Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xiiij. Capittel.

1 Christus vertroost sijne discipelen over sijn wech gaen tot den Vader, dewijle hy gingh om haer in sijns Vaders huys woonplaetse te bereyden. 5 Verklaert aen Thomas dat hy de wegh, de waerheyt, ende het leven is. 7 ende aen Philippus, dat die hem siet den Vader siet. 12 Belooft haer datse groote wonderwercken sullen doen, ende verkrijgen watse in sijnen name bidden sullen. 16 ende datse den Trooster den Heyligen Geest sullen ontfangen. 18 ende geen weesen gelaten worden. 21 Vermaentse tot sijne liefde, ende tot gehoorsaemheyt sijner geboden, met belofte van sijne ende des Vaders bywooninge. 26 ende dat de Heylige Geest haer alles sal indachtigh maken. 27 Laet haer sijnen vrede. 28 Verklaert datse haer behooren te verblijden, dat hy tot den Vader gaet. 30 Toont sijne gewilligheyt om den Vader oock in ’t lijden te gehoorsamen.

1

UW’ herte en worde niet ¹ ontroert: ² ghylieden gelooft in Godt, gelooft oock in my.

1 Namelick, met te groote droefheyt ofte vreese. Over mijn wech gaen tot den Vader.

2 Of, geloovet ghy in Godt? geloovet oock in my: Ofte, geloovet in Godt, ende geloovet in my: Ofte, ghy gelooft in Godt, ende ghy gelooft in my.

2

In ³ het huys mijns Vaders zijn vele ⁴ wooningen: ⁵ andersins soo soude ick het u ⁶ geseght hebben: ick ga henen om u plaetse te bereyden.

3 D. in den hemel.

4 Ofte, blijvingen, ofte, blijfplaetsen, D. daer is ruymte genoegh niet alleen voor my, maer oock voor u-lieden ende voor alle geloovige.

5 Gr. ende indien niet, Namelick, het soo en ware.

6 Dat is, ick en soude u met geen ydele hope opgehouden hebben.

3

Ende soo wanneer ick henen sal gegaen zijn, ende u plaetse sal bereyt hebben, soo ⁷ kome ick weder, ende sal u tot my ne-[kolom]men, ^a op dat ghy oock ⁸ zijn meught ⁹ daer ick ben.

7 D. sal komen, namelick, ten laetsten dage, Hebr. 9.28.

a Ioan. 12.26. ende 17.24.

8 Namelick, niet alleen na de ziele terstont na de doot, maer oock na lichaem ende ziele na het uyterste oordeel, Luce cap. 23. vers 43. 2.Corinth. 5.1, 8. Philip. c. 1. vers 23. 1.Thessal. 4.17.

9 D. daer ick zijn sal.

4

Ende waer ick henen ga ¹⁰ weet ghy, ende ¹¹ den wegh weet ghy.

10 D. kondt ghy uyt mijn woorden genoegh weten.

11 Namelick, daer door ick moet henen gaen, ende daer door ghy my moet volgen.

5

Thomas seyde tot hem, Heere, wy en weten niet waer ghy henen gaet: ende hoe konnen wy den wegh weten?

6

Iesus seyde tot hem, ^{12 b} Ick ben de wegh, ^c ende de waerheyt, ^d ende het leven. ^e Niemant en komt tot den Vader dan door my.

12 Christus noemt hemselven den wegh, om dat niemant ten hemel en kan komen, dan door sijne verdiensten ende kracht, Actor. 4. vers 12. De waerheyt, om dat alle de beloften Godts, ende de schaduwen des Ouden Testaments, die den wegh tot de saligheyt afbeeldden, in hem vervult zijn, 2.Cor. 1. vers 20. Ioan. 1.17. ende het leven, om dat hy een autheur ende gever des eeuwigen levens is, Ioan. c. 11. vers 25. Hebr. 5.9.

b Hebr. 9.8.

c Ioan. 1.17.

d Ioan. 1.4. ende 11.25.

e Ioan. 10.9.

7

Indien ghylieden my ¹³ gekent haddet, soo soudet ghy oock mijnen ¹⁴ Vader gekent hebben: ende ¹⁵ van nu ¹⁶ kennet ghy hem, ende hebbet hem gesien.

13 Namel. recht als’t behoort.

14 Namelick, alsoo ick eenes wesens met den Vader ben, ende het uytgedruckt beelt sijner selfstandigheyt. Col. 1.15. Hebr. 1.3.

15 Of, nu alreede.

16 Namelick, voor soo veel als ghy my kennet, vers 9.

8

Philippus seyde tot hem, Heere, toont ons den Vader, ende het is ons genoegh.

9

Iesus seyde tot hem, ¹⁷ Ben ick soo langen tijt met u-lieden, ende en hebt ghy my niet gekent Philippe? ^f Die my ¹⁸ gesien heeft, die heeft ¹⁹ den Vader gesien: ende hoe seght ghy, Toont ons den Vader?

17 Namelick, met mijn leere ende wercken soo dickwils getoont hebbende wie ick ben.

f Ioan. 10.30.

18 D. recht gekent heeft.

19 Namel. in mijnen persoon, dewijle de Vader ende ick van een wesen ende macht zijn, Ioan. 10. vers 30.

10

Gelooft ghy niet ^g dat ick in den Vader [ben,] ende de Vader in my is? ^{20 h} De woorden die ick tot u-lieden spreke, en spreke ick van my selven niet, ⁱ maer de Vader die in my ²¹ blijft, deselve ²² doet de wercken.

g Ioan. 10.38.

20 D. mijn leere. siet Ioan. 7.16.

h Ioan. 7.16. ende 8.28. ende 10.38. ende 12.49. ende 14.24. ende 16.13. ende 17.21.

i Ioan. 5.17.

21 Ofte, woont: namelick, als zijnde eenes wesens met my.

22 Namelick, in my ende door my.

11

Geloovet my, dat ick in den Vader [ben,] ende de Vader in my is, ende ²³ indien niet, soo geloovet my ²⁴ om de wercken selve.

23 D. indien ghy mijne woorden niet en soudet gelooven.

24 Namelick, overmits deselve niet en konnen dan door een Goddelicke kracht gedaen worden.

12

^k Voorwaer, voorwaer segge ick u-lieden, die in my gelooft, de wercken die ick doe, sal hy ²⁵ oock doen, ende sal ²⁶ meerder doen dan dese. Want ick ga henen ²⁷ tot mijnen Vader:

k Matth. 21.21. Luce 17.6. Actor. 5.12. ende 19.11.

25 Namelick, door mijne kracht, Marc. 16.20. Actor. 3.12. de waerheyt van dese voorsegginge blijckt Actor. 3.7. ende 5.15. ende 19.12. ende doorgaens in de Handelinge der Apostelen.

26 Namel. als sommige mirakelen zijn, die Christus in de dagen sijns vleeschs gedaen heeft, gelijck daer zijn, door oplegginge der handen den Heyligen Geest te geven, de kennisse der talen, ende de wonderbaerlicke bekeeringe der werelt, ende andere. Siet oock Marc. 16.17, etc.

27 Namel. om van daer den Heyligen Geest, ende dese kracht u te senden, Actor. 2. vers 33.

13

^l Ende ²⁸ soo wat ghy begeeren sult ²⁹ in mijnen name, dat sal ick doen: op dat de Vader ³⁰ in den Sone verheerlickt worde.

l Ierem. 29.12. Matth. 7.7. ende 21.22. Marc. 11.24. Luce 11.9. Ioan. 15.7. ende 16.24. Iacob. 1.5. 1.Ioan. 3.22.

28 Namel. noodigh tot uytvoeringe uwes ampts, ende tot uwe saligheyt.

29 D. steunende op mijne beloften ende verdiensten.

30 D. door den Sone.

14

Soo ghy yet begeeren sult in mijnen name, ick sal ’t doen.

15

^m Indien ghy my lief hebt, soo bewaert mijne geboden.

m Ioan. 14.21, 23. ende 15.10. 1.Ioan. 5.3.

16

Ende ick sal den Vader bidden, ende hy sal u eenen anderen ³¹ Trooster geven, op dat hy by u ³² blijve in der eeuwigheyt.

31 Ofte, Advocaet ende Voorsprake, namelick den Heyligen Geest, die u niet alleen en sal troosten ende stercken, maer oock ingeven, hoe ghy u verantwoorden sult in tijt van benauwtheyt ende vervolginge, Luce 12.11, 12. ende hoe ghy den Vader sult aenroepen in uwen noot, Rom. cap. 8. versen 15, 26. die hier een ander genaemt wort, niet om dat hy een ander wesen heeft als de Vader ende de Soon, maer om dat hy een ander persoon is, 1.Ioan. 5.7.

32 Namel. sonder immermeer van u te scheyden, gelijck ick met mijne lichamelicke tegenwoordigheyt voor eenen tijt sal doen.

17

[Namelick] den Geest ³³ der waerheyt, welcken ³⁴ de werelt niet en kan ontfangen, want sy en ³⁵ siet hem niet, noch en kent hem niet: maer ghy kent hem, want hy ³⁶ blijft ³⁷ by u-lieden, ende ³⁸ sal in u zijn.

33 Soo wort de Heylige Geest genaemt om dat hy de waerheyt der salighmakende leere openbaert, leert, ende in de herten der uytverkoreue verzegelt.

34 D. de wereltsche menschen, die noch natuerlick en onwedergeboren zijn, 1.Corinth. 2.14.

35 Dat is, noch en verstaet noch en gevoelt sijne werckinge niet.

36 Ofte, woont.

37 D. in uwe herten.

38 Namelick, om u te onderwijsen, vertroosten, verstercken, ende versekeren van uwe saligheyt, Rom. cap. 8. versen 15, 16, 26. 1.Corinth. cap. 2. vers 12.

18

ⁿ Ick en sal u ³⁹ geen weesen laten: ick kome [weder] tot u.

n Matth. cap. 28. vers 20.

39 Dat is, niet hulpeloos noch troosteloos.

19

Noch eenen kleynen [tijt,] ende de werelt ⁴⁰ en sal my niet meer sien: maer ⁴¹ ghy sult my sien: want ick ⁴² leve, ende ⁴³ ghy sult leven.

40 Gr. en siet my niet meer.

41 Gr. ghy siet my.

42 Dat is, sal haest weder levendigh worden.

43 Dat is, ick sal u noch levendigh vinden. Andere setten het over om dat ick leve, soo sult ghy oock leven: Namelick, een geestelick ende eeuwigh leven.

[fol. 51v]

20

In dien ⁴⁴ dagh sult ghy ⁴⁵ bekennen, ⁴⁶ dat ick in mijnen Vader [ben,] ende ghy in my, ende ick in u.

44 Namel. na mijne opstandinge ende hemelvaert.

45 Namelick, door den Heyligen Geest klaerder onderwesen zijnde.

46 D. dan sult ghy mijne eenigheyt met den Vader in wesen, ende mijne geestelicke vereeninge met u, naerder verstaen. Siet oock hier voor versen 10, 11.

21

Die mijne geboden heeft, ende deselve bewaert, die is ’t die my lief heeft: ende die my lief heeft sal van mijnen Vader gelievet worden: ende ick sal hem lief hebben, ende ick sal my selven aen hem ⁴⁷ openbaren.

47 D. meer ende meer door mijne kennisse verlichten, ende mijne salighmakende werckingen ende genade laten gevoelen, gelijck het volgende 23 vers uytwijst. Siet oock 2.Corinth. 3.18

22

⁴⁸ Iudas, niet de Iscariot, seyde tot hem, Heere ⁴⁹ wat is het, dat ghy u selven aen ons sult openbaren, ende niet aen de werelt?

48 Namelick, de broeder Iacobi, toegenaemt Lebbeus, Matth. 10.3.

49 Gr. wat is’er geschiet, D. wat is de oorsake? ofte, wat beduydt het?

23

Iesus antwoordde ende seyde tot hem, Soo yemant my lief heeft, die sal mijn woort bewaren: ende mijn Vader sal hem lief hebben, ende wy sullen tot hem komen, ende sullen ⁵⁰ wooninge by hem maken.

50 Gr. blijvinge: gelijck oock van den Heyligen Geest geseght wort, vers 17.

24

Die my niet lief en heeft, die en bewaert mijne woorden niet. ^o Ende het woort dat ghylieden hoort, ⁵¹ en is het mijne niet, maer des Vaders, die my gesonden heeft.

o Ioan. 7.16. ende 8.28. ende 12.49. ende 14.10. ende 16.13.

51 Dat is, en is mijn alleen niet, gelijck Ioan. 6.38. ende 7.16.

25

Dese dingen hebbe ick tot u gesproken, ⁵² by u blijvende.

52 D. met u verkeerende.

26

^p Maer de trooster de Heylige Geest, welcken de Vader senden sal in mijnen name, ^q die sal u alles leeren, ende sal u ⁵³ indachtigh maken alles wat ick u geseght hebbe.

p Luce 24.49. Ioan. 15.26. ende 16.7. Actor. 2.4.

q Ioan. 16.13.

53 D. en sal u niet nieuws leeren, maer het selve dat ick u geleert hebbe, ende ghy niet wel onthouden en hebt, wederom in gedachtenisse brengen, Matth. 28. versen 19, 20. Ioan. cap. 15. vers 15.

27

^{54 r} Vrede late ick u, ⁵⁵ mijnen vrede geve ick u: niet gelijckerwijs de werelt [hem] geeft, geve ick [hem] u. Uw’ herte en worde niet ⁵⁶ ontroert, noch en zy niet vertsaeght.

54 Dat is, een ware ende vaste gerustheyt des gemoedts in Godt, ontstaende uyt eene versekertheyt van de vergevinge uwer sonden.

r Philip. 4.7.

55 D. die ick door mijne doot ende opstandinge u sal verwerven ende toebrengen, Rom. 5.1.

56 Namelick, over mijn wech gaen.

28

^s Ghy hebt gehoort dat ick tot u geseght hebbe, Ick ga henen, ende ⁵⁷ kome [weder] tot u. ⁵⁸ Indien ghy my lief haddet, soo soudet ghy u verblijden, om dat ick geseght hebbe, Ick ga henen tot den Vader: want mijn Vader is ⁵⁹ meerder dan ick.

s Ioan. 14.3.

57 Namelick, na mijne verrijsenisse.

58 Namelick, met rechte wetenschap ende verstant, waerom ick van u gaen sal.

59 Namelick, in majesteyt ofte heerlickheyt als ick ben in desen staet mijner vernederinge. Ende daerom behoort ghy u te verblijden, dat ick henen ga, om het gebruyck der selve heerlickheyt weder aen te nemen, die ick by hem gehadt hebbe eer de werelt was, dewijle het selve oock tot uwe saligheyt sal strecken, Ioan. 17. versen 5, 24.

29

Ende nu hebbe ick het u geseght eer het geschiet is, ^t op dat wanneer het geschiet sal zijn, ghy ⁶⁰ gelooven meught.

t Ioan. 13.19. ende 16.4.

60 Dat is, in uw’ geloove meught versterckt worden.

30

Ick en sal ⁶¹ niet meer veel met u spreken: ^v want ⁶² de Overste deser werelt ⁶³ komt, ende en heeft ⁶⁴ aen my niets.

61 Namelick, voor mijne doot.

v Ioan. cap. 12. vers 31. ende 16.11. Ephes. 2.2.

62 Dat is, den duyvel, Ioan. 12.31.

63 Namelick, om door sijne instrumenten my te vangen ende dooden.

64 Gr. in my, Dat is, sal door mijn doot tot sijn voornemen niet komen, maer daer en tegen alle sijn macht verliesen, Hebr. cap. 2. vers 14.

31

Maer op dat de werelt wete dat ick den Vader lief hebbe, ende ⁶⁵ alsoo doe gelijckerwijs my de Vader ^x geboden heeft. Staet op, laet ons van hier gaen.

65 Dat is, dat ick my gewillighlick in den doot over geve, om den Vader te gehoorsamen, die my bevolen heeft op sulcke wijse de menschen te verlossen, Philip. 2.8.

x Ioan. 10.18. Hebr. 10.5.