Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxj. Capittel.

1 Christus prijst de kleyne gave van een arme weduwe. 5 Voorseght de verwoestinge des tempels, ende der stadt van Ierusalem. 7 Ende verhaelt de teeckenen die deselve sullen voorgaen. 12 ende de verdruckingen die den discipelen souden overkomen, tegen welcke hyse vertroost met sijnen bystant ende bescherminge. 20 Raet, als de stadt sal belegert worden, tot haestigh vluchten, om dat sware ongeluck te ontgaen. 25 Voorseght de teeckenen van sijne laetste toekomste, ende vermaent, door de gelijckenisse van de botten der boomen, deselve waer te nemen. 34 ende sijne toekomste, met nuchterheyt, waken, ende bidden te verwachten. 37 Leert het volck dagelicks in den tempel.

1

^a ENde opsiende sagh hy de rijcke hare gaven in de ¹ schatkiste werpen.

a Marc. 12.41. 2.Reg. 12.9.

1 Siet van dese schatkiste 2.Reg. 12. vers 9. Matth. 27.6.

2

Ende hy sagh oock een seker arme weduwe twee ² kleyne [penninghskens] daer in werpen.

2 Ofte, kleyntgens, siet van de weerde der selve Marc. 12. vers 42.

3

Ende hy seyde, Waerlijck ick segge u, dat dese ^b arme weduwe meer dan alle heeft [in] geworpen.

b 2.Corinth. 8.12.

4

Want die alle hebben van haren ³ overvloet geworpen ⁴ tot de gaven Godts: maer dese heeft ⁵ van haer gebreck alle den ⁶ leeftocht die sy hadde, [daer in] geworpen.

3 Ofte, overschot.

4 D. tot de andere gaven, die Gode gegeven ofte toege-eygent, ende in de schatkiste bewaert wierden.

5 D. van het gene sy selve gebreck ofte van noode hadde om te leven.

6 Gr. leven. Siet Marc. 12.44.

5

^c Ende als sommige seyden van den tempel dat hy met schoone steenen ende ⁷ begiftingen verciert was, seyde hy,

c Matth. 24.1. Marc. 13.1.

7 Dit waren eygentlick sulcke giften, die in den tempel Gode geheylight, ende tot cieraet, opgehangen waren. Siet dergelijcke, 2.Reg. 11.10.

6

[Wat] dese dingen [aengaet,] die ghy aenschouwt, ^d daer sullen dagen komen, in welcke niet [eenen] steen op [den anderen] steen en sal gelaten worden, die niet en sal worden afgebroken.

d 1.Reg. 9.7. Mich. 3.12. Luce 19.44.

7

Ende sy vraeghden hem, seggende, Meester, wanneer sullen dan dese dingen zijn? ende welck is het teecken, wanneer dese dingen sullen geschieden?

8

^e Ende hy seyde, Siet dat ghy niet verleyt en wordet: ^f want vele sullender komen ⁸ onder mijnen name, seggende, ⁹ Ick ben [de Christus.] Ende de tijt is na by gekomen: En gaet dan haer niet na.

e Ierem. 29.8. Matth. 24.4. Ephes. 5.6. Coloss. 2.18. 2.Thessal. 2.2. 1.Ioan. 4.1.

f Ierem. 14.14. ende 23.21.

8 Gr. in mijnen name, Dat is, mijnen name haer selven valschelick toeschrijvende.

9 Gr. ick ben, namelick, de Christus, gelijck uytgedruckt staet Matth. c. 24. vers 5.

9

Ende wanneer ghy sult hooren van oorlogen ende ¹⁰ beroerten, soo en wort niet verschrickt. Want dese dingen moeten ¹¹ eerst geschieden: maer [noch] en is terstont het eynde niet.

10 Het Griecks woort beteeckent sulcke beroerten ofte verwerringen, waer door gantsch niet in sijnen stant of plaetse gelaten en wort.

11 Namelick, eer de stadt ende tempel van Ierusalem sullen verwoest worden.

10

Doe seyde hy tot haer, ^g Het [een] volck sal tegen het [ander] volck opstaen, ende het [een] Koninckrijck tegen het [ander] Koninckrijck.

g Iesa.19.2.

11

Ende daer sullen groote aerdbevingen wesen in verscheyden plaetsen, ende hongers nooden, ende pestilentien: daer sullen oock ¹² schrickelicke dingen, ende groote teeckenen van den hemel ¹³ geschieden.

12 Siet hier van den Ioodschen Historyschrijver Iosephum, van de Ioodsche oorloge, lib. 7. cap. 12.

13 Gr. zijn.

12

^h Maer voor dit alles sullen sy hare handen aen u-lieden slaen, ende [u] vervolgen, [u] overleverende in de ¹⁴ Synagogen ende ⁱ gevangenissen, ende ghy sult getrocken worden voor ^k Koningen ende Stadt-houders, om mijns naems wille.

h Matth. 10.17. ende 24.9. Marc. 13.9. Ioan. 16.2. Apoc. 2.10.

14 In welcke de geloovige oock gegeesselt wierden, gelijck te sien is Actor. cap. 5. vers 40. ende cap. 22. vers 19. ende 26.11.

i Actor. 4.3. ende 5.18. ende 12.4. ende 16.24.

k Actor. 25.23.

13

Ende [dit] sal u ¹⁵ overkomen tot een ¹⁶ getuygenisse.

15 Gr. afkomen, afdalen, D. gedijen, strecken.

16 Namel. soo van hare wreetheyt ende hardtneckigheyt, als van uwe stantvastigheyt in het belijden van mijnen name, ende der waerheyt mijner voorseggingen.

14

^{17 l} Neemt dan in uwe herten voor, van te voren niet te overdencken, [hoe] ghy u verantwoorden sult. [kolom]

17 Matth. 10.19. Marc. 13.11.

l Gr. stelt, ofte, settet dan in uwe herten.

15

^m Want ick sal u ¹⁸ mont ende wijsheyt geven, welcke niet en sullen konnen tegenspreken, noch wederstaen, alle die haer tegen u setten.

m Exod. 4.12. Iesa. 54.17. Matth. 10.19. Actor. 6.10.

18 D. bequaemheyt ende vrymoedigheyt in het spreken door mijnen Geest. Siet Marc. 13.11.

16

ⁿ Ende ghy sult ¹⁹ overgelevert worden oock van ouders ende broeders, ende magen, ende vrienden: ende sy sullender [sommige] uyt u ^o dooden.

n Mich. 7.6.

19 Ofte, verraden worden.

o Actor. 7.59. ende 12.2.

17

^p Ende ghy sult van ²⁰ allen gehaet worden om mijns naems wille.

p Matth. 10.22. Marc. 13.13.

20 Namel. wereltsche menschen. Siet Ioan. 15.18.

18

^q Doch niet een ²¹ hayr uyt uwen hoofde en sal verloren gaen.

q 1.Sam. 14.45. 2.Sam. 14.11. 1.Reg. 1.52. Matth. 10.30.

21 D. niemant en sal u in het minste beschadigen konnen, sonder den wille uwes hemelschen Vaders. Gelijcke maniere van spreken siet 1.Sam. 14. vers 45. ende 1.Reg. 1.52.

19

Besittet uwe zielen in uwe lijdtsaemheyt.

20

^r Maer wanneer ghy sien sult dat Ierusalem van heyrlegers omcingelt wort, soo weet als dan dat hare verwoestinge na by gekomen is.

r Dan. 9.27. Matth. 24.15. Marc. 13.14.

21

Als dan die in Iudea zijn, datse vlieden na de bergen: ende die in ’t midden van deselve zijn, datse daer uyttrecken: ende die op de velden zijn, ²² datse in deselve niet en komen.

22 Namel. in de stadt van Ierusalem.

22

Want dese zijn dagen der ²³ wrake, ^s op dat alles vervult worde dat geschreven is.

23 Namel. Godts, over de hardtneckigheyt des Iodischen volcks.

s Dan. 9.26, 27. Matth. 24.15. Marc. 13.14.

23

Doch ²⁴ wee den bevruchten, ende den zoogenden [vrouwen] in die dagen: want daer groote noot zijn sal in ²⁵ het lant, ende toorn over dit volck.

24 Dit woort gebruyckt Christus niet dreygende, als hy doet tegen de Pharizeen, Luce cap. 11. vers 42, etc. maer haer beklagende van wegen de swarigheden, die haer als dan souden overkomen.

25 Gr. op de aerde.

24

Ende sy sullen vallen door de ²⁶ scherpte des sweerts, ende gevangelick wech gevoert worden onder alle volcken: ende Ierusalem sal van de Heydenen vertreden worden, ^{t 27} tot dat de tijden der Heydenen vervult sullen zijn.

26 Gr. de mont.

t Rom. 11.25.

27 Namel. bestemt tot de beroepinge der Heydenen, Rom. 11. vers 25. na welcker vervullinge die dingen geschieden sullen die hier na volgen, ofte, bestemt tot straffe ende wrake over de Heydenen, wanneer de mate harer sonden sal vervult zijn.

25

^v Ende daer sullen teeckenen zijn in de sonne, ende mane, ende sterren, ende op de aerde benauwtheyt der volckeren, met twijfelmoedigheyt, als de zee ende watergolven ²⁸ groot geluyt sullen geven:

v Iesa. 13.10. Ezech. 32.7. Ioël 2.31. ende 3.15. Matth. 24.29. Marc. 13.24. Apoc. 6.12.

28 Gr. weerklanck.

26

Ende den menschen ²⁹ het herte sal beswijcken van vreese, ende verwachtinge der dingen, die ³⁰ het aerdtrijck sullen overkomen. Want de krachten der hemelen sullen ³¹ beweeght worden.

29 Of, de menschen den geest sullen geven, ofte mismoedigh sullen worden.

30 Gr. de bewoonde, Namelick, aerde.

31 Namel. op ende neder, gelijck de baren van de zee. siet Matth. 24.29.

27

^x Ende als dan sullen sy den Sone des menschen sien komen in een wolcke met ³² groote kracht ende ³³ heerlickheyt.

x Dan. 7.10. Matth. 16.27. ende 24.30. ende 25.31. ende 26.64. Marc. 13.26. ende 14.62. Actor. 1.11. 2.Thessal. 1.10. Apocal. 1.7.

32 Gr. vele.

33 Namel. in sijne hemelsche Majesteyt, ende vergeselschapt met de heylige Engelen, Matth. 25. vers 31.

28

Als nu dese dingen beginnen te geschieden, soo ³⁴ siet om hooge, ende heft uwe hoofden opwaerts, ^y om dat ³⁵ uwe verlossinge na by is.

34 Of, rechtet u op, Nam. van vreughde ende verlangen, Matth. 24.33.

y Rom. 8.23.

35 Namelick, uwe volkomene verlossinge van alle quaet, Rom. 8.23.

29

^z Ende hy seyde tot haer een gelijckenisse, Siet den vijgeboom, ende alle de boomen.

z Matth. 24.32. Marc. 13.28.

30

Wanneer sy nu uytspruyten, ende ghy [dat] siet, soo weet ghy uyt u selven dat de somer nu na by is.

31

Alsoo oock ghy, wanneer ghy dese dingen sult sien geschieden, soo weet dat het ³⁶ Koninckrijcke Godts na by is.

36 Nam. der heerlickheyt. siet 1.Cor. 15.24. 2.Tim. 4.18.

32

Voorwaer ick segge u, dat dit ³⁷ geslachte geensins en sal voorby gaen, tot dat alles sal geschiet zijn.

37 Nam. van het Iodische volck.

33

^a De hemel ende de aerde sullen ³⁸ voorby gaen, maer mijne woorden en sullen geensins voorby gaen.

a Psalm 102.27. Iesa. 51.6. Matth. 24.35. Hebr. 1.11.

38 Siet hier van 2.Petr. 3.10.

34

^b Ende wacht u selven, dat uwe herten niet t’eeniger tijt beswaert en worden met brasserije, ende dronckenschap, ende ³⁹ sorghvuldigheden deses levens, ende dat u dien dagh niet onvoorsiens [over] en kome.

b Rom. 13.13. 1.Thess. 5.6. 1.Petr. 4.7.

39 Namelick, al te groote ofte onmatige, die de mensche verhindert op de toekomste Christi te wachten.

35

^c Want gelijck een strick sal hy komen over alle de gene die ⁴⁰ op den gantschen aerdtbodem geseten zijn.

c 1.Thess. 5.2. 2.Petr. 3.10. Apoc. 3.3. ende 16.15.

40 Gr. op het aengesicht der gantscher aerde.

[fol. 39v]

36

^d Waeckt dan tot aller tijt, biddende dat ghy meught weerdigh geacht worden te ontvlieden ⁴¹ alle dese dingen die geschieden sullen, ende te ⁴² staen voor den Sone des menschen.

d Matth. 24.42. ende 25.13. Marc. 13.33. Luce 12.40. 1.Thessal. 5.6.

41 D. alle dese straffen ende elenden.

42 D. bestaen, ende met vrymoedigheyt voor hem verschijnen.

37

^e Des daeghs nu was hy leerende in den tempel, maer des nachts gingh hy uyt, ende vernachtte op den bergh, genaemt den olijf-[bergh.]

e Ioan. 8.2.

38

Ende alle ’t volck quam ’s morgens vroegh tot hem in den tempel, om hem te hooren.