⁸⁷ eene openbaringe, heeft hy ⁸⁸ eene uytlegginge: laet alle dingen geschieden tot stichtinge:

84 Dat is, dewijle het gene te voren geseght is alsoo in der daet is, wat sal men dan voorders doen? Hier begint de Apostel eenige regelen voor te schrijven, die men in de gemeynte moet onderhouden in het gebruycken der gaven.

85 Of, lofsangh, namelick, door ingeven des H. Geests van hem gemaeckt tot Godes eere, ende stichtinge der gemeynte.

86 D. eene bysondere onderwijsinge, vermaninge, ofte vertroostinge, door den Heyligen Geest hem bysonderlick ingegeven.

87 Nam. des H. Geests, van eenige onbekende ofte toekomende dingen. siet Apoc. 1.1.

88 D. de gave van vreemde talen in bekende spraken te vertalen: ofte oock van eenige duystere plaetsen der H. Schrifture wel ende duydelick te verklaren.

27

Ende soo yemant een [vreemde] tale spreeckt, [dat] het ⁸⁹ door twee, ofte ten meesten drie [geschiede,] ende ⁹⁰ by beurte: ende dat ⁹¹ een het uytlegge. [kolom]

89 D. dat niet vele daer mede den tijt doorbrengen: doch soo men immers wil vreemde talen spreken, dat sulcks van soo weynige geschiede, als ’t doenlick is.

90 D. niet seffens op eenen tijt over hoop, maer d’een na den anderen.

91 Nam. op dat de gemeynte daer door moge verstaen, wat het zy dat in onbekende tale gesproken is geweest.

28

Maer indien daer ⁹² geen uytlegger en is, dat ⁹³ hy swijge in de gemeynte, doch dat hy ⁹⁴ tot hemselven spreke, ende ⁹⁵ tot Godt.

92 Namelick, ofte hy selve, die vreemde tale spreeckt, of een ander die de gave heeft om dese vreemde talen over te setten ende in bekende te vertalen.

93 Namelick, die met vreemde tale spreeckt.

94 Ofte, by hemselven, in ’t bysonder, niet opentlick in de gemeynte.

95 Namelick, inwendelick Godt, die de gedachten des herten weet ende alle talen verstaet, aenroepende, ende danckende.

29

Ende dat ⁹⁶ twee ofte drie ⁹⁷ Propheten ⁹⁸ spreken, ende dat ⁹⁹ de andere ¹⁰⁰ oordeelen.

96 Namelick, om den tijt met propheteeren alleen niet door te brengen.

97 Siet versen 3, 4.

98 Namelick, in de gemeynte, ende dat by gebeurte, vers 27.

99 Namelick, die deselve gave van propheteeren hebben, of de gave van de geesten te onderscheyden.

100 Namelick, of die prophetie over een komt met Godes woort, aen welcke alle leeringen ende openbaringen moeten getoetst worden. Siet Iesa. 8. vers 20. Ioan. 5.39.

30

Doch indien ¹ eenen anderen ² die daer sit ³ [yet] geopenbaert is, ⁴ dat de eerste swijge.

1 Namelick, die mede de gave van propheteeren heeft.

2 Dat is, die geen beurte noch en heeft gehadt om op te staen ende te spreken.

3 Namelick, dat den anderen, die daer spreeckt, of niet, ofte niet soo klaerlick en is geopenbaert, als aen hem.

4 Namelick, om plaetse te geven aen dien tweeden, om te spreken.

31

Want ghy kondt alle d’een na d’ander propheteeren, op dat ⁵ sy alle leeren, ende alle ⁶ getroost worden.

5 D. soo de Propheten als de gemeene toehoorders onderwesen worden.

6 Ofte, vermaent.

32

Ende ⁷ de geesten der Propheten ⁸ zijn den Propheten onderworpen.

7 D. de leeringen die de Propheten door de gave ende ingevinge des H. Geests voorstellen.

8 D. staen onder het oordeel van de andere Propheten, diese hooren: welck oordeel sy oock haer geerne onderwerpen. Want hoewel dese propheteeringe van den H. Geest, die niet dwalen en kan, wiert ingegeven, soo en wiert nochtans niet altijt aen eenen alles geopenbaert, ende het gene den eenen geopenbaert wiert, dat selve wiert oock dickwils meer andere mede geopenbaert. Daer soude oock van eenige Propheten yet van het hare daer by gemenght konnen worden. Soo moet dan beproeft ende geoordeelt worden van de andere, of de propheteeringe oock geschiet door ingevinge des H. Geests, ende na de mate des geloofs. Siet Iesa. 8.20. Rom. 12.7.

33

Want Godt en is ⁹ geen [Godt] van ¹⁰ verwerringe, maer van vrede, ¹¹ gelijck in alle de gemeynten der heylige.

9 Ofte, geen autheur, of, liefhebber.

10 Ofte, beroerte.

11 Namel. van my geleert wort. Ofte, noodigh is.

34

^d Dat uwe vrouwen in de gemeynten ¹² swijgen: want het en is haer niet toegelaten ¹³ te spreken, maer [bevolen] ¹⁴ onderworpen te zijn, gelijck oock ^{15 e} de wet seght.

d 1.Timoth. cap. 2. vers 12.

12 D. opentlick niet en spreken tot de gemeynte, al zijnse oock met goede kennisse begaeft. Siet 1.Corinth. 11.5.

13 Namelick, opentlick in de gemeynte yet te leeren ofte voor te stellen. Siet 1.Timoth. 2.12.

14 Namelick, den mannen, om van haer onderwijsinge te ontfangen. Want die een ander in openbare vergaderingen onderwijst, heeft daer door eenige authoriteyt over ofte boven de gene die onderwesen wort.

15 Namelick, Genes. 3.16.

e Genes. 3.16. Ephes. 5.22. Coloss. 3.18. Tit. 2.5. 1.Petr. 3.1.

35

Ende soo sy yet willen ¹⁶ leeren, laetse t’huys ¹⁷ hare eygen mannen vragen. Want het staet ¹⁸ leelick voor de vrouwen dat sy in de gemeynte spreken.

16 D. van eenige leerstucken breeder onderwesen worden.

17 Namelick, soo die bequaem zijn om haer te onderwijsen: andersins soo mogense oock wel in het bysonder de Leeraers der gemeynte ofte eenige andere eerlicke ende begaefde mannen ondervragen.

18 D. onbetamelick, qualick passende: om dat daer mede omgekeert wort de ordre die Godt gestelt heeft tusschen man ende vrouwe: ende dat sulcks oock strijt tegen de eerbare schaemte die by de vrouwen behoort te zijn.

36

Is het woort Godts ¹⁹ van u uytgegaen? Of is het tot ²⁰ u alleen gekomen?

19 D. van u Corintische Leeraers, die op uwe gaven soo hooghmoedigh zijt, ende niet veel meer van ons Apostelen, die het woort Godts u eerst gepredickt hebben.

20 Dat is, ghy draeght u soo hooghmoedigh, als of ghy alleen alle wijsheyt haddet. Een ernstige bestraffinge van die hooghmoedige geesten, waer mede oock met eenen getoont wort, datse geen reden en hebben om haer soo te verheffen.

37

Indien yemant ²¹ meynt een Propheet te zijn, ofte ²² geestelick, die ²³ erkenne dat het gene ick u schrijve ²⁴ des Heeren geboden zijn:

21 D. met de gave van propheteeren begaeft is in der daet, ofte sulcks hem laet voorstaen, ende voor soodanigh hem uytgeeft.

22 Dat is, begaeft met eenige extra-ordinarise gave des Heyligen Geests. Of, overvloedelick in de Christelicke leere geoeffent, 1.Cor. 2.15. ende 3.1. Galat. 6.1.

23 D. die sal moeten ofte behooren te erkennen: namelick, indien hy soodanigh is, als hy hem uytgeeft.

24 Namelick, Iesu Christi, die als onse Heere macht heeft om ons te gebieden, ende dien wy sijne dienstknechten schuldigh zijn te gehoorsamen.

38

Maer soo yemant ²⁵ onwetende is, ²⁶ die zy onwetende.

25 D. moetwilligh het selve niet en wil weten of erkennen.

26 D. alsoo hy moetwillighlick in sijne onwetenheyt wil blijven, ende hem door mijn schrijven niet laten onderrichten, die mach sulcks doen op sijn eygen perijckel: ick en wil my der sulcker niet bemoeijen, alsoo ick het mijne hebbe gedaen om haer uyt die onwetenheyt te brengen. Siet dergelijcke maniere van spreken Apocal. 22.11.

39

Soo dan, broeders, yvert om te propheteeren, ende ²⁷ en verhindert niet in [vreemde] talen te spreken.

27 D. hoewel ick achte dat het propheteeren meer stichtinge voort brenght in de gemeynte, als met vreemde talen te spreken, soo en wil ick daer mede het gebruyck van vreemde talen niet teenemael verworpen ofte verhindert hebben, als het maer behoorlick geschiede ende met uytlegginge.

40

Laet ²⁸ alle dingen ²⁹ eerlick ende ³⁰ met orden geschieden.

28 Die te doen zijn in de vergaderingen der gemeynte, als daer zijn propheteeren, ofte het woort Godts prediken, de gemeene gebeden ende danckseggingen doen, de Sacramenten bedienen, ende dergelijcke.

29 Ofte, geschicktelick: soo dat het een goede gedaente hebbe, die betaemlick is der Christelicke eerbaerheyt ende eenvoudigheyt.

30 D. sonder verwerringe, elck op sijnen behoorlicken tijt, beurte, plaetse, etc.