Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xvij. Capittel.

1 Christus waerschouwt voor ergernisse. 3 Leert dat men sijnen broeder soo dickwils vergeven moet, als hy leetwesen heeft. 5 De discipelen bidden om vermeerderinge des geloofs, welckes kracht hy beschrijft. 7 Door de gelijckenisse van een dienstknecht komende van den acker verklaert hy, dat men voor Godt niet en verdient, als men doet dat men schuldigh is. 11 Hy reynight tien melaetsche, van welke maer een danckbaer is. 20 Leert hoedanigh de komste van sijn Koninckrijck sal zijn. 26 Beschrijft de laetste tijden, welcke hy vergelijckt met de tijden van Noë ende Lot.

1

^a ENde hy seyde tot de discipelen, ¹ Het en kan niet wesen, datter geen ergernissen en komen: doch wee [hem] door welcken sy komen.

a Matth. 18.7. Marc. 9.42.

1 Gr. het is ongebeurlick, Dat is, het en kan niet gebeuren. Siet hier van Matth. 18.7.

2

Het soude hem ² nutter zijn, dat eenen meulensteen om sijnen hals gedaen ware, ende hy in de zee geworpen, dan dat hy een van dese ³ kleyne soude ergeren.

2 Gr. het is hem nut, D. het ware minder quaet voor hem, dat hem die straffe aengedaen ware, eer hy ergernisse soude geven, dan dat hy na gegevene ergernisse met de eeuwige doot soude gestraft worden, gelijck Christus hier dreyght.

3 Dat is, oock de geringhste onder de geloovige. Siet Matth. 18.6.

3

Wacht u selven. ^b Ende indien uw’ broeder tegen u sondight, soo bestraft hem: ende ⁴ indien het hem leet is, soo vergeeft het hem.

b Levit. 19.17. Proverb. 17.10. Matth. 18.15. Iacob. 5.19.

4 Gr. indien hy hem bekeert, Dat is, sijn schult bekent ende vergevinge begeert. Waer mede nochtans Christus niet en wil seggen, dat men die niet en sal vergeven, die sulcks noch niet en doen. Want hy anders met sijn exempel geleert heeft, Luce 23.34. gelijck oock Stephanus gedaen heeft, Actor. 7. vers 60. ende Paulus, 1.Cor. 4.12.

4

^c Ende indien hy ⁵ sevenmael ’s daeghs tegen u sondight, ende seven mael ’s daeghs tot u wederkeert, seggende, Het is my leet, soo sult ghy het hem vergeven.

c Matth. 18.21.

5 D. dickmael, gelijck Psalm 119.164. Proverb. 24. vers 16.

5

Ende de Apostelen seyden tot den Heere, Vermeerdert ons het geloove.

6

Ende de Heere seyde, ^d Soo ghy een geloove haddet ⁶ als een mostaertzaet, ghy soudet tegen desen ⁷ moerbesieboom seggen, Wort ⁸ ontwortelt, ende in de zee geplant: ende hy soude u gehoorsaem zijn.

d Matth. 17.20. ende 21.21. Marc. 11.23.

6 D. al waer het oock seer kleyn, als het maer oprecht is. Siet Matth. 17.20.

7 Gr. Sycaminos, welcke een soorte is van een moerbesieboom, ofte als sommige meynen, van een vijgeboom.

8 D. met de wortel uytgetrocken, ofte uytgeroeyt.

7

Ende wie van u heeft eenen ⁹ dienstknecht ploegende ofte [de beesten] hoedende, die tot hem, als hy van den acker inkomt, terstont sal seggen, Komt by, ende sit aen?

9 D. een slave, ofte lijf-eygen, die sijnen heere alles schuldigh is, wat hy doen kan.

8

Maer sal hy niet tot hem seggen,

[fol. 37r]

Bereyt dat ick t’avont sal eten, ende ¹⁰ omgordt u ende dient my, tot dat ick sal gegeten ende gedroncken hebben: ende eet ende drinckt ghy daer na?

10 Namel. na de wijse van die landen, daer men lange kleederen droegh. Siet Luce 12.37.

9

¹¹ Danckt hy oock den selven dienstknecht, om dat hy gedaen heeft, het gene hem bevolen was? Ick meyne, neen.

11 Dat is, weet hy hem dat oock danck, als of hy daer door in hem gehouden ware?

10

Alsoo oock ghy, wanneer ghy sult gedaen hebben al het gene u bevolgen is, soo seght, Wy zijn ¹² onnutte dienstknechten, want wy hebben [maer] gedaen het gene wy schuldigh waren te doen.

12 Dat is, die onsen Heere geen nut, ofte profijt toe en brengen, Rom. 11. vers 35. Hoewel daer niemant en is die doet selfs het gene hy schuldigh is, 1.Reg. cap. 8. vers 46. Iob 9. vers 3. Matth. 6.12.

11

Ende het geschiedde, als hy na Ierusalem reysde, dat hy door ’t midden ¹³ van Samarien ende Galileen gingh.

13 Dat is, van het lant, waer van de stadt Samarien de hooftstadt was. Want van Galileen na Ierusalem was de naeste wegh door het lant van Samarien.

12

Ende als hy in een seker vleck quam, ontmoetteden hem tien melaetsche mannen, welcke stonden ¹⁴ van verre.

14 Dat is, buyten het volck, volgens de wet Numer. 5. vers 2.

13

Ende sy verhieven [hare] stemme, seggende, Iesu, ¹⁵ Meester, ontfermt u onser.

15 Gr. voorstander.

14

Ende als hyse sagh, seyde hy tot haer, Gaet henen ende ¹⁶ vertoont u selven ^e den Priesteren. Ende het geschiedde terwijle sy henen gingen, dat sy gereynight wierden.

16 De oorsake hier van siet Matth. 8. vers 4.

e Levit. 13.2. ende 14.2. Matth. 8.4. Luce 5.14.

15

Ende een van haer siende dat hy genesen was, keerde wederom, met grooter stemme Godt verheerlickende.

16

Ende hy viel op het aengesicht voor sijne voeten, hem danckende: ende deselve was een Samaritaen.

17

Ende Iesus antwoordende seyde, En zijn niet de tien gereynight geworden? Ende waer zijn de negen?

18

En zijnder geene gevonden die weder keeren, om Godt eere te geven, dan dese ¹⁷ vreemdelingh?

17 D. die van een ander, als van het Iodische geslachte is. Want de Samaritanen waren van de Heydenen gesproten, 2.Reg. 17.24.

19

Ende hy seyde tot hem, Staet op, ende gaet henen: uw’ geloove heeft u behouden.

20

Ende gevraeght zijnde vande Pharizeen, wanneer het Koninckrijcke Godts komen soude, heeft hy haer geantwoort ende geseght, Het Koninckrijcke Godts en komt niet ¹⁸ met uyterlick gelaet.

18 Gr. met waerneminge, D. in sulcker voegen, dat het te voren kan gemerckt worden, gelijck het toegaet in de komste van wereltsche Princen, die om den grooten uyterlicken pracht te voren konnen waergenomen, ende verwacht worden.

21

Noch men en sal niet seggen, ^f Siet hier, ofte siet daer: Want siet het Koninckrijcke Godts is ¹⁹ binnen u-lieden.

f Matth. 24.23. Marc. 13.21. Luce 21.7, 8.

19 Of, in het midden van u. Het welck verstaen kan worden, ofte van de Ioden in het gemeyn, overmits de Messias nu midden onder haer was, Ioan. 1. vers 26. ofte oock van de geloovige onder deselve, in welcker herten hy door sijn woort ende Geest sijn Rijck oprechtede.

22

Ende hy seyde tot de discipelen, Daer sullen dagen komen, wanneer ghy sult begeeren ²⁰ eenen der dagen van den Sone des menschen te sien, ende ghy en sult [dien] niet sien.

20 Namel. om sijne lichamelicke tegenwoordigheyt te genieten, ende uyt sijnen mont selve het woort te hooren.

23

^g Ende sy sullen tot u seggen, Siet hier, ofte siet daer is hy, en gaet niet henen, noch en volght niet.

g Matth. 24.23. Marc. 13.21.

24

Want gelijck de blicksem, die van het een [eynde] onder den hemel blicksemt, tot het ander onder den hemel schijnt, alsoo sal oock de Sone des menschen wesen ²¹ in sijnen dagh.

21 Namel. soo in de snelle verbreydinge des Euangeliums door de geheele werelt, Rom. 10.18. als in sijne laetste toekomste ten oordeele, 1.Cor. 15.52. 2.Petr. 3.10.

25

^h Maer eerst moet hy veel lijden, ende ²² verworpen worden van ²³ dit geslachte.

h Matth. 16.21. ende 17.22. ende 20.18. Marc. 8.31. ende 9.31. ende 10.33. Luce 9.22. ende 18.31. ende 24.6, 7.

22 Gr. afgekeurt.

23 Namelick, der Ioden.

26

ⁱ Ende gelijck het geschiet is in de dagen van Noë, alsoo sal het oock zijn in de dagen des Soons des menschen.

i Genes. 6.2. ende 7.7. Matth. 24.37, 38. 1.Petr. 3.20.

27

²⁴ Sy aten, sy droncken, ²⁵ sy namen ten houwelicke, ²⁶ sy wierden ten houwelicke gegeven, tot den dagh op welcken Noë in de Arke gingh, ende de Suntvloet quam, ende verderfse alle.

24 D. sy en sorghden nergens anders voor, als voor dese ende dergelijcke wereltsche ofte lichamelicke dingen, sonder te letten op ’t gene voorseght was.

25 Namelick, de mannen.

26 Namelick, de vrouwen, ofte dochters.

28

Desgelijcks oock, gelijck ’t geschiedde in de dagen Lots, sy aten, sy droncken, sy kochten, sy verkochten, sy planteden, sy bouwden:

29

^k Maer op welcken dagh Lot van Sodoma uytgingh, regende het vyer ende sulpher van den hemel, ende verderfse alle. [kolom]

k Genes. 19.24. Deuter. 29.23. Iesa. 13.19. Ierem. 50.40. Hose. 11.8. Amos 4.11. Iude vers 7.

30

Even alsoo sal het zijn ²⁷ in den dagh, op welcken de Sone des menschen ²⁸ geopenbaert sal worden.

27 Namelick, der wrake ende des oordeels, het welck hy sal uytvoeren, soo in het bysonder tegen de Ioden ende de stadt van Ierusalem, als in ’t gemeen over de geheele werelt. Siet Matth. 24.3.

28 Gr. geopenbaert wort.

31

In dien selven dagh, wie op het dack sal zijn, ende ²⁹ sijnen huysraet in huys, die en kome niet af, om den selven wech te nemen: Ende wie op den acker zijn sal, die en keere desgelijcks niet na het gene dat achter is.

29 Gr. sijne vaten.

32

^{l 30} Gedenckt aen het wijf Lots.

l Genes. 19.26.

30 Namel. op dat ghy met uwe herten niet te seer en hanght aen de aerdtsche dingen, ende na deselve ommesiende, gelijck sy dede, ghy met haer niet gestraft en wort.

33

^m Soo wie sijn ³¹ leven sal soecken te behouden, die sal het verliesen, ende soo wie het selve sal verliesen, die sal het ³² in ’t leven behouden.

m Matth. 10.39. ende 16.25. Marc. 8.35. Luce 9.24. Ioan. 12.25.

31 Gr. ziele. siet Matth. 10.39.

32 Gr. levendigh teelen, D. in ’t eeuwige leven behouden.

34

ⁿ Ick segge u, in dien ³³ nacht sullen twee op een bedde zijn: de een sal ³⁴ aengenomen, ende de ander sal ³⁵ verlaten worden.

n Matth. 24.40, 41. 1.Thessal. 4.17.

33 Namelick, als Christus ten oordeel sal komen.

34 Namelick, van Godt in genade.

35 Namelick, om rechtveerdelick veroordeelt te worden.

35

Twee [vrouwen] sullen t’samen ³⁶ malen: de eene sal aengenomen, ende de andere sal verlaten worden.

36 Siet hier van d’aenteeckeninge op Matth. cap. 24. vers 41.

36

Twee sullen op den acker zijn, de een sal aengenomen, ende de ander sal verlaten worden.

37

Ende sy antwoordden ende seyden tot hem, Waer Heere? Ende hy seyde tot haer, ^{o 37} Waer het lichaem is, aldaer sullen de arenden vergadert worden.

o Iob 39.33. Matth. 24.28.

37 Siet hier van de verklaringe, Matth. 24.28.