Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xvj. Capittel.

1 Christus voorseght sijnen discipelen datse sullen vervolght worden. 5 ende vertroost haer met de belofte des Heyligen Geests, die de werelt sal overtuygen van sonde, gerechtigheyt, ende oordeel. 12 ende haer in alle waerheyt leyden. 16 Verklaert dat hy haest van haer wech genomen, doch wederom eenen kleynen tijt sal gesien worden. 20 ende dat hare droefheyt haest in blijdtschap sal verandert worden, gelijck de ween van een vrouwe alsse gebaert heeft. 23 Vermaent haer in sijnen name te bidden, met belofte van verhoort te sullen worden. 28 ende verklaert vry uyt, sonder gelijckenisse, dat hy de werelt verlaet. 19 het welck de discipelen verstaen, ende worden in haer geloove versterckt. 31 Hy waerschouwt haer, datse verstroyt sullen worden, ende belooft haer sijnen vrede.

1

¹ DEse dingen hebbe ick tot u gesproken, op dat ghy niet ² ge-ergert en wort.

1 Namelick, van den haet ende vervolginge der werelt tegen u.

2 D. daer door als door een onverwachte sake in uw’ geloove niet en soudt geswackt, of wanckelmoedigh gemaeckt worden.

2

^a Sy sullen u ³ uyt de Synagogen werpen: ja de ure komt, dat een yegelick die u sal dooden, sal meynen Gode ⁴ eenen dienst te doen.

a Ioan. 9.22, 34. ende 12.42.

3 Siet hier van Ioan. 9.22.

4 Ofte, een offerande toe te brengen, te offeren.

3

^b Ende dese dingen sullen sy u doen, om dat sy den Vader niet gekent en hebben, nochte my.

b Ioan. 15.21. 1.Corinth. 2.8.

4

^c Maer dese dingen hebbe ick tot u gesproken, op dat wanneer de ure sal gekomen zijn, ghy der selver meught gedencken dat ickse u geseght hebbe: doch dese dingen en hebbe ick u van het begin ⁵ niet geseght, om dat ick by u-lieden ⁶ was.

c Ioan. 13.19. ende 14.29.

5 Namelick, soo bescheydelick ende opentlick.

6 Namelick, ende niet soo haest van u en soude scheyden, als ick nu sal doen.

5

Ende ⁷ nu ga ick henen tot den genen die my gesonden heeft, ende niemant van u ⁸ en vraeght my, Waer gaet ghy henen?

7 Dat is, nu genaeckt de tijt dat ick de werelt verlaten sal.

8 Namel. nu, gelijck ghy voor desen wel gedaen hebt, Ioan. c. 13. vers 36. ende 14.5.

6

Maer om dat ick dese dingen tot u gesproken hebbe, soo heeft ⁹ de droefheyt uw’ herte vervult.

9 Namelick, die u belet my te vragen, waer henen, waerom, ende tot wat eynde ick van u ga.

7

Doch ick segge u de waerheyt, het is u nut dat ick wech ga: want indien ick niet [kolom] wech en ga, soo en sal ¹⁰ de Trooster tot u ¹¹ niet komen: ^d maer indien ick henen ga, soo sal ick hem tot u senden.

10 Ofte, de voorsprake, Dat is, de Heylige Geest. Siet Ioan. 14.16.

11 Namel. met sijne overvloedige ende wonderbaerlicke gaven ende werckingen.

d Luce 24.49. Ioan. 14.26. ende 15.26.

8

Ende die gekomen zijnde, sal de werelt ¹² overtuygen van sonde, ende van gerechtigheyt, ende van oordeel.

12 Namelick, soo door de predicatie der Apostelen, als door sijne inwendige werckinge.

9

¹³ Van sonde, om dat sy ¹⁴ in my niet en gelooven:

13 Dat is, dat sy swaerlick gesondight hebben.

14 Namel. als in den waren Messias, maer my als eenen godtloosen gedoot hebben.

10

Ende ¹⁵ van gerechtigheyt, ¹⁶ om dat ick tot mijnen Vader henen ga, ende ghy en sult my ¹⁷ niet meer sien:

15 Dat is, dat ick ontschuldigh gedoot ben, ende rechtveerdigh zijnde voor de onrechtveerdige geleden hebbe.

16 Dat is, waer van mijne hemelvaert een seker getuygenisse is.

17 Namelick, na mijne hemelvaert, Actor. 3.21.

11

Ende ¹⁸ van oordeel, ^e om dat ¹⁹ de Overste deser werelt ²⁰ geoordeelt is.

18 Dat is, dat ick macht hebbe om alles te regeeren ende richten, oock om de ongeloovige tot de eeuwige doot te veroordeelen, Matt. 28. vers 18. Actor. 2.36.

e Ioan. 12.31. ende 14.30. Ephes. 2.2. Coloss. 2.15.

19 Dat is, de duyvel. siet Ioan. 12.31. Ephes. 2.2.

20 Dat is, veroordeelt. Overmits hem door mijnen doot sijne machte ende heerschappije benomen sal worden, Hebr. 2. vers 14. Col. 2.15.

12

Noch ²¹ vele dingen hebbe ick u te seggen, doch ghy en kondt die ²² nu niet dragen.

21 Namel. dienende tot versterckinge ende naerder verklaringe van ’t gene ick u te voren geseght hebbe, Ioan. 15.15.

22 Namel. overmits uwe tegenwoordige swackheyt ende bedroeftheyt.

13

Maer wanneer die ²³ sal gekomen zijn, [namelick] de Geest der waerheyt, ^f hy sal u in ²⁴ alle de waerheyt leyden. ^g Want hy en sal ²⁵ van hemselven niet spreken, maer soo wat hy sal ²⁶ gehoort hebben, sal hy spreken, ende de toekomende dingen sal hy u verkondigen.

23 D. na mijne hemelvaert over u sal uytgestort zijn.

f Ioan. 14.26.

24 Namelick, die u noodigh sal zijn te weten tot uytvoeringe van u ampt, alsoo dat ghy deselve niet alleen en sult weten, maer oock in het leeren der selve niet en sult konnen dwalen, Matth. 28.19.

g Ioan. 12.49.

25 D. alleen, sonder de Vader ende my. Siet Ioan. 5. vers 30.

26 Namelick, van den Vader, ende van my. siet Ioan. 3.32. ende 15.15.

14

Die sal my ²⁷ verheerlicken: want hy sal ’t ²⁸ uyt het mijne nemen, ende sal het u verkondigen.

27 Namelick, door sijn getuygenisse, gaven, ende wonderwercken.

28 Dat is, deselve leere der saligheyt, die ick u geleert hebbe, sal hy u mede openbaren, alsoo hy deselve van my sal ontfangen.

15

^{29 h} Al wat de Vader heeft, is mijne: daerom hebbe ick geseght, dat hy ’t uyt het mijne sal nemen, ende u verkondigen.

29 D. alle de Goddelicke eygenschappen, die de Vader heeft, hebbe ick mede, als zijnde sijnen eenighgeboren Sone, eenes wesens met hem.

h Ioan. 17.10.

16

ⁱ Eenen ³⁰ kleynen [tijt,] ende ghy en sult my niet sien: ende wederom, eenen ³¹ kleynen [tijt,] ende ghy sult my sien, want ick ga henen tot den Vader.

i Ioan. 7.33.

30 Namel. sal daer zijn, als ick in ’t graf sal liggen.

31 Namel. van veertigh dagen, na dat ick wederom sal opgestaen zijn, eer ick ten hemel sal opvaren.

17

[Sommige] dan uyt sijne discipelen seyden tot malkanderen, ³² Wat is dit dat hy tot ons seght, Eenen kleynen [tijt,] ende ghy en sult my niet sien: ende wederom, eenen kleynen [tijt,] ende ghy sult my sien: ende, Want ick ga henen tot den Vader?

32 D. wat verstaet hy daer mede.

18

Sy seyden dan, Wat is dit dat hy seght, Eenen kleynen [tijt?] Wy en weten niet wat hy seght.

19

Iesus dan ³³ bekende dat sy hem wilden vragen, ende seyde tot haer, Vraeght ghy daer van onder malkanderen, dat ick geseght hebbe, Eenen kleynen [tijt,] ende ghy en sult my niet sien: ende wederom, eenen kleynen [tijt,] ende ghy sult my sien?

33 Namelick, door sijne alwetenheyt, die sy selve bekennen, vers 30.

20

Voorwaer, voorwaer ick segge u, dat ghy ³⁴ sult schreijen, en klaeghlick weenen, maer de werelt sal haer verblijden: ende ghy sult bedroeft zijn, maer uwe droefheyt ³⁵ sal tot blijdtschap worden.

34 Namelick, geduerende den tijt mijns lijdens, ende afwesens van u.

35 Namelick, als ghy my wederom levendigh sult sien.

21

^{36 k} Een vrouwe wanneer sy baert, ³⁷ heeft droefheyt, dewijle hare ure gekomen is: maer wanneer sy het kindeken gebaert heeft, ³⁸ soo en gedenckt sy de benauwtheyt niet meer, om de blijdtschap dat een mensche ter werelt geboren is.

36 Gr. de vrouwe.

k Iesa. 26.17.

37 Namelick, van wegen de smerte ende weedom, Genes. 3.16.

38 Dat is, soo en achtse niet meer.

22

Ende ghy dan hebt nu wel droefheyt, maer ick sal u ³⁹ wederom sien, ^l ende uw’ herte sal hem ⁴⁰ verblijden ende niemant en sal uwe blijdtschap van u ⁴¹ wech nemen.

39 Namelick, na mijne opstandinge.

l Ioan. 20.20.

40 Namel. my wederom levendigh by u siende, Luce 24.41.

41 Namel. overmits de oorsake daer van altijt sal dueren, alsoo ick dan niet meer sterven en sal, maer in de eeuwige heerlickheyt altijt sal zijn, ende u oock aldaer een plaetse bereyden, Ioan. 14.2.

23

Ende in dien dagh en sult ghy my ⁴² niets vragen. ^m Voorwaer, voorwaer ick segge u, al wat ghy ⁴³ den Vader sult bidden in mijnen name, [dat] sal hy u geven.

42 Dat is, geen dingh behoeven te vragen, alsoo de Heylige Geest u in allen sal onderwijsen.

m Ierem. 29.12. Matth. 7.7. ende 21.22. Marc. 11.24. Luce 11.9. Ioan. 14.13. ende 15.7. Iacob. 1.5. 1.Ioan. 3.22. ende 5.14.

43 Of, van den Vader sult begeeren.

[fol. 52v]

24

⁴⁴ Tot noch toe en hebt ghy ⁴⁵ niet gebeden in mijnen name: ⁴⁶ bidt ende ghy sult ontfangen, op dat uwe blijdtschap ⁴⁷ vervult zy.

44 D. ghy hebt wel tot noch toe, gelijck oock d’andere geloovige in het Oude Testament, in uwe gebeden gesien op den Messiam, die noch komen soude, Dan. 9.17. Maer voortaen als ick nu het werck der verlossinge sal hebben volbracht, sult ghy met meerder kennisse ende vertrouwen uwe gebeden doen, siende op my, als den beloofden Messiam selve, ende mijne verdienste ende voorbiddinge.

45 Of, geen dingh, namelick, om dat ick selve by u was, ende u alles leerde, ende van alles versorghde.

46 Of, begeert.

47 D. meer ende meer toeneme door het verkrijgen van alle geestelicke gaven.

25

Dese dingen hebbe ick door gelijckenissen tot u gesproken: maer de ure komt, dat ick niet meer ⁴⁸ door gelijckenissen tot u spreken en sal, maer sal u ⁴⁹ vry uyt ⁵⁰ van den Vader verkondigen.

48 Gr. in gelijckenissen: D. door bedeckte manieren van spreken, gelijck van een vrouwe die in barens noot is, vers 21. ende andersins.

49 D. ront uyt, met klare woorden.

50 D. van het gene het Koninckrijcke Godts aengaet ende van de groote daden Godts, gelijck hy na sijne verrijsenisse selve, ende na sijne hemelvaert door sijnen Heyligen Geest gedaen heeft, Actor. 1. vers 3. ende 2.11.

26

⁵¹ In dien dagh sult ghy in mijnen name bidden, ende ick en ⁵² segge u niet dat ick den Vader voor u bidden sal.

51 Namel. na het ontfangen des Heyligen Geests.

52 D. ick en wil u daer mede niet alleen troosten, dat ick den Vader voor u bidden sal: het welck ick nochtans oock doen sal, Rom. 8.34. 1.Ioan. 2.1.

27

Want de Vader selve heeft u lief, ⁵³ dewijle ghy my lief gehadt hebt, ⁿ ende hebt gelooft dat ick van Godt ⁵⁴ ben uytgegaen.

53 Dit en moet alsoo niet verstaen worden, dat de liefde der Apostelen tot Christum een oorsake soude zijn, die de liefde des Vaders tot haer soude verdienen, alsoo de liefde Godts een oorsake is waerom wy Godt ende Christum lief hebben, 1.Ioan. 4.19. maer dat dese hare liefde tot Christum een vrucht ende kenteecken is van de liefde, die de Vader haer toedraeght. Siet Luce 7.47.

n Ioan. 17.8.

54 D. niet alleen geboren van den Vader, maer oock van hem gesonden in de werelt, om het werck der salighmakinge uyt te richten.

28

^o Ick ben van den Vader uytgegaen, ende ben in de werelt gekomen: wederom ⁵⁵ verlate ick de werelt, ende ga henen tot den Vader.

o Ioan. 13.3.

55 D. salse haest verlaten, namelick, na mijne lichamelicke tegenwoordigheyt. Want na sijne Godtheyt blijft hy altijt by ons, Matth. 28.20.

29

Sijne discipelen seyden tot hem, Siet, nu spreeckt ghy vry uyt, ende en seght geen gelijckenisse.

30

Nu weten wy ^p dat ghy ⁵⁶ alle dingen weet, ende ghy en hebt niet van noode dat u yemant vrage. ⁵⁷ Hierom gelooven wy dat ghy van Godt uytgegaen zijt.

p Ioan. 21.17.

56 Namelick, alsoo ghy door uwe alwetenheyt onse gedachten, als wy u willen vragen, met uwe antwoorden voorkomt, vers 19.

57 Gr. hier in, Dat is, hier door.

31

Iesus antwoordde haer, ⁵⁸ Gelooft ghy nu?

58 Dat is, seght ghy dat ghy soo vast gelooft?

32

^q Siet, de ure komt, ende is nu gekomen, dat ghy sult ⁵⁹ verstroyt worden, een yegelick ⁶⁰ na het sijne, ende ghy my alleen sult laten. ^r Ende [nochtans] en ben ick niet alleen: want de Vader is met my.

q Zach. 13.7. Matth. 26.31. Marc. 14.27.

59 Namelick, herwaerts ende derwaerts van my vluchtende.

60 Gr. in sijn eygen, namelick, plaetse, ofte huys.

r Ioan. 8.29. ende 14.10.

33

Dese dingen hebbe ick tot u gesproken, ^s op dat ghy ⁶¹ in my ⁶² vrede hebbet. In de werelt sult ghy verdruckinge hebben: maer hebbet goeden moedt, ick hebbe ⁶³ de werelt ⁶⁴ overwonnen.

s Iesa. 9.5. Ioan 14.27. Rom. 5.1. Ephes. 2.13. Coloss. cap. 1. vers 20.

61 Dat is, op my vertrouwende, ofte, door my.

62 Dat is, gerustheyt uwes gemoedts, niet tegenstaende alle de swarigheden die u sullen over komen.

63 Dat is, al wat in de werelt uwe saligheyt soude mogen tegen zijn.

64 Namelick, niet alleen voor my, Ioan. 14.30. maer oock voor u, dewijle ghy door het geloove met my vereenight zijt.