Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het iiij. Capittel.

1 D’Apostel leert waer voor de dienaers der gemeynte moeten worden gehouden, ende wat van haer ge-eyscht wort. 3 Acht weynigh het oordeel der menschen, ende toont met sijn exempel dat sy voornemelick voor Godt reeckenschap sullen geven van hare bedieninge. 6 Vermaent niet alleen de Leeraers, maer oock alle geloovige tot een matigh gevoelen van haer selven. 7 alsoo niet sy haer selven, maer Godt door sijne gaven haer onderscheyt. 8 Stelt een onderscheyt tusschen het groot gevoelen, dat sy van haer selven hadden, ende den nederigen ende elendigen staet der laetste Apostelen in dese werelt. 14 op dat sy door dese vergelijckinge oock een minder gevoelen van haer selven souden hebben. 17 Verklaert dat hy oock Timotheum tot dien eynde tot haer sondt. 18 Berispt wederom hare opgeblasentheyt, ende dreyghtse met sijne komste. 20 op dat sy in tijts het quaet uyt haer souden weeren, ende de roede ontgaen.

1

ALsoo houde ons een [yeder] mensche, ^a als dienaers Christi, ende ¹ uytdeelers der verborgentheden Godts.

a Matth. 24.45. 2.Cor. 6.4. Coloss. 1.25. Tit. 1.7.

1 Gr. Oikonomous, Dat is, huysversorgers, ofte dispensiers van Godts Huys, Namelick, in het uytdeelen ende bedienen van sijn Woort ende sijne Sacramenten, 1.Cor. 2.7. Siet van dit woort Luce 16.1.

2

Ende voorders wort in de uytdeelers vereyscht, ^b dat elck ² getrouw bevonden werde.

b Luce 12 42.

2 D. sijnen last hier inne niet te buyten en ga, ofte te kort en doe, Hebr. 3.5.

3

Doch my is voor het minste dat ick van u-lieden geoordeelt worde, ofte van ³ een menschelick oordeel: ja ick en ⁴ oordeele oock my selven niet:

3 Gr. eenen menschelicken dagh: een maniere van spreken genomen van de ordinarise gerichten, in welcke op sekere gesette dagen vyerschare wort gehouden om te oordeelen het gene voorvalt. Niet dat d’een Propheet oock van d’ander niet en soude mogen oordeelen, want het tegendeel beveelt hy 1.Cor. cap. 14. vers 29. maer hy spreeckt van sulck een oordeel als in de volgende woorden sal aengeteeckent worden. Ende siet hier Paulus insonderheyt op den uytersten dagh, wanneer alles sal geoordeelt worden na behooren, Matth. cap. 25. vers 14, etc. Luce 19.12.

4 Dit wort verstaen, niet van een oordeel der beproevinge onses selfs, of wy in den geloove zijn, ende hoe wy met Godt staen, 1.Corinth. cap. 11. vers 28. ende 2.Corinth. 13.5. maer van een oordeel, waer door yemant hemselven boven een ander verheft ende prijst in sijnen dienst, ofte beneden een ander stelt, ofte misprijst, gelijck dit hier in sommige bestraft wort, dat de een Paulum boven Petrum, etc. verhief, ende de ander wederom Petrum ofte Apollo, etc. boven hem settede. Dit is het dat hy Godts oordeel hier onderwerpt, dewijle de menschen hier in menighmael uyt affecten oordeelen, gelijck het volgende oock uytwijst.

4

Want ick en ben my selven ⁵ geens dinghs bewist: ^c doch ick en ben ⁶ daer door niet gerechtveerdight: maer ⁷ die my oordeelt, is de Heere.

5 Namelick, wat aengaet het trouwelick bedienen mijns Apostelschaps: daer in hebbe ick een goede conscientie, want hier van spreeckt alleen d’Apostel.

c Exod. 34.7. Iob 9.2. Psalm 143.2.

6 Namel. voor Godt, ofte in Godts gerichte: gelijck David oock spreeckt Psalm 143. vers 2. ende Paulus Galat. 2.16. Want wat anders is het een goede conscientie te hebben in sijn doen voor Godt, tot sijnen eygenen troost, 1.Ioan. 3.21. ende wat anders door sijn doen, voor Godt rechtveerdigh te zijn. Het eerste toont de neerstigheyt ende oprechtigheyt van sijn doen, die David oock dickmael in sijn Psalmen betuyght: het ander eene volmaecktheyd sonder gebreken, die Paulus, gelijck oock David, in hemselven niet en vondt, Psalm 19.13. Philip. 3. versen 12, 13, etc.

7 Namelick, als opperste Rechter, niet alleen in de uytwendige sake mijner bedieninge, maer oock mijner conscientie, waer van de Heere Christus alleen de Rechter is, die daer van metter daet ten uytersten dage sal rechten, gelijck ’t volgende vers verklaert.

5

^d Soo dan en oordeelt niets ⁸ voor den tijt, tot dat de Heere sal gekomen zijn, ^e welcke oock in het licht sal brengen ⁹ het gene in de duysternisse verborgen is, ende openbaren ¹⁰ de raetslagen der herten: ende alsdan sal een yegelick ¹¹ lof hebben van Gode.

d Matth. 7.1. Rom. 2.1.

8 Namelick, des oordeels, in welcken Christus oock de verborgene saken der conscientie sal aen den dagh brengen, Rom. 2.16.

e Dan. 7.10. Apoc. 20.12.

9 Gr. de verborgene dingen der duysternisse.

10 D. met wat oprechtigheyt, ende tot wat eynde elck sijn doen in sijnen dienst sal gericht hebben. Waer door hy schijnt te bestraffen de gene die het Euangelium wel prediken, maer meer tot haer selfs eere, ofte om gunste van menschen, dan tot Godts eere, ende uyt begeerte van de saligheyt der menschen.

11 Dat is, niet alleen een openbare getuygenisse van sijn weldoen, maer oock belooninge, Rom. 2.6. 2.Cor. 5.10.

[fol. 87r]

6

Ende ¹² dese dingen, broeders, hebbe ick op my selven ende Apollo by gelijckenisse gepast, ¹³ om uwent wille: op dat ghy aen ons soudt leeren ^{f 14} niet te gevoelen ¹⁵ boven het gene geschreven is, dat ghy niet, ¹⁶ d’eene om eens anders wille, opgeblasen en wordet tegen den anderen.

12 Sommige verstaen daer door het gene den Apostel van de gebreken ende opgeblasentheyt eeniger Leeraren hier voren geseght heeft, ende dat hy deselve in sijnen ende Apollos persoon soude bestraft hebben sonder hare namen uyt te drucken, om deselve te sparen: maer alsoo hier voren vele dingen in den persoon Pauli, Cephe, ende Apollos geseght zijn, die op sulcke Leeraers niet en konnen passen, ende oock Paulus niet gewent en is der soodaniger gebreken over hem te nemen, om die te sparen, maer veel meer sijn exempel tegen soodanige te stellen, om de gemeynte voor haer te waerschouwen, soo wort dit wel soo gevoeghlick verstaen van de gebreken der gemeynte selve, die soodanigh onderscheyt onder de getrouwe Leeraers ende Apostelen maeckten, waer door dese verdeeltheden wierden veroorsaeckt, sonder dat alle de Leeraren daer van de schult hadden: ende verklaert dat hy in sijnen ende Apollos persoon haer hadde getoont, waer voor sy de Leeraren, wie sy oock waren, moesten houden, namelick, alleen als dienaers Christi, die haer tot Christum wesen, ende tot de rechte eenigheyt in Christo, ende niet tot haer selven, om eenen bysonderen aenhangh te maken.

13 D. om u recht te onderwijsen, hoe ghy u ten aensien van uwe Leeraers moet dragen, ende in wat achtinge ghy haer moet hebben.

f Prov. 3.7. Rom. 12.3.

14 Namel. noch van uwe Leeraers, noch van u selven, die door haer onderwesen zijt.

15 Namelick, doorgaens in ’t woordt Godts, die ons alomme de nederigheyt ende eenigheyt aenprijst: Ofte, boven het gene hier voren van ons aen u is geschreven.

16 D. d’een lidtmaet der gemeynte tegen d’ander, om dat hy door desen ofte door dien Leeraer tot Christum is gebracht, ende door sijnen dienst sulcker ofte sulcker gaven tot stichtinge van Christi gemeynte is deelachtigh geworden.

7

Want ¹⁷ wie onderscheyt u? ^g Ende wat hebt ghy dat ghy niet en hebt ontfangen? ende soo ghy het oock ontfangen hebt, wat roemt ghy als of ghy het niet ontfangen en hadt?

17 Namelick, het zy dat ghy een Leeraer zijt, die in gaven andere te boven gaet, het zy een lidtmaet der gemeynte die door desen ofte dien Leeraer tot het geloove in Christum ende andere geestelicke gaven gebracht zijt. Het is dan Godt in Christo (wil hy seggen) die door sijne genade u onderscheyt van andere, niet de Leeraer, niet ghy u selven. Want hoewel Paulus plant, Apollos nat maeckt, het is Godt alleen die den wasdom geeft, 1.Cor. 3.6.

g Ioan. 3.27. Iacob. 1.17.

8

¹⁸ Alreede zijt ghy verzadight, alreede zijt ghy rijck geworden, ¹⁹ sonder ons hebt ghy geheerscht: ende ²⁰ och of ghy heerschedet, op dat oock ²¹ wy met u heerschen mochten.

18 D. ghy beeldet u selven in dat ghy nu gantsch geluckigh zijt, ende dat u in geestelicke gaven niet meer en ontbreeckt, maer dat ghy de volmaecktheyt in alles hebt verkregen, ende boven alle andere uytmuntet, gelijck een Koningh in sijn Rijck. Het welck den Apostel verwijtens-wijse seght, om haer daer na door sijn exempel, ende de aenmerckinge van sijnen elendigen staet tot nederigheyt te vermanen. Siet dergelijck Apoc. 3.17.

19 Dat is, sonder dat wy aen uwe heerschappije, ofte inbeeldinge van heerschappije, ruste, ende welstant, deel gehadt hebben.

20 Namel. in der daet ende waerheyt.

21 Dit seght hy, om dat yemant die een ander bemint, daer over vrolick is als het hem wel gaet, ende als hy in alles voorspoedigh is, ende des soodanigen geluck als sijn eygen achtet.

9

²² Want ick achte dat Godt ons, ²³ die de laetste Apostelen zijn, ²⁴ ten toone heeft gestelt ^h als tot der doot verwesen, want wy zijn ⁱ een schouwspel geworden ²⁵ de werelt, ende den Engelen, ende den menschen.

22 Hier begint hy, tot een waerschouwinge, sijn exempel ende der andere Apostelen voor te stellen, om haer tot achterdencken ende een nederigh gevoelen van haer selven ende van haren staet te brengen, ende haer veel meer tot lijden dan tot roem te vermanen.

23 D. die laetst geroepen zijn na Christi hemelvaert, als Paulus, Barnabas, Silas, Apollo, Timotheus, ende dergelijcke, welcke daerom van sommige oock uyt kleynachtinge laetste Apostelen wierden genaemt. Siet van desen naem Rom. 16.7. 2.Corinth. 8.23.

24 Ofte, te voorschijn gebracht. Paulus siet hier op de gewoonte der Heydenen, die de misdadige in de publijcke schouwplaetsen ten voorschijn brachten, om deselve tot vermaeck van andere de wilde beesten voor te werpen, ofte haer tegen deselve beesten tot der doot toe te doen vechten. Het welck oock aen de Christenen by haer dickwils is geschiet, 1.Cor. 15.32.

h Psalm 44.23. Rom. 8.36. 2.Cor. 4.11.

i Hebr. 10.33.

25 Dat is, den redelicken creaturen in de werelt, die hy verdeelt in Engelen ende menschen, waer van de goede Engelen ende goede menschen getuygen waren van haer lijden, ende met haer medelijden hadden: ende de quade Engelen ende menschen daer oock een vermaken in hadden, gelijck in de schouwplaetsen allerley volck ende oordeelen wierden bevonden.

10

^{k 26} Wy [zijn] dwase om Christi wille, maer ²⁷ ghy zijt wijse in Christo: Wy zijn swacke, maer ghy stercke: ghy zijt heerlicke, maer wy verachte.

k 1.Corinth. 2.3.

26 D. voor dwase geacht van de werelt.

27 Namelick, na uwe meyninge ende inbeeldinge.

11

Tot op dese tegenwoordige ure lijden wy honger, ende lijden wy dorst, ende sijn naeckt, ende worden met vuysten ^l geslagen, ende en hebben geen vaste woonplaetse:

l Actor. cap. 23. vers 2.

12

^m Ende arbeyden: ²⁸ werckende met onse eygene handen: wy worden gescholden, ende ⁿ wy zegenen: wy worden vervolght, ende wy verdragen:

m Actor. 18.3. ende 20.34. 1.Thess. 2.9. 2.Thess. 3.8.

28 Siet hier van een exempel in Paulo, Actor. 18.3. ende 1.Corinth. 9.6.

n Matth. 5.44. Luce 6.28. ende 23.34. Actor. 7.60. Rom. 12.14.

13

Wy worden gelastert, ende wy bidden: wy zijn geworden als ²⁹ uytvaeghsels der werelt, [ende] aller afschrapsel ³⁰ tot nu toe.

29 Dat is, waer wy komen, de wereltsche menschen soecken ons haer quijt te maken, ende werpen ons uyt als vuyligheyt ende afschrapsel, ofte oock als vervloeckte menschen, gelijck het Griecks woort katharma oock somwijlen wort genomen. Siet Thren. 3.45.

30 D. niet eens ofte twee mael, maer geduerighlick tot nu toe.

14

Ick en schrijve dese dingen niet om u te beschamen, maer ^o als mijne lieve kinderen ³¹ vermane ick [u.]

o 1.Thess. cap. 2. vers 11.

31 Namelick, om u tot achterdencken, ende beteringe van dese gebreken te brengen.

15

Want al haddet ghy tien duysent ³² leermeesters in Christo, soo [en hebt ghy] doch niet vele vaders. ^p Want in Christo Iesu hebbe ick u door ’t Euangelium ³³ geteelt. [kolom]

32 Gr. Paidagogous, D. leermeesters, of tuchtmeesters: Nam. die u in de saken Christi voorder onderwijsen, na dat ghy van my door ’t Euangelium Christi zijt gewonnen. Ende dit seght den Apostel om dat een vader met meerder beweginge, ende oprechter liefde, sijne kinderen onderricht dan wel een tuchtmeester. siet 2.Cor. 11.20.

p Act. 18.11. Gal. 4.19. Philem. vers 10. Iacob. 1.18.

33 Of, gewonnen, gegenereert, D. eerst tot het geloove gebracht. Want de predicatie des Euangeliums is het middel waer door wy van Godts Geest wedergeboren worden, Philem. vers 10. 1.Petr. 1.23.

16

Soo vermane ick u dan, ^q zijt mijne ³⁴ navolgers.

q 1.Cor. 11.1. Philip. 3.17. 1.Thess. 1.6. 2.Thess. 3.9.

34 Namelick, in nederigheyt, vreedsaemheyt, lijdtsaemheyt, eenvoudigheyt, etc.

17

Daerom hebbe ick Timotheum tot u gesonden, die ³⁵ mijn lieve ende getrouwe sone is in den Heere, welcke u sal indachtigh maken ³⁶ mijne wegen die in Christo zijn, gelijckerwijs ick alomme in alle gemeynten leere.

35 Namelick, niet alleen om dat ick hem Christo door ’t Euangelium hebbe gewonnen, maer oock om dat hy mijne voetstappen als een oprecht sone in in alles navolght, 1.Timot. 1. vers 2. ende 4.6.

36 Dat is, mijnen wandel in mijn leven, Psalm 1.1, 6. ende mijne wijse van doen in het Euangelium Christi met alle oprechtigheyt ende eenvoudigheyt voor te stellen, gelijck hy terstont daer by voeght.

18

Doch ³⁷ sommige zijn opgeblasen, als of ick tot u-lieden ³⁸ niet komen en soude.

37 Dit seght hy niet alleen van sommige Leeraers, die haer van wegen eenige uyterlicke welsprekentheyt veel lieten voorstaen, ende Pauli eenvoudigheyt verachteden: maer oock van eenige lidtmaten die van deselve onderwesen zijnde, haer selven, hoewel haer noch veel ontbrack, voor groote meesters hielden, ende andere nevens haer verachteden, gelijck in de volgende verssen verklaert wort.

38 Namelick, om sulcke gebreken te beteren, ende na behooren te straffen.

19

Maer ick sal haest tot u komen, ^r soo de Heere wil, ende ick sal [dan] verstaen ³⁹ niet de woorden der gene die opgeblasen zijn, ⁴⁰ maer de kracht.

r Actor. cap. 18. vers 21. Hebr. 6.3. Iacob. 4.15.

39 Dat is, den roem van welsprekentheyt, ofte van kennisse in geestelicke saken.

40 Namelick, die sy metter daet bewijsen in geloove, liefde, ende andere Christelicke deughden ofte gaven, die Godts Geest krachtelick werckt, 1.Ioan. 3.18.

20

^s Want ⁴¹ het Koninckrijcke Godts en is niet [gelegen] in woorden, maer in kracht.

s 1.Corinth. 2.4. 1.Thess. 1.5. 2.Petr. 1.16.

41 Dat is, de staet van een Christen mensche, ofte kint Godts, in het welcke Godt sijn Rijck oprecht, Rom. 14.17.

21

Wat wilt ghy? Sal ick ⁴² met de roede tot u komen, ofte ⁴³ in liefde ende [in] den geest der sachtmoedigheyt.

42 Dat is, met oeffeninge van straffe ende tuchtinge, 2.Cor. 10.6.

43 Dat is, vriendelickheyt ende toegenegentheyt. Want andersins komt oock de straffe van een vader uyt liefde, Hebr. 12.6.