Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xv. Capittel.

1 Christus vergelijckt hemselven by eenen wijnstock, ende sijne discipelen by de rancken, die in hem blijvende, door hem vele vruchten voort brengen. 9 Betuyght van sijne bysondere liefde tegen haer, ende vermaentse tot onderhoudinge sijner geboden, ende onderlinge liefde. 13 welcke sijne liefde hy daer mede betoont, dat hy sijn leven voor haer stelt. 14 ende haer sijne vrienden ende uytverkorene noemt. 18 Troostse tegen den haet der werelt met sijn eygen exempel. 22 Toont dat door sijn woort ende wercken den Ioden alle voorwendinge van onschult benomen is. 26 ende dat den Heyligen Geest van hem sal getuygen, ende sy Apostelen mede.

1

¹ ICk ben de ware wijnstock, ende mijn Vader is de ² lantman.

1 Dat is, ick mach met waerheyt by een wijnstock vergeleken worden, mijn Vader by eenen wijngardenier, ende ghy mijne discipelen by wijnrancken, vers 5. Het schijnt dat Christus in het uytgaen, eenige wijngaerden voorby ofte doorgaende, oorsake daer uyt genomen heeft dese gelijckenisse voor te stellen: gelijck hy meermaels gedaen heeft, by dergelijcke gelegentheden. siet Ioan. 4. versen 10, 32, 35.

2 D. de wijngaerdenier, die my daer toe geordineert, ende gelijck als geplant heeft, ende die de rancken besnoeyt, ende daer op acht heeft.

2

^{a 3} Alle rancke die in my geen ⁴ vrucht [kolom] en draeght, die ⁵ neemt hy wech: ende alle die vrucht draeght, die ⁶ reynight hy, op dat sy meer vrucht drage.

a Matth. 15.13.

3 Gr. alle rancke in my geen vrucht dragende, D. een yegelick die my uyterlick alleen belijdt, ende evenwel van herten niet en gelooft.

4 Namelick, des geloofs in sijn leven niet voort en brenght.

5 D. hy snijtse af, ende werptse uyt sijne gemeenschap.

6 D. hy suyvertse, namelick, door sijn woort ende Geest, ende oock door kruys ende lijden.

3

^b Ghylieden zijt nu ⁷ reyn, om het woort, dat ick tot u ⁸ gesproken hebbe.

b Ioan. 13.10.

7 Ofte, reyn door het woort, Dat is, gereynight.

8 Namelick, ende ghy met waren geloove hebt aengenomen.

4

⁹ Blijvet in my, ende ¹⁰ ick in u. Gelijckerwijs de rancke geen vrucht en kan dragen ¹¹ van haer selven, soo sy niet in den wijnstock en blijft: alsoo oock ghy niet, soo ghy in my niet en blijvet.

9 Namelick, met waren geloove my stantvastelick aenhangende.

10 D. ick sal in u blijven: ende volgens dien u meer ende meer mededeelen het sap des geestelicken levens, om te konnen vruchten voortbrengen.

11 D. uyt hare eygen kracht ofte nature.

5

Ick ben de wijnstock, [ende] ghy de rancken: die in my blijft, ende ick in hem, die draeght veel vrucht: want ¹² sonder my, en kondt ghy ¹³ niets doen.

12 D. van my afgesondert zijnde, ofte sonder mijne kracht.

13 Gr. niet yets, dat is, gantschelick niet, Namelick, dat ter saligheyt vereyscht wort.

6

^c Soo yemant in my niet en blijft, ^d die is ¹⁴ buyten geworpen gelijckerwijs ¹⁵ de rancke, ende ¹⁶ is verdorret: ende men ¹⁷ vergadert deselve, ende men werptse in het ¹⁸ vyer, ende sy worden verbrant.

c Ezech. 15.2, etc.

d Matth. 3.10. ende 7.19. Coloss. 1.23.

14 Namelick, buyten den wijngaert, dat is, buyten de gemeenschap der ware geloovige.

15 D. de onvruchtbare rancke.

16 D. van de geestelicke gaven meer ende meer ontbloot, 2.Petr. 2.20.

17 Dese vergaderinge sal geschieden door de Engelen, Matth. 13.41. uyt alle hoecken der werelt.

18 Daer door wort afgebeelt het helsche vyer.

7

Indien ghy in my blijvet, ende mijne woorden ¹⁹ in u blijven, ^e soo ²⁰ wat ghy wilt, sult ghy ²¹ begeeren, ende het sal u geschieden.

19 Dat is, indien ghy mijner geboden niet alleen gedachtigh zijt, maer deselve oock geduerighlick onderhoudt, 1.Ioan. cap. 3. versen 21, 22.

e Ierem. 29.12. Matth. 7.7. ende 21.22. Marc. 11.24. Luce 11.9. Ioan. 14.13. ende 16.24. Iacob. 1.5. 1.Ioan. 3.22. ende 5.14.

20 Namelick, tot uwen troost ofte saligheyt noodigh.

21 Ofte, bidden, Namel. na Godes wille, 1.Ioan. 5.14.

8

Hier in is mijn Vader verheerlickt, dat ghy veel ²² vrucht draeght: ende ghy sult mijne discipelen ²³ zijn.

22 Namelick, des geloofs, welcke zijn de goede wercken daer door Godt vereert wort, Matth. 5. vers 16. Rom. 6.4.

23 D. metter daet betoonen, dat ghy het zijt, Ioan. 13.35.

9

Gelijckerwijs de Vader my lief gehadt heeft, hebbe ick oock u lief gehadt: blijft in dese ²⁴ mijne liefde.

24 Namelick, die ick u toedrage.

10

^f Indien ghy mijne geboden ²⁵ bewaert, soo sult ghy in mijne liefde blijven: gelijckerwijs ick de geboden mijns Vaders bewaert hebbe, ende blijve in sijne liefde.

f Ioan. 14.15, 21, 23. 1.Ioan. 5.3.

25 D. onderhoudt.

11

Dese dingen hebbe ick tot u gesproken, op dat ²⁶ mijne blijdtschap in u ²⁷ blijve, ende ²⁸ uwe blijdtschap ²⁹ vervult werde.

26 D. daer mede ick over u verblijdt ben.

27 Dat is, niet vermindert ofte verandert worde, maer dat ick my over u altijt mach verblijden.

28 D. daer mede ghy u in my verheught, als in uwen Salighmaker, Ioan. 17. vers 13. 1.Petr. 1.8, 9.

29 D. meer ende meer toeneme, ende hier na volkomen werde.

12

^g Dit is mijn ³⁰ gebodt, dat ghy malkanderen lief hebt, gelijckerwijs ick u lief gehadt hebbe.

g Lev. 19.18. Matth. 22.39. Ioan. 13.34. Ephes. 5.2. 1.Thess. 4.9. 1.Petr. 4.8. 1.Ioan. 3.23. ende 4.21.

30 Namelick, het welck ick u voornamelick wil bevolen ofte ingeprent hebben.

13

^h Niemant en heeft meerder liefde als dese, dat yemant ³¹ sijn leven ³² sette voor sijne vrienden.

h Rom. 5.7. Ephes. 5.2. 1.Ioan. 3.16.

31 Gr. sijne ziele.

32 Dat is, vrywillighlick over geve.

14

^{33 i} Ghy zijt mijne vrienden, soo ghy doet wat ick u gebiede.

33 D. ghy sult in mijne vrientschap blijven.

i Matth. 12.50. 2.Cor. 5.16. Galat. 5.6. ende 6.15. Coloss. 3.11.

15

Ick en ³⁴ heete u niet meer dienstknechten: want de dienstknecht ³⁵ en weet niet wat sijn heere ³⁶ doet: maer ick hebbe u vrienden genoemt, ^k want al wat ick van mijnen Vader ³⁷ gehoort hebbe, [dat] hebbe ick u bekent gemaeckt.

34 Gr. segge: Dat is, ick en houde u voortaen niet als dienstknechten alleen, maer oock als vrienden.

35 Dat is, en pleeght niet te weten.

36 Dat is, voor heeft te doen: alsoo de heeren hare secreten niet en plegen aen hare dienstknechten te openbaren.

k Ioan. 8.26.

37 D. al wat my van den Vader bevolen is den menschen tot hare saligheyt te leeren ende openbaren.

16

^l Ghy en hebt my niet ³⁸ uytverkoren, maer ick hebbe u ³⁹ uytverkoren, ende ick hebbe u ⁴⁰ gestelt ^m dat ghy soudt ⁴¹ henen gaen ende vrucht dragen, ende [dat] uwe vrucht blijve: op dat soo ⁴² wat ghy van den Vader begeeren sult in mijnen name, hy u [dat] geve.

l Ioan. 13.18. Ephes. 1.4.

38 Namelick, eerst, om uwen Heere ende Salighmaker te zijn.

39 Namelick, uyt de werelt om mijne vrienden te zijn, ende saligh te maken, vers 19.

40 Dat is, daer toe geroepen.

m Matth. 28.19. Marc. 16.15. Coloss. 1.6.

41 Namelick, door de gantsche werelt, om met leeren ende goede exempelen de menschen te bekeeren.

42 Namelick, noodigh ende dienstigh tot voortbrenginge deser vruchten.

17

Dit gebiede ick u, ⁴³ op dat ghy malkanderen lief hebt.

43 Ofte, dat ghy.

18

ⁿ Indien u ⁴⁴ de werelt haet, soo ⁴⁵ weet dat sy my ⁴⁶ eer dan u gehaet heeft.

n 1.Ioan. 3.13.

44 Dat is, de wereltsche menschen.

45 Ofte, ghy weet.

46 Ofte, den eersten, Dat is, den oversten van u-lieden.

19

^o Indien ghy ⁴⁷ van de werelt waert, soo soude de werelt ⁴⁸ het hare lief hebben:

o Ioan. 17.14. Galat. 1.10.

47 Gr. uyt.

48 Gr. het eygene, D. dat haer eygen is, ofte gelijck is.

[fol. 52r]

Doch om dat ghy ⁴⁹ van de werelt niet en zijt, maer ick u uyt de werelt hebbe ⁵⁰ uytverkoren, daerom haet u de werelt.

49 Gr. uyt.

50 D. afgesondert om my gelijck te zijn, ende my te volgen, Rom. 8.29.

20

Gedenckt des woorts dat ick u ⁵¹ geseght hebbe, ^p Een dienstknecht en is niet meerder dan sijn heere. ^q Indien sy my vervolght hebben, sy sullen oock u vervolgen: indien sy mijn woort bewaert hebben, sy sullen oock het uwe bewaren.

51 Namel. te voren, Ioan. 13.16.

p Matth. 10.24. Luce 6.40. Ioan. 13.16.

q Matth. 24.9. Ioan. 16.2.

21

^r Maer alle ⁵² dese dingen sullen sy doen ⁵³ om mijns naems wille, om dat sy hem niet en kennen ⁵⁴ die my gesonden heeft.

r Matth. 10.22. Ioan. 16.3.

52 Namel. haten, vervolgen, ’t woort verachten.

53 D. uyt haet van my ende mijne leere.

54 D. den Vader.

22

^s Indien ick niet gekomen en ware, ende tot haer gesproken en hadde, sy en hadden ⁵⁵ geen sonde: maer nu en hebben sy ⁵⁶ geen voorwendsel voor hare sonde.

s Rom. 4.15. ende 5.20.

55 D. soo swaren sonde niet, als sy nu hebben: maer souden haer eenighsins op hare onwetenheyt konnen ontschuldigen, Ioan. 9. vers 41.

56 Ofte, geenen deckmantel.

23

Die my haet, die haet oock mijnen Vader.

24

^t Indien ick ⁵⁷ de wercken onder haer niet en hadde gedaen, die ⁵⁸ niemant anders gedaen en heeft, sy en hadden ⁵⁹ geen sonde: maer nu hebben syse gesien, ende beyde my ende mijnen Vader gehaet.

t Ioan. 10.37.

57 D. de wonderwercken, ofte mirakelen.

58 Namelick, der gene die haer uytgegeven hebben voor den Messias: of, oock selfs niet der vorige Propheten.

59 Gelijck te voren vers 22.

25

Maer [dit geschiet] op dat het woort vervult worde, dat in hare ⁶⁰ wet geschreven is, ^v Sy hebben my ⁶¹ sonder oorsake gehaet.

60 Dat is, in de schriften des Ouden Testaments, gelijck Ioan. 10.34. want dit staet geschreven in den Psalm 35.19. ende 69.5. ’t welck van David als een voorbeelt Christi geseght zijnde, in Christo vervult wort.

v Psalm 35.19. ende 69.5.

61 Gr. om niet.

26

^x Maer wanneer de Trooster sal gekomen zijn, ^y dien ⁶² ick u senden sal van den Vader, [namelick] de Geest der waerheyt, die van den Vader ⁶³ uytgaet, die sal van my ⁶⁴ getuygen.

x Ioan. 14.26. ende 16.7. Actor. 5.32.

y Luce 24.49.

62 Namel. als de eenighgeboren Sone Godts, wiens Geest hy oock is ende genaemt wort, Rom. 8. vers 9. Galat. cap. 4. vers 6.

63 Namelick, soo ten aensien sijns persoons, welckers eygenschap is van den Vader ende van den Sone van eeuwigheyt uyt te gaen, als ten aensien van sijne kracht ende werckinge.

64 Namelick, door sijne wonderbaerlicke gaven, ende inwendige overtuyginge, dat ick de ware Salighmaker ben.

27

^z Ende ghy sult oock ⁶⁵ getuygen, want ghy zijt van den ⁶⁶ beginne met my geweest.

z Actor. 1.8, 21. ende 5.32.

65 Namelick, met uwe leere, ende wonderwercken, die ghy in mijnen name doen sult.

66 Namel. mijnes predick-ampts, Matth. cap. 4. versen 17, 18. hebt ghy mijne leere gehoort, ende mijne wonderwercken gesien.